Rusiya münaqişənin tam həllində maraqlı deyil. Bakıdan şərh
Ekspert Rusiyanın regiondakı siyasəti haqda
Qarabağ münaqişəsinin tam həlli üçün Azərbaycanın beş əsas məsələni həll etməsi tələb olunur – politoloq Elxan Şahinoğlu hesab edir. Onun sözlərinə görə, üç ildən sonra Azərbaycan Rusiya sülhməramlılarının Qarabağdan çıxarılmasına israr edəcək, amma Rusiya bunda maraqlı deyil. “Dövlət televiziyasının dili ilə rəsmi Bakı açıq deyə bilmədiyini demiş oldu”, – ekspert vurğulayıb.
- “Ondan sonra nə olacaq, onu həyat göstərər” – İlham Əliyev Ermənistanla danışıqlar haqda
- “ABŞ birbaşa dialoq tərəfdarıdır”: Vaşinqtonda Bayramov-Mirzoyan danışıqları
- Araşdırma: Aİ Ukraynaya yardım üçün Rusiyanın neft və qazına xərclədiyindən 3 dəfə az vəsait ayırıb
“Atlas” Analitik Mərkəzinin rəhbəri Elxan Şahinoğlu regiondakı vəziyyəti və çıxış yollarını şərh edib.
Qarabağ münaqişəsinin həlli üçün beş məsələ
“Dərhal deyim ki, Qarabağ münaqişəsinin tam bitməsi üçün beş əsas məsələnin həlli lazımdır.”
Nədir bu beş məsələ?
- Qarabağın Rusiya sülhməramlılarının yerləşdiyi hissəsində separatçıların tərksilah edilməsi.
- Qarabağın heç kim tərəfindən tanınmayan, özünü “Dağlıq Qarabağ Respublikası” adlandıran rejimin hələ də fəaliyyət göstərdiyi qalan hissəsinin azad edilməsi.
- Azərbaycan qanunları Xankəndidə qüvvədə olmalıdır.
- Azərbaycan özünün inşa etdiyi Xankəndi ilə Ermənistanı birləşdirən yola özü nəzarət etməlidir.
- Rusiya qoşunlarının Qarabağdan çıxarılması.
10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatda Ermənistan silahlı qüvvələrinin Qarabağdan çıxarılması qeyd olunur. Amma nəzərə almaq lazımdır ki, yerli sakinlər, Qarabağın erməni əhalisi də silahlıdır. Onlar da tərksilah edilməlidir. Amma sülhməramlılar bunu etməyəcək və dəfələrlə şahidi olduğumuz kimi, Rusiya qoşunlarının özləri Qarabağ ermənilərini silahlandırmaqda maraqlıdırlar”, – deyə Şahinoğlu bildirib.
“Rusiyanın vasitəçiliyi ilə keçirilən görüşlər heç bir nəticə verməyəcək”
Ekspertin fikrincə, Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh yolunda əsas maneə Rusiyadır. O bildirir ki, Rusiya regiondan çıxmaq istəmir.
“Rusiyanın vasitəçiliyi ilə ən yüksək səviyyədə keçirilən bütün görüşlər heç bir nəticə verməyəcək. Sonuncu Soçi görüşü kimi. Bu sammitin faydasızlığı hələ başlamazdan əvvəl məlum idi.
Rusiya Qarabağdakı sülhməramlı qüvvələrinin missiyasını daha 5-10 il uzatmaq və bu prosesi dondurmaq, orada özünün tamhüquqlu hərbi bazasını yaratmaq istəyir.
Bütün bunlar Azərbaycanın milli və dövlət maraqlarına ziddir”, – deyə politoloq əlavə edib.
“Bu, gec-tez baş verəcək”
Qarabağın Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti yerləşdiyi hissəsində hazırda yaranan pat vəziyyətinin səbəblərindən danışan Şahinoğlu ikinci Qarabağ müharibəsinin sonlarına doğru Rusiyadan təzyiqləri qeyd edib:
“İkinci Qarabağ müharibəsinin sonlarına doğru məhz Rusiyanın təzyiqi indiki vəziyyətimizə gətirib çıxardı. Şuşa azad edildikdən sonra Azərbaycan ordusu Xankəndinin kənarında idi.
Bəli, sonradan Qarabağda etnik təmizləməyə görə məhkum oluna bilərdik, amma açığını danışsaq, həmin günlərdə Xankəndidə artıq əhali yox idi, “qırğın” da ola bilməzdi.
Bütün Qarabağ işğaldan azad edildikdən sonra təbii ki, rəsmi Bakı yerli erməni əhalisinə müraciət edəcək, Azərbaycan qanunları ilə yaşamaq istəyənlər öz evlərinə qayıdacaqdılar.
Təəssüf ki, o vaxt belə olmadı. Amma bu, gec-tez baş verəcək. Azərbaycan Xankəndi və Qarabağın qalan əraziləri üzərində öz suverenliyini bərpa etməlidir.
Amma Azərbaycanın indiki məqamda atmalı olduğu ilk addım Ermənistanı Xankəndi ilə birləşdirən yolun girişində sərhəd-gömrük məntəqəsinin yaradılmasıdır. Çünki bu yolla silah daşınır, əcnəbilər maneəsiz, Azərbaycan vizası almadan Xankəndiyə gedirlər. Yalnız bu yola nəzarət edildikdən sonra artıq başqa məsələlərin həllindən danışmaq olar”.
“Ən azı üç il gözləmək lazımdır”
“Azərbaycanın Xankəndi və hazırda sülhməramlıların nəzarətində olan digər yaşayış məntəqələri üzərində suverenliyini bərpa etmək üçün ən azı üç il gözləməliyik. Bakı Qarabağda rus qoşunları ilə toqquşmanı gözə ala bilməz, çünki bu daha böyük risklər yaradacaq. Onsuz da Moskva ilə münasibətlər bu gün yaxşı deyil. Heç kimə əlavə stress lazım deyil.
Ancaq sülhməramlıların nəzarətində olan ərazidə artıq bir neçə dəfə baş vermiş antiterror əməliyyatları tamamilə mümkündür.
Gələcəkdə Xankəndidə idarəçilik yollarına gəlincə, bələdiyyələr vasitəsilə özünüidarəetmə variantı mümkündür, amma Azərbaycan Respublikası qanunlarının təsiri altında.
Yenə deyirəm ki, bu, yalnız üç ildən sonra mümkün olacaq və hər şey buna doğru gedir”, – həmsöhbətimiz bildirib.
Dövlət televiziyası rəhbərinin çıxışı haqda
Şahinoğlu ötən günlərin əsas hadisələrindən birinə – Azərbaycan dövlət televiziyası AzTV-nin rəhbəri Rövşən Məmmədovun sərt çıxışına da toxunub:
“Dövlət televiziyası sədrinin proqramında Rusiya sülhməramlılarına qarşı təhdidlərlə çıxış etməsinə gəlincə, bu, açıq şəkildə rəsmi Bakının mövqeyidir. Televiziya rəhbərinin ağzı ilə Azərbaycan rəhbərliyi məsələyə öz münasibətini bildirdi. Biz müstəqil ekspertlər kimi uzun müddətdir ki, bu mövzudan danışırıq, lakin AzTV hətta öz ritorikası və təhdid tonu ilə bizi üstələdi.
Hesab edirəm ki, bu, düzgün siyasətdir və nizamlanma prosesində iştirak edən tərəflər Bakının mövqeyini pərdəsiz formada bilməlidirlər.
Kreml də uzun müddətdir ki, eyni taktikadan istifadə edir, vaxtaşırı dövlət televiziya kanalları vasitəsilə öz həqiqi üzünü göstərir. Hesab edirəm ki, bunu normal qəbul etmək lazımdır”.
“Rusiya münaqişənin tam həllində maraqlı deyil”
“Niyə Rusiya münaqişənin tam həllində maraqlı deyil?” sualına Elxan Şahinoğlu belə cavab verib:
“Burada hər şey sadədir. Gürcüstan çoxdan Moskvaya uduzub. Ermənistan da qərbyönlü xətt tutdu. Azərbaycan öz seçimini NATO-nun üzvü olan Türkiyə ilə müttəfiqlik lehinə edib. Rusiyanın regionda yeganə dayağı tanınmamış Xankəndi rejimidir.
Əgər Rusiya qoşunları Qarabağdan çıxarsa, bütün Cənubi Qafqazı itirə bilər. Amma buradan görünür ki, Azərbaycan sülhməramlıların öz ərazisində qalma müddətini uzatmaq istəmir.
Aydındır ki, belə bir vəziyyət yeni silahlı münaqişələrə gətirib çıxara bilər, buna hazır olmalıyıq”.
