Putin və Makron. Döyüşlər qalereyasında dostcasına fikir mübadiləsi
foto: REUTERS
Prezidentlər Putin və Makronun görüşü dramaturgiya nöqteyi-nəzərindən maraqlı keçməli idi. Əlbəttə, ona görə yox ki, Putin birdən fikrini dəyişib, Suriya məsələsində və ya Donbassda müharibənin dayandırılması ilə bağlı məsələdə güzəştə getməyə hazırlaşırdı. Ona görə ki, bu iki insan arasında hələ onların ilk görüşündən əvvəl çox sayda münaqişəli, həll olunmalı olan məsələlər olub; bundan əlavə, onların arasında həm yaşda (25 yaş), həm təcrübədə (hardasa 17 yaş), həm də təbii ki, dünyanın quruluşu ilə bağlı baxışlarında böyük uçurum var.
Nəyi müzakirə etməyə hazırlaşırdılar
Putinin səfəri “Makrona çox ağır Ukrayna münaqişəsinin inkişafı ilə bağlı bizim qiymətimizi öyrənmək imkanı verəcək”, – ötən həftə Rusiya prezidentinin köməkçisi Yuri Uşakov deyib. “Suriya da çox vacib problemlərdən biridir, – deyə o əlavə edib. – Parisdə noyabrda baş verən dəhşətli terror aktından sonra noyabr ayında Fransua Olland Moskvaya gəlib, səylər və hərbçilərin hərəkətlərinin əlaqələndirilməsilə bağlı mühüm razılaşma əldə edilib. Amma bunun da realizə olunmamasının günahkarı Rusiya tərəfi olmayıb”. Fransızlar da əks tərəfin günahkar olduğunu hesab edir. Fransanın indiki xarici işlər naziri Jan-İv Le Drian 2017-ci ilin yanvarında (hələ Müdafiə Nazirliyinin başçısı olanda) parlamentdə bildirib ki, Parisdəki 13/11/2015 tarixində baş verən terror aktlarından sonra iki dəfə Moskvada olub (o cümlədən də Ollandla), terrorizmlə birgə mübarizə ilə bağlı razılığa gəlmək üçün, amma sonra “heç nə baş vermədi”. Bu da bizim günahımız deyil, Le Drian vurğulayıb.
Görüşdən sonra nə danışdılar
Mətbuat konfransı sakit və hətta zahirən mehriban şəraitdə başlayıb, əsəbi şəraitdə bitib.
Əvvəlcə Makron bildirib ki, İŞİD-lə mübarizə “çox vacib bir prioritetdir” (sonradan da əlavə etdi ki, “prioritetlərdən prioritet”), bu da Vladimir Putini sevindirməyə bilməzdi, çünki o, 2015-ci ilin payızından özünü Qərbə terrorizmlə mübarizə sahəsində tərəfdaş – “XX və XIX əsrin şallağı” (bu günkü sözlər) rolunda təklif etməyə çalışır.
Eyni zamanda Makon vurğulayıb ki, Suriyada “istənilən silah tətbiqinə” cavab veriləcək – “hər halda Fransa tərəfindən”. Beləliklə, Fransanın ölkə başçısı ilk dəfə özündən böyük həmsöhbətinə dişlərini qıcadı. Bu zaman həm də eyham vurdu ki, təkcə Tamp deyil “cavab zərbəsi” endirən (Sonradan Makron əlavə edib ki, “Astana formatı” (yəni Suriya məsələsinin Qərb ölkələrinin iştirakı olmadan həlli) “qəbul olunan həll ola bilməz”).
Fransa prezidenti onu da bildirib ki, Putinlə “ən qısa müddətdə” “normand formatında” görüş təşkil etmək, bundan əvvəl isə ATƏT-in ətraflı hesabatı əsasında Donbassdakı vəziyyətin “auditini keçirmək”lə bağlı razılığa gəlib.
Sonra da Makron çox güman ki, Putinin çox eşitmək istədiyi bir mövzunu da xatırladıb. “Cənab prezidentin yadına saldım ki, Fransa üçün “istənilən azlıqların hüquqlarına hörmət” çox vacib məsələdir”. “Biz Çeçenistanda LGBT, həm də Rusiyada qeyri-hökumət təşkilatları haqqında danışdıq. Prezident Putinə çox aydın şəkildə Fransanın bu məsələdə nə gözlədiyini dedim”, – deyə Makron bildirib. (Yeri gəlmişkən, Putinin səfəri günü Fransa Çeçenistandan ilk LGBT qaçqınını qəbul etdi). “Biz vəziyyətə birlikdə nəzarət etməklə bağlı razılığa gəldik”, – Makron deyib.
“Mən dedim ki, tarix bizdən daha yüksəkdə və daha vacibdir… – Makron öz çıxışını bitirirdi. – Biz bu gün burada, bu Döyüşlər qalereyasındayıq (Versal sarayındakı zalın adı – redaktor qeydi), burada bir çox hərbi qələbələr təsvir edilib. Amma bu hərbi qələbələri xatırlayarkən unutmamalıyıq ki, onlar həmişə anlaşılmazlığın nəticəsində olub və bu müharibələrdə çox sayda insan həlak olub…”
Ukraynada sülhün tezliklə bərqərar olunması və Suriya münaqişəsinin həllinin vacibliyindən Makron bundan əvvəl dedi, yəni Putin bu fasiləni anlamalıydı. Amma Rusiya prezidenti bunu heç bir şəkildə büruzə vermədi. Onda da Makron sözünün Putinin daha çox ürəyincə olan ikinci hissəsini dilə gətirdi: “Siz ötən əsrin əvvəllərində azadlıq, o cümlədən də Avropanın azadlığı (?! – redaktor qeydi) üçün vuruşan şəhərdən, ölkədən gəlmisiz. Və bizdən daha yüksəkdə və daha vacib olan /…/ tarixin gücünə dayanaraq, istərdim ki, bu günümüzə və millətlərimizin taleyinə təsir edən bütün məsələlər üzrə praqmatik, prinsiplərə əsaslanan həllər tapaq”.
Problem orasındadır ki, Makron da Olland kimi, bir tərəfdən Kremldən humanitar qanun və qaydalara riayət etməyi tələb etməyə çalışır, digər tərəfdən də ticarət və mübadilənin inkişaf etdirilməsinə çağırır. Kremldə isə ticarət və mübadiləni əlavə şərtlər olmadan gözləyirlər.
“Prinsiplərə əsaslanan” münasibətləri qurmaq asan olmayacaq, həm də ona görə ki, tərəflərin bir çox məsələdə prinsipləri fərqlidir. Putin də bir neçə dəfə bunu nümayiş etdirib: misal üçün, Makronun bir qədər vasvasılıqla xatırladığı Marin Le Pen haqqında komplementlər deyərkən.
Birinci olaraq müdaxilə haqqında sualı Rusiya tərəfindən olan jurnalist verdi. O soruşdu ki, prezidentlər bu məsələni müzakirə ediblərmi. Makron əlilə Putinə işarə etdi, o da cavab verdi: “… Müdaxiləyə gəlincə… Rusiyanın kimlərinsə uydurma müdaxiləsinə gəlincə, bu məsələni müzakirə etmişik və cənab prezident buna heç bir maraq göstərməyib, mənə qalsa, nəyi müzakirə edim: hesab edirəm ki, problem yoxdur”.
Makron isə öz fikrində qalır: “Fransadakı seçkilərə gəlincə, onlar haqqında danışmışıq, cənab Putin mən seçiləndən sonra təbrik üçün zəng edəndə. Mən praqmatikəm. Biz bu məsələləri müzakirə etdik, mən /Rusiya / prezidentə istədiyimi dedim, o mənə istədiyini dedi, mən də hərəkətimi davam etdirirəm”. “Mən heç vaxt hesab etməmişəm ki, siyasi həyat və diplomatiya ondan ibarətdir ki, onları termodinamika və şəxsi cazibə ilə izah edəsən. Siyasət və diplomatiyanın əsas məqsədi ondan ibarətdir ki, real problemlərimiz üçün konkret həllər tapılsın”, – deyə Makron əlavə edib.
Bununla belə, bir qədər sonra məlum oldu ki, Makron Rusiya KİV-nin və hakerlərin hücumlarını unutmayıb. O, ancaq niyə onun mətbuat xidməti “Rusiya mətbuatını” (Russia Today, Sputnik – redaktor qeydi) akkreditasiya etmək istəmədiyi barədə sualı eşidəndə səs tonunu qaldırdı. “Mən jurnalistlərlə nümunəvi münasibətlər qururam, əgər bu, jurnalistlərdirsə, – Makron sözə başladı, sonra da adları çəkilən KİV-ləri “təzyiq”, “təbliğat”, “yalançı təbliğat orqanları” adlandırmağa başladı. Belə alındı ki, bütün bu “orqanlar” Rusiyanın dövlət orqanlarıdır, Makronun yanında isə həmin dövləti belə demək olarsa, təkbaşına təcəssüm etdirmək istəyən adam dururdu.
Bu adam da yenə günahkar çıxarılırdı.
Amma o da borclu qalmadı, əvvəlcə Fransanın terrorizmlə mübarizəsini masqaraya saldı (“Məlum olduğu kimi, Fransa terrorizmlə mübarizəyə öz töhfəsini verir. ABŞ-ın rəhbərliyi altında…”), sonda da G7 sammitinin yekun bəyannaməsi ilə (burada Rusiyaya qarşı sanksiyaların gücləndirilməsinin mümkünlüyündən söhbət gedir) vurulan zərbəyə cavab olaraq:
– Sualınızın ikinci hissəsinə görə sizə minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm. Siz soruşduz ki, Rusiyaya qarşı sanksiyalar Ukraynanın cənub-şərqində böhranın normallaşdırılmasına necə kömək edə bilər. Heç cür, – Putin kəskin tonla dedi.
Belə çıxır ki, Minsk razılaşmaları gələcəkdə də yerinə yetirilməyəcək: hər halda Rusiyanın üzərindən sanksiyalar götürülməyincə.
Sanksiyalar da Minsk razılaşmaları gələcəkdə də yerinə yetirilməyincə götürülməyəcək – bu, Qərbin aparıcı dövlətlərinin çoxdankı mövqeyidir, onu da Versaldakı həmin isti gecədə Makron da təsdiq etdi. Düzdür, bir qədər daha öncə.
“Mən dediyimi təsdiq edirəm: lazım olsa, sanksiyalar gücləndirilə bilər, amma gərginləşmə baş verərsə. Gərginlik azalsa, bu, baş verməyəcək. İstəyirəm ki, gərginlik azalsın”, – deyə Fransa Prezidenti bildirib.
Putinin köməkçisi Uşakov səfər öncəsi deyib ki, səfərin əsas məqsədi iki prezidentin tanışlığıdır. Tanışlıq da baş tutdu.
