Hindistan-Pakistan münaqişəsinin yeni mərhələsi və Azərbaycanın bu prosesdəki mövqeyi
Hindistan-Pakistan münaqişəsi və Azərbaycan
Hindistan və Pakistan arasındakı münasibətlərdə gərginləşmədən sonra məsələnin Cənubi Qafqazdakı təsirləri də gündəmə gəlib.
İki ölkə arasındakı yeni eskalasiya prosesi sürətlə inkişaf edir. Münaqişənin kökləri müasir Hindistan və Pakistan dövlətlərinin yaranmasından bəri davam edir.
Politoloq Fərhad Məmmədov yazır ki, bu münaqişə regional və qlobal miqyasda ciddi nəticələrə səbəb ola biləcək potensiala malikdir.
Cənubi Qafqazın münaqişədəki yeri
Hindistan və Pakistanın Cənubi Qafqaz regionunda strateji tərəfdaşları mövcuddur. Pakistan Azərbaycanla, Hindistan isə Ermənistanla yaxın əməkdaşlıq qurub. Hər iki ölkə bu tərəfdaşlıqlarda hərbi əməkdaşlığa xüsusi diqqət yetirir.
Lakin ekspertlər hesab edir ki, Hindistan-Pakistan münaqişəsinin Cənubi Qafqaza birbaşa yayılma ehtimalı minimaldır. Azərbaycan və Ermənistan öz strateji tərəfdaşlarını dəstəkləyən bəyanatlarla məhdudlaşacaq.
Azərbaycan üçün təsirlər
Bu münaqişə Azərbaycanın müttəfiqləri olan Türkiyə və Pakistan, eləcə də strateji tərəfdaşı İsrail arasında dolayısı ilə gərginlik yarada bilər. Türkiyə ilə Pakistan arasında uzun illərə dayanan hərbi əməkdaşlıq mövcuddur və Türkiyənin hərbi məsləhətçilərinin İslamabadda olduğu bildirilir. Digər tərəfdən, İsrail Hindistanın hərbi-texniki sahədə əsas tərəfdaşlarından biridir.
Türkiyə və İsrail arasında mövcud olan soyuq münasibətlər bu münaqişə fonunda yeni ölçülər qazana bilər. Ancaq münaqişənin coğrafi cəhətdən Türkiyə və İsrailə yaxın olmaması bu ölkələr üçün ekzistensial təhlükə yaratmır.
Hindistan-Pakistan münaqişəsinin gələcək trayektoriyası Azərbaycan üçün də mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Azərbaycanın strateji tərəfdaşı olan Pakistanın öz mövqelərini qoruması, hətta mümkün qələbə qazanması Bakı üçün arzuolunan ssenaridir.
Azərbaycanın xarici siyasətində tarazlıq və praqmatizm prinsipləri bu münaqişə kontekstində də özünü göstərəcəyi ehtimal edilir.
Sərhəd gərginliyi və coğrafi xüsusiyyətlər
Hindistan və Pakistan arasında təxminən 3000 km uzunluğunda sərhəd xətti mövcuddur. Gərginliyin əsas mərkəzi isə şimal bölgələridir – burada Hindistan, Pakistan, Çin və hətta bir qədər Əfqanıstan əraziləri coğrafi cəhətdən bir-birinə qarışıq şəkildə yerləşir.
Bu bölgədəki mürəkkəb coğrafiya, xüsusilə də Cammu və Kəşmir məsələsi, iki ölkə arasında uzun müddətdir davam edən münaqişənin əsas səbəblərindən biridir.
Potensial hərbi əməliyyatlar zonası Pakistanın paytaxtı İslamabada yaxın yerləşir. Bu, Pakistan üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir və hətta nüvə silahından istifadə ehtimalını gündəmə gətirir.
Nüvə silahı faktoru
Hər iki ölkənin nüvə silahına malik olması münaqişəni qlobal miqyasda daha da həssas məsələyə çevirir. Hindistan və Pakistanın nüvə potensialı beynəlxalq ictimaiyyətdə narahatlıq doğurur, çünki bu, regionda hərbi toqquşmanın nəzarətdən çıxması halında fəlakətli nəticələrə yol aça bilər. Buna baxmayaraq, hər iki tərəf nüvə silahından istifadənin ağır nəticələrinin fərqindədir və bu amil hazırda vəziyyətin bir qədər stabilləşməsinə səbəb olur.
Çinin rolu və “Bir Kəmər, Bir Yol” layihəsi
Münaqişənin geosiyasi ölçülərindən biri də Çinin rolu ilə bağlıdır. Pakistanın şimal sərhədləri Çinlə 500 km-dən çox ərazidə kəsişir. Bu bölgədəki nəqliyyat arteriyaları Çinin “Bir Kəmər, Bir Yol” layihəsinin mühüm hissəsini təşkil edir.
Pakistan vasitəsilə okeana çıxış əldə etmək Pekin üçün strateji əhəmiyyətə malikdir. Buna görə də, regionda hərbi münaqişənin genişlənməsi Çinin maraqlarına zərbə vura bilər. Ekspertlər hesab edir ki, Çin bu səbəbdən münaqişədə neytral qalmaq əvəzinə, Pakistanı dəstəkləyə bilər.
Hindistanın yüksəlişi və daxili siyasəti
Son illərdə Hindistan həm iqtisadi, həm də hərbi sahədə sürətli inkişaf tempinə malikdir. Ölkənin baş naziri Narendra Modinin rəhbərlik etdiyi hökumət, bəzi tənqidçilər tərəfindən “faşist” xarakterli siyasət yürütməkdə ittiham olunsa da, daxildə ciddi dəstək qazanır.
Hindistanın xaricdəki diasporu da ölkənin qlobal təsirini artırır, xüsusilə Qərb ölkələrində və transmilli korporasiyalarda aktiv rol oynayır. Modinin hökuməti üçün münaqişə, Hindistanı “dünya liderləri liqasına” daxil etmək üçün bir fürsət kimi qiymətləndirilir.
Pakistanın vəziyyəti
Pakistan isə siyasi və iqtisadi böhranlarla üzləşsə də, hərbi potensial baxımından regionun güclü oyunçularından biridir. Ölkənin peşəkar ordusu, xüsusilə quru qoşunları, regionda ciddi güc hesab edilir.
Hindistanla münaqişə Pakistan cəmiyyətini birləşdirən amilə çevrilir və daxili böhranın öhdəsindən gəlməyə kömək edir. Bununla belə, iqtisadi çətinliklər ölkənin uzunmüddətli hərbi əməliyyatlar aparmaq qabiliyyətini məhdudlaşdıra bilər.
Hindistan-Pakistan münaqişəsi və Azərbaycan
