Մեկ տարում ԶԼՄ-ների վրա հարձակման 600 դեպք է գրանցվել Վրաստանում. RSF-ի զեկույցը
Զեկույց Վրաստանում ԶԼՄ-ների ճնշումների մասին
«Լրագրողներ առանց սահմանների» (RSF) կազմակերպությունը հաղորդում է Վրաստանի կառավարության կողմից անկախ լրատվամիջոցների նկատմամբ աննախադեպ բռնաճնշումների մասին: Զեկույցում RSF-ը դատապարտում է անկախ լրագրողների նկատմամբ սպառնալիքները, քրեական հետապնդումները և ճնշումները, կառավարությանը կոչ է անում անհապաղ դադարեցնել ժողովրդավարությունից նահանջի այս գործընթացը: Փաստաթուղթը հրապարակվել է RSF-ի և Վրաստանի Մեդիայի, տեղեկատվության և սոցիալական հետազոտությունների կենտրոնի (CMIS) համատեղ ջանքերով։
- «Վրացական երազանքն» առցանց անկախ ԶԼՄ-ներին սպառնում է քրեական հետապնդմամբ
- Transparency International. վերջին 6 տարիներին Վրաստանում գրանցվել է էլիտար կոռուպցիայի 271 դեպք
«Լրագրողներ առանց սահմանների» կազմակերպությունը լրացրել է տարվա ընթացքում CMIS-ի կողմից հավաքագրված տվյալները։ Զեկույցում քննարկվում են Վրաստանում անկախ լրագրության դեմ ուղղված հիմնական խախտումներն ու ճնշումները։
Փաստաթղթում նշվում է, որ 2024 թվականի նոյեմբերի 28-ից՝ եվրոպամետ բողոքի ցույցերի բռնկումից հետո, Վրաստանում մամուլի ազատության իրավիճակը կտրուկ վատթարացել է։ 2024 թվականի հոկտեմբերից մինչև 2025 թվականի հոկտեմբերը, երբ «Վրացական երազանք» կուսակցությունը վիճելի հաղթանակ տարավ խորհրդարանական ընտրություններում՝ ընտրական խախտումների ֆոնին, գրանցվել է ԶԼՄ-ների վրա հարձակման 600 դեպք, այդ թվում՝ ֆիզիկական հարձակումներ, անօրինական տուգանքներ, ձերբակալություններ, սպառնալիքներ, հավատարմագրման կասեցումներ և այլն։
«Խախտումների աճը վկայում է քաղաքական վերահսկողության աննախադեպ աճի և արագացված խստացման մասին, ինչը հաստատում է եվրոպական ժողովրդավարական չափանիշներից Վրաստանի կառավարության նահանջը»,- ասվում է զեկույցում։
Ինչպես նշվում է զեկույցում, խախտումներ են գրանցվում ամբողջ երկրում, չնայած դեպքերի երկու երրորդից ավելին տեղի է ունենում Վրաստանի մայրաքաղաք Թբիլիսիում։ Սա պայմանավորված է նրանով, որ հաստատությունների և խմբագրությունների մեծ մասը կենտրոնացած է մայրաքաղաքում։ Բացի այդ, Թբիլիսին է բողոքի ակցիաների կենտրոնը։
Զեկույցի համաձայն՝ 2024 թվականի նոյեմբերի 28-ին մեկնարկած բողոքի ցույցերին հաջորդած շաբաթների ընթացքում տասնյակ լրագրողներ դարձել են ֆիզիկական բռնության զոհ։ Ոմանց նկատմամբ ձեռնարկվել են առանձնապես կոշտ միջոցներ, բայց մինչ օրս պատասխանատուներից ոչ ոք մեղավոր չի ճանաչվել։
«Իշխանությունները ավելի հաճախ են լրագրողներին հավասարեցնում ցուցարարների հետ, օգտագործում են հասարակական կարգի մասին գործող օրենքները նրանց գործունեությունը սահմանափակելու և բողոքի ցույցերի լուսաբանմանը խոչընդոտելու համար»,- նշվում է փաստաթղթում։
Լրագրողական կառույցները ենթարկվում են ճնշումների, լրագրողները՝ հետապնդումների
Զեկույցի համաձայն՝ հատկապես տարածված է հեռուստաընկերությունների նկարահանող խմբերի նկատմամբ ֆիզիկական բռնությունը․
«Հատկապես տպավորիչ են «Պիրվելի» հեռուստաալիքի հետ կապված միջադեպերը, ընկերության անձնակազմը վերջին մեկ տարվա ընթացքում ենթարկվել է ավելի քան 80 հարձակման»։
Առցանց լրատվամիջոցներից պետությունն առավել հաճախ թիրախավորում է Publica-ն, ինչպես նաև Batumelebi-ն և Netgazeti-ն, որոնք հիմնադրվել են դատապարտված լրագրող Մզիա Ամաղլոբելիի կողմից։
Փաստաթուղթն անդրադառնում է նաև «Վրացական երազանք» կուսակցության՝ անկախ լրատվամիջոցներին սահմանափակելու համար ընդունած բռնաճնշող օրենսդրությունը.
«Վերջին տարվա ընթացքում իշխող «Վրացական երազանք» կուսակցությունն արագացրել է մամուլի ազատությունը սահմանափակող օրենքների ընդունումը՝ մեծամասամբ ոգեշնչվելով ռուսական փորձով: Սկսած 2025 թվականի գարնանից «օտարերկրյա գործակալների» մասին օրենքի նոր տարբերակը, ինչպես նաև դրամաշնորհների և հեռարձակման մասին օրենքներում կատարված փոփոխությունները անմիջական սպառնալիք են ներկայացնում ԶԼՄ-ների և միջազգային դոնորների կողմից ֆինանսավորվող ՀԿ-ների համար: Սա էլ ավելի է մեծացնում նրանց քրեական հետապնդման ռիսկը»:
Բացի այդ, զեկույցում նշվում է, որ այս բռնաճնշող օրենսդրությունը պահպանելու համար Հակակոռուպցիոն բյուրոն արդեն իսկ հետաքննություններ է սկսել առնվազն 6 անկախ լրատվամիջոցների նկատմամբ: Ելնելով հնարավոր ճնշման սպառնալիքից՝ մասնավոր ընկերությունները խուսափում են անկախ լրատվամիջոցների հետ համագործակցելուց և նրանց գովազդ պատվիրելուց։
Նշվում է, որ այս բռնաճնշող ռազմավարության կենտրոնում օլիգարխ Բիձինա Իվանիշվիլին է, որին «Լրագրողներ առանց սահմանների» կազմակերպությունը վերջերս ընդգրկել է մամուլի ազատության դեմ ոտնձգություն կատարողների ցուցակում․
«Իվանիշվիլին վճռորոշ դեր է խաղում երկրում քաղաքական և տնտեսական ճնշման բնույթի ձևավորման և անպատժելիության մթնոլորտի պահպանման գործում։ Խորհրդարանի խոսնակ Շալվա Պապուաշվիլին փորձում է նվազեցնել խնդրի մասշտաբները՝ վարկաբեկելով «Լրագրողներ առանց սահմանների» կազմակերպությունն ու այն ներկայացնելով որպես «խորքային պետության» խամաճիկ։
Գործնականում անկախ լրագրողների վրա հարձակումները բռնաճնշումների ավելի լայն քաղաքականության մաս են կազմում»,- ընդգծվում է զեկույցում։
Երկու տարվա ընթացքում Վրաստանը «Լրագրողներ առանց սահմանների» կազմակերպության մամուլի ազատության համաշխարհային ինդեքսում նահանջել է 36 հորիզոնականով՝ 180 երկրների շարքում զբաղեցնելով 114-րդ տեղը։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube
Զեկույց Վրաստանում ԶԼՄ-ների ճնշումների մասին
