“Zəngəzur dəhlizi və səkkiz kəndin müqabilində Bakı Yerevana nə təklif edə bilər?” Şərhlər
Azərbaycan səkkiz kəndin qaytarılmasını tələb edir
Azərbaycan Ermənistandan ötən əsrin 90-cı illərindən Yerevanın nəzarətində olan 8 anklav kəndinin qaytarılmasını tələb edib. Eyni zamanda Türkiyə və ABŞ Bakı ilə Yerevan arasında sülh müqaviləsi ilə bağlı yüksək səviyyədə müzakirələr aparıblar. Azərbaycanlı ekspertlər bu hadisələrə münasibət bildirib, regionda hadisələrin gedişatını proqnozlaşdırıblar.
- CPJ Azərbaycan hakimiyyətini jurnalistləri azad etməyə çağırıb
- “Toplum TV işi” – 5 nəfər həbs edilib, ikisi polis nəzarətində, daha ikisi saxlanılıb
- Azərbaycan polisi bu ilki “8 Marş”ı dağıtmayıb
“Azərbaycan Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş kəndlərin azad edilməsini tələb edir”, – bu barədə bu günlərdə Azərbaycan baş nazirinin müavini Şahin Mustafayev məlumat verib.
Azərbaycan tərəfi qeyd edib ki, sərhədin delimitasiyası aparılmamışdan əvvəl Yerevanın “Ermənistanın 31 kəndinə məxsus torpaqların “işğal edildiyini” bəyan etməsi tamamilə əsassızdır”.
“Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş 4 eksklav olmayan kəndinə (Bağanis Ayrım, Aşağı Əskipara, Xeyrimli və Qızılhacılı) gəldikdə, onlar mübahisəsiz Azərbaycana məxsusdur və dərhal azad edilməlidir.
Delimitasiya prosesi çərçivəsində Azərbaycanın Ermənistanın işğalı altında olan 4 eksklav kəndinin (Yuxarı Əskipara, Sofulu, Barxudarlı və Kərki) azad edilməsi məsələsi də həll olunacaq”, – deyə baş nazir müavininin mətbuat xidmətindən bildirilib.
Eyni zamanda, Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan martın 7-8-də Vaşinqtona səfəri çərçivəsində bu ölkənin dövlət katibi Entoni Blinkenlə birlikdə Türkiyə-ABŞ strateji mexanizminin yeddinci iclasında iştirak edib. Maraqlıdır ki, görüşdə Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh prosesi, Cənubi Qafqazdakı vəziyyətlə bağlı müzakirələr aparılıb. Yekun kommünikedə qeyd olunur ki, Türkiyə və ABŞ Azərbaycan və Ermənistan arasında davamlı sülh sazişinin əldə olunmasına birgə səy göstərəcək.
Azərbaycanlı ekspertlər bu hadisələrə münasibət bildirib, regionda hadisələrin gedişatını proqnozlaşdırıblar.
Elxan Şahinoğlu, “Atlas” Analitik Mərkəzinin rəhbəri
“Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Azərbaycanla yeni müharibədən qorxsa da, rəsmi Bakının 8 kəndin geri qaytarılması və Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı tələblərini yerinə yetirmək istəmir. Ancaq Paşinyan onu da anlamamış deyil ki, tələblərin yerinə yetirilməməsi növbəti toqquşmaya səbəb olacaq ki, itirən yenə Ermənistan olacaq. Görünür, Paşinyan Azərbaycanın tələblərinin yerinə yetirilməsi qarşılığında nəsə əldə etmək istəyir ki, erməni cəmiyyətinə əldə edəcəyinin ölkəsi üçün faydasını izah edə bilsin. Paşinyana nə təklif oluna bilər?
“Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Azərbaycanla yeni müharibədən qorxsa da, rəsmi Bakının 8 kəndin geri qaytarılması və Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı tələblərini yerinə yetirmək istəmir. Ancaq Paşinyan onu da anlamamış deyil ki, tələblərin yerinə yetirilməməsi növbəti toqquşmaya səbəb olacaq ki, itirən yenə Ermənistan olacaq. Görünür, Paşinyan Azərbaycanın tələblərinin yerinə yetirilməsi qarşılığında nəsə əldə etmək istəyir ki, erməni cəmiyyətinə əldə edəcəyinin ölkəsi üçün faydasını izah edə bilsin. Paşinyana nə təklif oluna bilər?
Kəndlərin geri qaytarılması və Zəngəzur dəhlizinin açılması qarşılığında Ermənistanın müxtəlif regional layihələrə qoşulması təklif edilə bilər.
Ermənistan rəsmiləri Qara dənizin dibi ilə çəkiləcək enerji xəttinə qoşulmaq istədiklərini bildiriblər. Həmin layihənin müəllifi Azərbaycandır. Ermənistanın ərazi idarəetmə və infrastruktur nazirinin müavini Akop Vardanyan ötən ilin oktyabrında Tbilisidə keçirilən Beynəlxalq İpək Yolu Forumunda çıxışı zamanı iki ölkə arasında fikir ayrılıqları ortadan qaldırıldıqdan sonra ölkəsinin Azərbaycandan qaz almaq istədiyini demişdi.
Aydındır ki, Qara dəniz layihəsinə qoşulmaq və Azərbaycandan qaz almaq təklifinin müəllifi Nikol Paşinyandır. O özünün səsləndirə bilmədiyi təklifləri nazirləri və nazir müavinləri vasitəsilə gündəmə gətirir.
Bunlar reallaşarsa, Ermənistanın iqtisadi zəmində Azərbaycandan asılılığı artacaq. Rəsmi Bakı Paşinyanı Azərbaycanın tələblərini yerinə yetirməsinə həvəsləndirmək üçün bu səpgili açıqlama səsləndirə bilər:
“Yerevan Azərbaycanın 8 kəndini geri qaytardıqdan və Zəngəzur dəhlizinə maneəsiz keçidə razılaşandan sonra Qara dənizin dibi ilə keçəcək alternativ enerji layihəsi və Azərbaycandan qaz alınması mövzularının Ermənistanla müzakirələrinə başlanıla bilər”.
“Şərqə baxış” layihəsinin ekspertləri
“Prinsip etibarı ilə, Azərbaycan və Ermənistan sülh sazişi müzakirələrində biri istisna olmaqla, bütün məsələlər həll olunub. Tərəflər bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır və sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiya üzrə ikitərəfli komissiya fəaliyyət göstərir. Hələ də mübahisə doğuran məsələ regiondakı kommunikasiyaların açılması ilə bağlıdır.
Azərbaycan özünün qərb rayonları ilə Naxçıvan MR, daha geniş miqyasda Türkiyə ilə nəqliyyat əlaqəsinin maneəsiz və xüsusi statusda olmasını tələb edir. Ermənistan isə sözügedən əlaqənin öz suverenliyində və standard gömrük prosedurlarına uyğun təşkil olunmasını istəyir.
Məlum olduğu kimi, sözügedən dəhliz üçün Rusiya 10 noyabr bəyanatına uyğun olaraq, alternativ variant təklif edir. Bu varianta əsasən, Azərbaycan yoldan maneəsiz istifadə etməlidir, yola nəzarət və təhlükəsizlik məsələləri isə Rusiyanın ixtiyarına verilməlidir. Bu variant Azərbaycana sərf edir, ancaq bu, Rusiyanın Ermənistan üzərində yeni təsir imkanının yaradılması deməkdir. Nə Paşinyan, nə də Qərb buna razı deyil. Belə bir vəziyyətdə, Azərbaycan da Türkiyə ilə bağlantı məsələsində İranla ənənəvi yolu inkişaf etdirməyə yönəlməyə məcburdur.
Ötən 30 ilə baxdıqda əlbəttə ki, Azərbaycan üçün Türkiyə ilə birbaşa yolun tam olaraq Ermənistanın nəzarətində olması qəbuledilməzdir. Ermənistan birmənalı olaraq Azərbaycan üçün güvənilməyəcək aktordur.
Reallıq budur ki, ABŞ həqiqətən də Cənubi Qafqazda dayaqlarını möhkəmləndirməyi və Rusiyanın regiona təsirini azaltmağı istəyirsə, eyni zamanda İranın regional kommunikasiyalara qoşulmağını istəmirsə, onda Vaşinqton Ermənistanı dəhlizə nəzarət məsələsində güzəştə məcbur etməlidir.
Düşünürük ki, Türkiyənin də ABŞ-dan əsas gözləntisi budur və Vaşinqton və Ankara arasında regionla bağlı ikitərəfli müzakirələr ancaq bu kontekstdə irəliləyə bilər”.
