Azərbaycanda dördüncü ildir tətbiq olunan tibbi sığorta necə işləyir?
Azərbaycanda icbari tibbi sığorta
“Hər ay maaşımdan icbari tibbi sığortaya 10 manat ödəyirəm. Amma bu xidmətə ilk dəfə ötən il ehtiyacım oldu. Bir gün yuxudan sinəmdə bərk ağrı ilə oyandım, yaşadığım ərazi üzrə poliklinikaya getdim. Sahə həkiminə şikayətimi bildirsəm də, məni müayinə etmədiblər”.
Vahidə Mehdiyevanın 45 yaşı var. O, Bakıda yaşayır və dövlət müəssələrinin birində xadimə işləyir. Deyir ki, müayinəyə getdiyi poliklinikada ona USM aparatının işləmədiyini bildiriblər.
- Azərbaycanda qeydiyyat problemi – kütləvi cərimələr
- Sumqayıtda partlayış baş vermiş yataqxananın sakinləri çarəsiz qalıb
- Uçurulmuş evlər, dağıdılmış məzarlıq – 32 il sonra Qaradağlıda
“Bizim nəsildə irsi olaraq döş xərçəngi var. Mən də ağrılarıma görə məhz eyni xəstəliyə yaxalandığımdan şübhələnirdim. Həkimə bu ehtimaldan danışdım. O da dedi ki, get onkologiyaya. Dedim, axı diaqnozsuz ora necə gedim? Heç olmasa, siz göndəriş yazın. Dedi ki, mənim göndəriş yazmaq səlahiyyətim yoxdur. Yalan dediyini bilirdim. Sonradan məndən göndəriş yazmaq üçün 30 manat istədi. Açığı o pulu ödəyə bilərdim, amma acığa düşüb ödəmədim. Əgər burada, ya başqa dövlət xəstəxanasında müayinə olunmaq üçün pul ödəyəcəkdimsə niyə hər ay sığortaya görə maaşımdan pul kəsilir?!” – deyə Vahidə Mehdiyeva sual edir.
O, özəl klinikada müayinə olunmaq qərarına gəlib. Məlum olub ki, sinəsindəki ağrının qorxduğu xəstəliklə – xərçənglə əlaqəsi yox imiş. Deyir, bir də çox təcili nəsə olmadıqca yolunu dövlət tibb müəssələrindən salmamağa çalışır.
Zərfə 3344 tibbi xidmət daxildir
2021-ci ildən etibarən Azərbaycanda bütün ölkə üzrə icbari tibbi sığorta sistemi işə düşüb. Bu sistem xidmətlər zərfi çərçivəsində Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyinə (TƏBİB) tabe olan bütün dövlət tibb müəssələrində əhalinin pulsuz tibbi yardım almasını təmin edir.
Nazirlər Kabineti tərəfindən təsdiq edilən “İcbari tibbi sığorta üzrə Xidmətlər Zərfi”nə ilkin olaraq 2550 müxtəlif tibbi xidmət daxil idisə, 2023-cü ilin avqustundan bu siyahıya 794 sayda yeni tibbi xidmət əlavə edilib. Nəticədə Xidmətlər Zərfindəki tibbi xidmətlərin sayı 3344-ə çatdırılıb.
Bu xidmətlərin 33-ü invaziv radioloji, 43-ü ambulator, 200-ü laborator, 522-si isə stasionar tibbi xidmətlərdir. Yeni xidmətlər sırasına vətər, əzələ, sümük iliyi, böyrək və qaraciyər transplantasiyası əməliyyatları da əlavə olunub.
Təminata alınmış əməliyyatlar sırasına ürək qapaqlarının dəyişdirilməsi və təmiri, anadangəlmə ürək qüsurlarının cərrahiyyəsi, minimal invaziv üsulla həyata keçirilən endovaskular əməliyyatlar, beyin və beyin qişalarında aparılan əməliyyatlar, xoşxassəli beyin şişlərinin çıxarılması, sümük, əzələ uzadılması, serebral iflic zamanı aşağı ətraflarda aparılan bükücü vətərin uzadılması, vətərin fiksasiyası, skolioz əməliyyatı kimi dəyəri yüksək olan tibbi xidmətlər daxildir.
“İcbari tibbi sığorta vətəndaşların tibbi xidmət almaq imkanlarını məhdudlaşdırır”
Radioloq həkim Aydın Əliyev belə hesab edir ki, icbari tibbi sığorta sistemi vətəndaşların tibbi yardım almaq imkanlarını məhdudlaşdırır.
“İcbari tibbi sığorta nədir? Ölkə vətəndaşlarının dövlət tibb müəssələrində pulsuz tibbi xidmətdən faydalanması. Yəni, istənilən vətəndaş sadəcə şəxsiyyət vəsiqəsilə yaşadığı ərazi üzrə dövlət tibb müəssəsinə yaxınlaşıb tibbi xidmət ala bilər.
Amma əslində “Əhalinin Sağlamlığı Haqqında Qanun”a görə vətəndaşların ölkə ərazisindəki istənilən dövlət tibb müəssəsində xidmətdən pulsuz yararlanmaq, həkimlərini seçmək hüququ var. Məsələn, ucqar bir rayonda yaşayan şəxs Bakıya gəlib istənilən dövlət xəstəxanasında tibbi xidmətdən yararlana bilməlidir. Təəssüf ki, icbari tibbi sığorta bu hüququ məhdudlaşdırır. Çünki, son qərara görə vətəndaş ancaq ona yaxın tibb müəssəsinə müraciət edə bilər.
Əgər orada ona lazım olan xidmət yoxdursa, həkim göndərişilə ərazi üzrə başqa özəl müəssisəyə yönləndirilir. Əgər göndəriş olmazsa, vətəndaş tibbi xidmətin xərcini özü qarşılamalıdır. Buna görə də məncə bu qərarda yanlışlıq var, vətəndaşa məhdudiyyət qoyulmamalıdır”, – həkim izah edir.
Aydın Əliyevin sözlərinə görə, bir çox dünya ölkələrinin icbari tibbi sığorta sistemlərinin xidmət zərfinə daha geniş yayılmış və müalicəsi baha başa gələn xəstəliklər daxil olsa da, Azərbaycanda belə deyil.
“Bütün dünyada və eləcə də Azərbaycanda xəstəliklərin statistikasına görə birinci yerdə ürək-damar xəstəlikləri dayanır. Sonrakı sıralarda isə onkoloji xəstəliklər gəlir. Amma icbari tibbi sığorta bu xəstəliklərin müalicəsini qarşılamır. Məsələn, bir xəstədə icbari tibbi sığorta çərçivəsində müayinə olunduğu tibb müəssəsində onkoloji xəstəlik aşkar olunarsa, onu müalicə olunmaq üçün göndərəcəkləri TƏBİB-in tabeliyində olan müəssə yoxdur. Bu çox ciddi problemdir. Mənə müraciət edən elə onkoloji xəstələr var ki, onlar müalicə olunmaq üçün evlərini, maşınlarını satmalı olublar”, – Aydın Əliyev deyir.
O, həmçininin əlavə edir ki, ümumiyyətlə bütün xəstəliklər üzrə icbari tibbi sığortadan yararlanmaq mümkün olmalıdır.
Azərbaycan prezidentinin 2022-ci ilin dekabrında imzaladığı fərmana əsasən, icbari tibbi sığorta fondunun 2023-cü il büdcəsinin gəlirləri 2 393 243 970 manat məbləğində təsdiq edilib.
İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi İdarə Heyətinin sədri Zaur Əliyevin açıqladığı məlumata görə, 2023-cü ildə ölkə əhalisinin 47%-i icbari tibbi sığortadan yararlanıb. İl ərzində 358 772 əməliyyat və prosedur icra olunub.
“Anamın da, həyat yoldaşımın da əməliyyat xərclərini sığorta ödədi”
Amma icbari tibbi sığorta hesabına nəinki müayinə, hətta əməliyyat belə olunub razı qalanlar da var. Lalə Əmirlinin həyat yoldaşı və anası belələrindəndir.
Lalə Əmirli danışır ki, 2023-cü il ərzində həyat yoldaşı Faiq Əmirli və anası Adilə Allahverdiyeva icbari tibbi sığorta vasitəsilə əməliyyat olunublar.
“Yoldaşım 2023-cü ilin fevralında böyrəyindən əməliyyat olunub. Vəziyyəti xeyli ağır idi. Anamın da ayaqlarında problem vardı, diz oynaqları “yeyilmişdi”, rahat yeriyə bilmirdi. Hər ikisinin əməliyyatı sığorta hesabına başa gəlib.
Açığı, müraciət edəndə düşünürdüm ki, rəsmi prosedur çox çətin olacaq, get-gələ düşəcəyik. Amma heç də belə olmadı. Sadəcə yaşayış yerindən arayış və poliklinikadan göndəriş tələb etmişdilər. Onları təmin edəndən sonra bir həftə içində əməliyyat həyata keçirildi. Əlavə heç nə üçün xərcimiz çıxmadı.
Bircə çətinlik o oldu ki, xəstəxanalarda həkimdən göndəriş almaq üçün müsibət dərəcədə növbə vardı. Səhər saat 7-dən gəlib növbə tutan var idi ki, tez göndəriş alıb getsin”, – Lalə Əmirli deyir.
Xəstəxanalarda növbəlilik problemi
Həkim Aydın Əliyevin sözlərinə görə, icbari tibbi sığortadan istifadə edən vətəndaşların ən böyük narazılıqlarından biri də xəstəxanalardakı insan sıxlığı və növbəlilik problemidir:
Həkim Aydın Əliyevin sözlərinə görə, icbari tibbi sığortadan istifadə edən vətəndaşların ən böyük narazılıqlarından biri də xəstəxanalardakı insan sıxlığı və növbəlilik problemidir:
“Bu problem bütün dünyada var. Amma Azərbaycanda növbə problemi daha idarə olunmaz və qabarıq şəkildə özünü büruzə verir. Xəstəxanalarda adam əlindən tərpənmək mümkün deyil.
Bunun müxtəlif səbəbləri var – ola bilər ki, hamı elektron qaydada müraciət etməyi bacarmır və ya eyni xəstəxanaya müraciətlər həddindən çox olur, ya da vətəndaşlara verilən növbə tarixləri uzaq olur. Buna görə təklif edərdim ki, onlayn müraciət edən vətəndaşlar üçün statistika təqdim edilsin və onlar da bilsin ki, hansı xəstəxanada sıxlıq nə həddədir”, – deyə həkim bildirir.
