COP29: razılıq əldə olundu, kasıb ölkələrə yardım 300 milyard dollar təşkil edəcək
Azərbaycanda keçirilən COP29 yekunlaşdı
BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasının (COP29) işi başa çatdı. Şad xəbər odur ki, razılaşma əldə olundu.
Beynəlxlaq tədbirə görə Bakı nəqliyyatında və iş qrafikində tətbiq edilən rejim əvvəlki vəziyyətinə qayıdır. Bu gündən etibarən Bakı yollarındakı COP29 zolaqları silinib, distant təhsil başa çatıb. Ümumtəhsil məktəblərində payız tətili yekunlaşıb.
Artıq qonaqların böyük hissəsi Azərbaycanı tərk edib.
- “İsrail və Türkiyə arasındakı gərginlik yenə Azərbaycana təsirsiz ötüşmədi”
- Bakı bulvarında dəniz gəzintiləri iki illik fasilədən sonra bərpa edilib
- “Biz geri çəkilməyəcəyik” – Tbilisidə müxalifətin etiraz aksiyası davam edir
COP29-da əldə olunan razılaşmaya görə, zəngin ölkələr, iqlim dəyişikliyinə hazırlaşmaq və onun qarşısını almaq üçün kasıb ölkələrə təxminən 10 il ərzində hər il 300 milyard dollar verəcəklər. Bu, indiyə qədərki iqlim dəyişikliyi tədbirlərində əldə olunan rekord məbləğdir.
Razılığn əldə olunması heç də asan başa gəlməyib, tədbir planlanandan 33 saat gec başa çatıb, məyusluqlar, gərginliklər yaşanıb.
BMT-nin iqlim qurumunun rəhbəri Simon Stiell deyib ki, “bu çətin bir yol idi, lakin biz razılaşma əldə etdik”.
Mübahisəli qalan məsələlər gələn il Braziliyada keçiriləcək COP30 tədbirində müzakirə olunacaq.
“Danışıqlar iflasın astanasından qayıtdı”
“Danışıqlar iflasın astanasından qayıtdı. 300 milyard kasıb ölkələrin istədiyi 1.3 trilyondan xeyli az olsa da, indiyədək COP-larda əldə olunmuş maliyyədən daha çoxdur və rekord məbləğdir”, – “BBC Azərbaycanca” yazır.
Nəşr qeyd edir ki, razılaşma əldə olunmazdan bir neçə saat öncə ümidlər böyük deyildi – iqlim dəyişikliyindən əziyyət çəkən ölkələr etiraz olaraq danışıqları tərk etmişdi. Bəziləri hətta deyirdi ki, “belə razılaşmanın olmasındansa, heç olmaması daha yaxşıdır”. Ancaq danışıqları tərk etmiş ada dövlətlərindən bəziləri sonradan geri qayıdıb.
COP29-da əldə olunmuş razılaşmada həmçinin arzulanan daha bir məqam öz əksini tapıb – neft və qazdan uzaqlaşmaq. Bir çoxları bunun son razılaşma mətnində olmayacağından ehtiyat edirdi.
İstəniləndən xeyli az olsa da, COP tarixinin rekord məbləği
Noyabrın 23-də danışıqlarda masa üzərinə son təklif olaraq 300 milyard dollar qoyulub.
Bundan öncə, danışıqlar iflasa yaxınlaşmış, bəzi kasıb dövlətlər danışıqları tərk etmişdi.
Açıqlanan razılaşma layihəsində kasıb ölkələrə iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə öncə ildə 250 milyard dollar vəsait təklif olunmuşdu. Ancaq sonra bu rəqəm 50 milyard dollar qədər artırılıb.
Həmin gün ən az inkişaf etmiş ölkələrin nümayəndələri COP29 prezidenti ilə görüşdən yarımçıq çıxmışdı – onlar bu rəqəmin azı 500 milyard dollar olmasını istəyirdilər.
“Təhlükəli vəziyyətdəyik”, – iştirakçılardan biri deyib.
Kiçik ada dövlətlərinin nümayəndələri BBC-yə bildiriblər ki, razılaşma mətninin hazırlanması zamanı onlar kənarda qoyulub, müzakirələrə daxil edilməyiblər.
Xatırladaq ki, razılaşma mətninin son variantı hazır olmadığından, COP29-un vaxtı bir gün də uzadılıb və bütün şənbə günü boyunca davam edib.
Azərbaycanın COP29 prezidentliyi uzadılmış zaman içində – şənbə günü karbon bazarları barədə razılaşmanın qəbul olunmasına da nail olub.
Məsələn, bir ölkə atmosferə qazlar buraxır, digərində isə çoxlu ağac var və ağaclar karbon qazını udur. Razılaşmaya əsasən, atmosferə qaz buraxan ölkə, meşələri olan ölkəyə pul ödəyir.
Bu məsələ 2015-ci ildə Paris razılaşmasından sonra 9 ildir ki, ölkələr arasında razılaşdırıla bilmirdi.
COP29 razılaşmasına dünyadan reaksiyalar
ABŞ prezidenti Co Bayden Bakıda keçirilən COP29-da əldə edilən razılaşmanı “tarixi nəticə” kimi qiymətləndirib, COP29-un Azərbaycan prezidentliyini və Tərəfləri buna görə təbrik edib.
“Bu, bütün mənbələrdən maliyyə səviyyəsini səfərbər etməyə kömək edəcək, o da öz növbəsində inkişaf etməkdə olan ölkələrin ehtiyacları olan təmiz enerjiyə, Amerika istehsallı nəqliyyat, batareya və digər məhsullara yeni bazar açan dayanıqlı iqtisadiyyata keçidinin sürətlənməsinə təsir edəcək”, – Bayden deyib.
Böyük Britaniyalı nazir Ed Miliband deyib ki, əldə edilən razılaşma onların və ya başqalarının istədiyi “hər şey” olmasa da, “irəliyə atılmış bir addımdır”.
Onun sözlərinə görə, yeni sövdələşmə Britaniyanın üzərinə daha çox iqlim maliyyəsi öhdəliyi qoymur, amma əslində “Britaniya biznesinə başqa bazarlara sərmayə qoymaq üçün böyük fürsətdir”.
Razılaşma mətninin birinci layihəsini tənqid etmiş Avropa İttifaqının rəsmisi Vopke Hoekstra COP29-u “iqlim maliyyəsi üzrə yeni dövrün başlanğıcı kimi yadda qalan” tədbir adlandırıb.
O, razılaşmanı “iddialı, real hədəfi olan və töhfə verməkdə genişlənən baza” kimi qiymətləndirib.
İnkişaf etməkdə olan, o cümlədən, iqlim dəyişikliklərinə daha çox həssas olan ölkələr məyusdular ki, ortaya qoyulan məbləğ onların tələblərindən əhəmiyyətli dərəcədə azdır.
“Adalarımızın batdığını söyləyərkən mübaliğə etmirəm”,- Kiçik Ada Dövlətləri İttifaqının rəhbəri Cedric Schuster deyib.
Nigeriyalı təmşilçi Nkiruka Maduekve isə bu razılaşmasını “təhqir” kimi qiymətləndirib.
