Քաղաքական ճնշո՞ւմ, թե՞ կրթական կարիք․ ռուսական դպրոցները Հայաստանում
Ռուսական դպրոցների բացում Հայաստանում
Նախօրեին Հայաստանի խորհրդարանի խոսնակի հետ հանդիպման ժամանակ Ռուսաստանի Դաշնային ժողովի Պետդումայի նախագահ Վյաչեսլավ Վոլոդինն անդրադարձել է Հայաստանում «ռուսաց լեզվի կարգավիճակի» թեմային և «ուշադրություն հրավիրել ռուսերեն ուսուցմամբ դպրոցներ բացելու հարցի վրա»։ Այս մասին տեղեկություն տարածեց ՌԴ Պետական դուման։
Հայաստանում այս հայտարարությունն առանձնակի ուշադրության չարժանացավ․ ոչ առաջինն էր, ոչ էլ վերջինը։ Հատկապես որ թեման թեժ քննարկումների առարկա էր դարձել ընդամենը չորս ամիս առաջ, երբ նույնաբովանդակ հայտարարություն էր արել Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը։ Ի պատասխան պաշտոնական Երևանն ասել էր, որ Հայաստանի օրակարգում նման հարց չկա։
Այնուամենայնիվ, երկրի փորձագիտական շրջանակների համար թեման շատ զգայուն է մնում։ Նրանք քաղաքական ճնշում են համարում Մոսկվայի կողմից պարբերաբար ռուսական դպրոցների բացման թեման բարձրացնելը։
Սիմոնյան-Վոլոդին հանդիպման վերաբերյալ հայկական կողմի տարածած հաղորդագրությունում որևէ ակնարկ չկա Հայաստանում ռուսական դպրոցների բացման մասին։ Հայաստանի խորհրդարանի պաշտոնական կայքից տեղեկանում ենք, որ ԱԺ նախագահը խոսել է Հայաստանի նկատմամբ Ադրբեջանի զինված ագրեսիայի մասին՝ շեշտելով, որ ՀԱՊԿ-ը չի կարողացել «իր անդամներից մեկի դեմ ագրեսիային արձագանքել օպերատիվ և արդյունավետ»։
Զրույցի ընթացքում կողմերն անդրադաձել են նաև ՌԴ-ում հայկական սփյուռքին և Հայաստանում բնակություն հաստատած Ռուսաստանի բազմահազար քաղաքացիներին առնչվող հարցերի:
Ռուսական կողմի հայտարարությունները, Երևանի արձագանքը, ինչպես նաև փորձագիտական կարծիք
«Հայ ընկերների ցանկությա՞մբ»
Հայաստանում ռուսական դպրոցների թվի ավելացման շուրջ ակտիվ քննարկումներ սկսվեցին այս տարվա հունիսին։ Երևան կատարած այցի ժամանակ Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը հայտարարեց, թե «հաշվի առնելով հայ ընկերների ցանկությունը՝ աշխատում են հանրապետությունում ավելացնել ռուսական դպրոցների թիվը»։
Լրագրողների հետ զրույցում Լավրովը նշել էր նաև, որ նպաստելու են ռուսերեն դասավանդող հայ ուսուցիչների որակավորման բարձրացմանը։
«Գաղտնի կամ դավադիր ոչինչ տեղի չի ունենում»
Լավրովի աղմկահարույց հայտարարությունից օրեր անց Հայաստանի կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Վահրամ Դումանյանը հայտնել էր, որ Ռուսաստանի կառավարությանն ուղղված որևէ պաշտոնական դիմումից տեղյակ չէ, ու հավելել, որ եթե ցանկանային դպրոց բացել, կբացեին առանց ռուսական կողմին դիմելու։
«Եթե մենք հիմա ֆրանսիական դպրոց բացենք, դա չի նշանակում՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը Ֆրանսիայի կառավարությանը դիմի, որ կլինի՞ մենք դպրոց բացենք: Դրա անհրաժեշտությունը չկա»,- շեշտել էր նախարարը։
Նախարարն ասել էր նաև, որ «կարող է դիտարկվել մեկ ռուսական դպրոց բացելու հարցը, բայց նման որոշում դեռ չկա»։
Նա վստահեցրել էր՝ որևէ գաղտնի կամ դավադիր բան չի կատարվում։ Դպրոցների թվի ավելացումը հնարավոր չէ անել մեկ որոշմամբ․ բարդագույն պրոցես է, որը միջոցներ է պահանջում․
«Եթե Ռուսաստանը պատրաստ է որոշակի աջակցություն տալ, որպեսզի ռուսերենն ավելի պոպուլյար լինի, աջակցել թե՛ ֆինանսապես, թե՛ ուսումնական նյութերով․․․ դա բարդագույն պրոցես է։ Մեկ հրամանով հնարավոր չէ՝ ռուսերեն լեզուն դարձնենք այսքան ժամ։ Դարձնենք, բայց ո՞վ պիտի դասավանդի, ինչպե՞ս պիտի դասավանդի, ուսուցիչներն ինչպե՞ս պիտի վերապատրաստվեն»։
Հայաստանում գործում է 3 ռուսական դպրոց
Հայաստանում գործում է ռուսերենով ուսուցմամբ դասարաններ ունեցող 45 դպրոց։ Եվս 63 դպրոցներում իրականացվում է ռուսաց լեզվի խորացված ուսուցում։
Վերջին տարիներին ՀՀ-ում ռուսերենով ուսուցում ստացող աշակերտների թիվը տատանվել է 4 400 — 5 600-ի միջակայքում։
Նախարարության փոխանցմամբ՝ Հայաստանում ռուսերենով ուսուցմամբ դասարաններում կարող են սովորել
- միայն այն աշակերտները, որոնց ծնողներից առնվազն մեկն այլ երկրի քաղաքացի է,
- քաղաքացիություն չունեցող անձ,
- ազգային փոքրամասնության ներկայացուցիչ։
Հայաստանի քաղաքացիություն ունեցող ծնողների դեպքում երեխան կարող է սովորել ոչ հայկական ուսուցմամբ դասարանում, եթե հինգ տարի անընդմեջ սովորել է այլ երկրում:
Հայաստանում գործում է երեք ռուսական դպրոց։ Գյումրիում և Երևանի Քանաքեռ թաղամասում գործող դպրոցներում սովորում են ռուսաստանցի զինվորականների երեխաներ։ Այդ դպրոցները գործում են Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարության ենթակայության ներքո։ Երրորդ դպրոցը Արտաշատ քաղաքում է։
Հայաստանի օրենսդրության համաձայն՝ նույն օտար լեզվով կրթական ծրագիր իրականացնող ուսումնական հաստատությունների առավելագույն թիվը 4-ն է, հետևաբար երկրում կարող է գործել ռուսերենով ուսուցում իրականացնող առավելագույնը չորս դպրոց։
Ենթադրաբար հենց սա նկատի ուներ նախարար Վահրամ Դումանյանը, երբ լրագրողների հետ զրույցում ասում էր, թե «կարող է դիտարկվել մեկ ռուսական դպրոց բացելու հարց»։
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքական վերլուծաբան Հովսեփ Խուրշուդյանի խոսքով՝ Մոսկվան պարբերաբար բարձրացնում է Հայաստանում ռուսական դպրոցների բացման թեման Երևանի վրա ճնշում գործադրելու նպատակով։ Այս գործելաոճը նա բնութագրում է որպես՝ «մանր ժուլիկություն»։
Խուրշուդյանի գնահատմամբ՝ Ռուսաստանը բոլոր ճակատներում, բոլոր ուղղություններով դավաճանում է իր պաշտոնական դաշնակցին և չի կատարում իր պայմանագրային պարտավորությունները, հետևաբար, այլ ասելիք չունի։
«Իրենք պետք է գա՞ն, գլուխները կախե՞ն, ասե՞ն՝ այո, մենք դավաճան ենք, լուրջ չենք որպես գործընկեր, որպես մանրադրամ ենք ուզում Հայաստանն օգտագործել։ Ստիպված մի բան պետք է հնարեն, որ այդ ամեն ինչի ֆոնին իրենք էլ մեզ վրա մուննաթ գան, դրա համար էլ շարունակում են նույն երգը երգել»,- JAMnews-ի հետ զրույցում նշել է վերլուծաբանը։
Ռուսաց լեզվին հատուկ կարգավիճակ տալը Խուրշուդյանը բացառում է։ Ասում է՝ բողոքի մեծ ալիք կբարձրանա, այդ թվում՝ Հայաստանի իշխանությունների դեմ․
«Բացի այդ՝ բոլորի համար պարզ կլինի, որ դա քայլ է Հայաստանը գուբերնիա դարձնելու կամ նոր՝ ինքնիշխանությունը սահմանափակող կարգավիճակ ձեռք բերելու ուղղությամբ»։
Քաղաքական վերլուծաբանի բնորոշմամբ՝ Ռուսաստանի կայսերապաշտական արտաքին քաղաքականությունը ենթադրում է «լրջության բացարձակ բացակայություն, շովինիզմ, քամահրանք»։ Կարծում է՝ Հայաստանը պետք է օր առաջ դուրս գա «այդ աղբանոցից»՝ նկատի ունենալով Ռուսաստանի ներքո գործող ՀԱՊԿ-ն ու ԵԱՏՄ-ն։
Ռուսական դպրոցների բացում Հայաստանում
