«Էրդողանի հայտարարությունը վկայում է Թուրքիա-ՌԴ գործարքի մասին». կարծիք Երևանից
Էրդողանը՝ «Զանգեզուրի անցման» մասին
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հերթական անգամ անդրադարձել է Հարավային Կովկասի հաղորդակցությունների բացման թեմային և խոսել, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» բացման մասին: Սակայն այս անգամ ապաշրջափակվելիք ճանապարհը «միջանցքի» փոխարեն «անցում» է անվանել:
«Մենք ակնկալում ենք, որ մեր հարևան Իրանը կաջակցի այս քայլերին, որոնք կծառայեն մեր տարածաշրջանի խաղաղությանը, կայունությանն ու զարգացմանը»,- հայտարարել է Էրդողանը:
Քաղաքագետ Լիլիթ Դալլաքյանի խոսքով՝ այն, որ «միջանցքի» փոխարեն Թուրքիայի նախագահն այս անգամ գործածել է «անցում» տերմինը, ընդամենը բառախաղ է:
Բացի այդ, ըստ նրա՝ Իրանին արված հղումն ինքնին բացահայտում է՝ Անկարան շարունակում է առաջնորդվել միջանցքային տրամաբանությամբ: Ընդ որում՝ այդ հարցում Թուրքիայի և Ռուսաստանի դիրքորոշումները նույնական են:
«Ուղերձ են փոխանցում Թեհրանին, թե՝ մենք տարածաշրջանի երկրներով եկել ենք կոնսենսուսի և դու պետք է մեզ հետ համաձայնես: Իրանը ելք ունի իրավիճակից, դա ԱՄՆ-ի, Արևմուտքի հետ հարաբերությունների կարգավորումն է»,- JAMnews-ի հետ զրույցում շեշտել է Դալլաքյանը:
Քաղաքագետի համոզմամբ՝ նույնիսկ եթե Իրան-ԱՄՆ հարաբերությունները չկարգավորվեն, այդ երկրները կշարունակեն դեմ լինել միջանցքի բացմանը՝ ելնելով իրենց շահերից։ Սակայն կպահպանվեն բարձր ռիսկեր ՀՀ համար՝ մասնավորապես, ռազմական ճանապարհով տարածքի գրավումը:
- «Բաքվի նպատակը լոգիստիկ հարցերը քաղաքական ճնշման գործիքի վերածելն է»․ կարծիք
- «Եթե ՀՀ-ն հրաժարվի իր կարմիր գծերից, միայն թղթի վրա կմնա պետություն»․ կարծիք
- «Խնդիրները պետք է լուծվեն առանց ուժի կիրառման»․ Իրանի ԱԳ նախարարի այցը Երևան
Էլ ի՞նչ է հայտարարել Թուրքիայի նախագահը
Էրդողանի դիտարկմամբ՝ «Զանգեզուրի անցումը» կամրապնդի տրանսպորտային և էներգետիկ ենթակառուցվածքները Հարավային Կովկասում։ Թուրքիայի նախագահը նշել է՝ իրենք ուզում են, որ Իրանն էլ օգտվի այդ «փոխադարձ շահեկան» մթնոլորտից։
«Յուրաքանչյուր քայլ, յուրաքանչյուր բացված դուռ և միջանցք կապահովի տնտեսական շահույթ և ժամանակի ընթացքում կմերձեցնի երկրներին»,- հայտարարել է նա:
Թուրքական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ՝ նախագահ Էդրողանն ասել է, որ «Զանգեզուրի անցումը» ոչ միայն Նախիջևանի հետ ցամաքային կապ է Ադրբեջանի համար, այլև նոր ինտեգրացիոն գիծ, որը Թուրքիայի միջոցով ձգվում է դեպի թյուրքական աշխարհ։
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքագետ Լիլիթ Դալլաքյանի խոսքով՝ միջանցքային խոսույթի ակտիվացումը պայմանավորված է աշխարհաքաղաքական իրավիճակով:
«ՌԴ-ն ու Թուրքիան տեսան, որ ԱՄՆ-Իրան հարաբերություններում դեռ առաջընթաց չկա: Մյուս կողմից՝ նորից սկսեցին գործակցել մեր տարածաշրջանում և Ուկրաինայում: Դրա համար էլ ուղերձ են փոխանցում Իրանին, թե՝ մենք մեծամասնություն ենք և ունենք որոշում»,- ասում է Դալլաքյանը:
Ուշադրություն է հրավիրում այն հանգամանքի վրա, որ Թուրքիան միջնորդական դեր ստանձնեց ռուս-ուկրաինական կարգավորման գործընթացում։ Նախագահ Էրդողանը զգաց՝ լավ հարաբերություններ ունի ՌԴ հետ և կարող է խաղերի ու գործարքների գնալ, ուստի նորից ակտիվացրեց միջանցքային խոսույթը:
Լիլիթ Դալլաքյանը Թեհրանի դիրքորոշման փոփոխություն չի ակնկալում: Ընդգծում է՝ Իրանին ՀՀ հետ անխափան կապ է պետք։ Նաև հավելում է՝ իրանական կողմը չի ցանկանա կորցնել Նախիջևանի վրա ունեցած ազդեցությունը:
«Եթե Ադրբեջանն ու Թուրքիան թյուրքական աշխարհի հետ անխոչընդոտ կապ ստանան, դա Իրանի համար կործանարար կլինի: Ադրբեջանը միլիոնանոց համայնք ունի հենց [ՀՀ-Իրան սահմանի իրանական] այդ հատվածում և կարող է Թուրքիայի ձեռքերով ապակայունացնել իրավիճակը Իրանում»,- նկատում է նա:
Շեշտում է՝ պետք է նկատի ունենալ նաև այն, որ քանի դեռ Թուրքիան Էրդողանն է ղեկավարում, ապաշրջափակման հարցում Անկարայի դիրքորոշումը կայուն և հաստատուն չի լինելու, պարբերաբար փոփոխվելու է՝ այնպես, ինչպես հիմա:
«Այն ժամանակ, երբ Արևւմուտքը ճնշումներ է գործադրում և ՌԴ հետ խաղերն անհնարին են, Թուրքիան փորձում է ավելի կառուցողական երևալ: Բայց այն պահին, երբ Էրդողանը հասկանում է՝ իր ձեռքերն ազատվում են, նորից կարող է խաղերի մեջ մտնել Ռուսաստանի հետ, կերպարանափոխվում է»,- պարզաբանել է նա:
Քաղաքագետի գնահատմամբ՝ եթե ԱՄՆ-ի հետ Իրանի հարաբերությունները չկարգավորվեն, հետևանքները կործանարար կարող են լինել ոչ միայն Իրանի, այլև Հայաստանի համար.
«Միայն Արևմուտքի աջակցությամբ է, որ Իրանը կարող է ՀՀ հետ միասին դեմ գնալ, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքին»: Հակառակ պարագայում Իրանը թույլ է, որպեսզի միայնակ Թուրքիային և Ռուսաստանին հակակշռի»:
Կարծում է՝ Հարավային Կովկասում հաղորդակցությունների բացման հարցում Իրանն ու Արևմուտքն ունեն նույն դիրքորոշումը՝ դա պետք է տեղի ունենա տարածքային ամբողջականության սկզբունքի հարգմամբ:
Դալլաքյանն ասում է՝ այդ տեսակետը կիսում է նաև Հնդկաստանը, հտեևաբար, ՀՀ-ն պետք է թափ հաղորդի բնական դաշնակիցների հետ տարվող աշխատանքներին: Մասնավորապես, ըստ նրա, անհրաժեշտ է՝
- «ակտիվացնել հայ-ամերիկյան ռազմավարական կանոնադրությունը. թեկուզ փոքր սահմանային խմբի տեսքով ԱՄՆ ներկայությունը կարող է զսպել Թուրքիային և Ադրբեջանին;
- արևմտյան երկրների հետ բանակցել նորագույն զենքերի արտադրության հարցում. ունեն բարձր տեխնոլոգիաներ և կարող են օգտակար լինել այդ հարցում: Օրինակ՝ Ուկրաինայում Գերմանիան հիմնում է զենքերի արտադրություն;
- ապահովել տնտեսության դիվերսիֆիկացիան. ՌԴ հիբրիդային գործիքներից առաջնայինը Հայաստանի տնտեսությունը խեղդելն է, Ռուսաստանը ՀՀ վրա չի հարձակվի, բայց կստեղծի տնտեսական լուրջ խնդիրներ;
- շարունակել Հնդկաստանից զենքի գնումները;
- ավարտել Հյուսիս-Հարավ ռազմավարական նշանակության ճանապարհի կառուցումը: Այն կարևոր է Հնդկաստանից ՀՀ-ով դեպի Իրան, այնուհետև Վրաստան, Սև ծով, Եվրոպա երթուղին գործարկելու համար»:
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Էրդողանը՝ «Զանգեզուրի անցման» մասին
