«ԵՄ և ՀԱՊԿ-ի առաքելությունների համադրման քաղաքական մոտիվ չկա». կարծիք
ԵՄ դիտորդները կտեղակայվեն սահմանին
Հայ-ադրբեջանական սահմանին կտեղակայվեն Եվրամիության մինչև 40 դիտորդներ: Որոշումը կայացվել է հոկտեմբերի 17-ին Լյուքսեմբուրգում կայացած Եվրամիության արտաքին հարաբերությունների խորհրդի նիստում: Կառույցի տարածած հաղորդագրության համաձայն՝ առաքելությունը ևս մեկ ապացույց է նրա, որ ԵՄ-ն հավատարիմ է Հարավային Կովկասում կայուն խաղաղության հասնելու նպատակին:
Այս առաքելության տեղակայման մասին պայմանավորվածության ձեռքբերումից հետո Ռուսաստանը հայտարարում է, թե ՀԱՊԿ-ը նույնպես պատրաստ է դիտորդներ ուղարկել Ադրբեջանի հետ սահման: Հայաստանի փոխարտգործնախարարի խոսքով՝ Երևանը պատրաստ է ընդունել նրանց, նման առաջարկից հետո քննարկել նաև երկու առաքելությունների համադրման հարցը:
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանի գնահատմամբ՝ Եվրամիության և ՀԱՊԿ-ի առաքելությունների համադրման հնարավորություններ չկան, չկա նաև դրա քաղաքական անհրաժեշտությունը:
Եվրոպական խորհրդի որոշումը, Ռուսաստանի արձագանքը՝ Լավրովի հայտարարության տեսքով, Երևանի մոտեցումը, ինչպես նաև փորձագիտական կարծիք
«Եվրամիության դիտորդները կտեղակայվեն հայկական կողմում»
Եվրոպական խորհրդի հաղորդմամբ՝ քաղաքացիական առաքելությունը տեղակայվելու է սահմանին «իրավիճակը դիտարկելու, վերլուծելու և զեկուցելու նպատակով»:
«ԵՄ-ն նպատակ ունի վստահություն կառուցել մի անկայուն իրավիճակում, որը վտանգի տակ է դնում մարդկային կյանքերը և վտանգում հակամարտության կարգավորման գործընթացը»,— նշել է ԵՄ արտաքին գործերի և անվտանգության քաղաքականության հարցերով Բարձր ներկայացուցիչ Ժոզեպ Բորելը:
Առաքելությունը լինելու է ժամանակավոր՝ երկու ամսից ոչ ավելի: Ինչպես և նախապես հաղորդվում էր, սահմանին տեղակայվելու են Վրաստանում Եվրամիության դիտորդական առաքելության անդամները: Կառույցի պարզաբանմամբ՝ սա արվում է դիտորդների «արագ տեղակայումն ապահովելու նպատակով»:
Սահմանի հայկական կողմում ԵՄ քաղաքացիական առաքելության տեղակայման մասին պայմանավորվածությունը ձեռք էր բերվել հոկտեմբերի 6-ին Պրահայում՝ Հայաստանի, Ադրբեջանի, Ֆրանսիայի ու Եվրոպական խորհրդի ղեկավարների մասնակցությամբ կայացած բանակցությունների արդյունքում: Բաքուն համաձայնել էր առաքելության հետ համագործակցել «այնքանով, որքանով որ առնչություն կունենա»:
Քառակողմ հանդիպման արդյունքում ընդունված հայտարարության համաձայն՝ առաքելության նպատակներն են՝
- վստահության կառուցումը,
- զեկույցների միջոցով սահմանային հանձնաժողովներին աջակցելը:
«ՀԱՊԿ-ը պատրաստ է դիտորդներ ուղարկել Հայաստան»
ԵՄ քաղաքացիական առաքելության տեղակայման վերաբերյալ ակտիվ քննարկումների ֆոնին Ռուսաստանի արտգործնախարարը Աստանայում հայ պաշտոնակցի հետ հանդիպման ժամանակ հայտարարել էր, թե ՀԱՊԿ-ը պատրաստ է դիտորդական առաքելություն ուղարկել Հայաստան՝ Ադրբեջանի հետ սահման:
«Միակ բանը, որ պահանջվում է Հավաքական անվտանգության խորհրդի որոշումն է, նիստը պետք է հրավիրի ՀԱՊԿ նախագահողը։ Հիմա նախագահողը Հայաստանն է, այնպես որ, հենց ազատ ժամանակ ունենաք, մենք պատրաստ կլինենք հաստատել նման առաքելությունը` պաշտոնապես, և այն կկարողանա սկսել աշխատանքը»,- ասել էր Սերգեյ Լավրովը՝ առանց հստակեցնելու՝ քաղաքացիակա՞ն, թե՞ ռազմական դիտորդների մասին է խոսքը:
Մինչ այս պահը չի հաղորդվել՝ արդյոք Հայաստանը առաջիկայում հրավիրելու է խորհրդի արտահերթ նիստ, որի ընթացքում էլ պետք է որոշում կայացվի ՀԱՊԿ դիտորդական խմբի վերաբերյալ:
ՀԱՊԿ-ի անգործության մասին Հայաստանից հնչող քննադատություններն առավել ակտիվացան այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանի սեպտեմբերյան ագրեսիայից և նոր տարածքների օկուպացիայից հետո պաշտոնական Երևանը դիմեց կառույցին, բայց այդպես էլ ռազմական օգնություն չստացավ: Եվս մեկ անարձագանք դիմում ՀԱՊԿ էր ուղարկվել նախորդ տարվա մայիսին, երբ ադրբեջանական զինուժն առաջին անգամ ներխուժեց ՀՀ սուվերեն տարածքի Սոթք-Խոզնավար հատված:
«Երևանը պատրաստ է ընդունել նաև ՀԱՊԿ դիտորդներին»
«Ազատության» հետ զրույցում Հայաստանի արտաքին գործերի փոխնախարար Պարույր Հովհաննիսյանը նշել էր, որ Եվրամիության դիտորդական խմբին զուգահեռ պաշտոնական Երևանը պատրաստ է ընդունել նաև ՀԱՊԿ-ի դիտորդներին։ Նրա կարծիքով՝ «որևէ կոնստրուկտիվ, դրական նախաձեռնությունից» հրաժարվել պետք չէ:
«Եթե լինի նման առաջարկ, ապա Հայաստանը չի հրաժարվի և բաց է յուրաքանչյուր կառուցողական նախաձեռնության համար»,- շեշտել էր նա՝ հիշեցնելով, որ Հայաստանը դիմել է ոչ միայն ԵՄ-ին և ՀԱՊԿ-իբ, այլև ՄԱԿ-ին և ԵԱՀԿ-ին:
Փոխարտգործնախարարը հնարավոր էր համարել, որ ՀԱՊԿ դիտորդական առաքելությունն ունենա ռազմական կոմպոնենտ:
Խոսելով Ադրբեջանի հետ սահմանին Եվրամիության և ՀԱՊԿ դիտորդների միաժամանակյա ներկայության մասին՝ Հովհաննիսյանը նշել էր, որ «երբ կունենան կոնկրետ առաջարկ, այդ ժամանակ համադրության հարցը կքննարկվի»:
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանի խոսքով՝ Եվրամիության քաղաքացիական առաքելությունն ինքնին մեծ հաշվով ոչ մի հարց լուծել չի կարող: Ասում է՝ ԵՄ-ից, ինչպես նաև հայ-ադրբեջանական գործընթացի միջնորդական ձևաչափերում ներգրավված մյուս կենտրոններից է կախված այդ առաքելության արդյունավետությունը․
«Եթե այստեղ կլինի քաղաքական կամքի և աջակցության այնպիսի պաշար, որը կստեղծի որևէ մեխանիզմի արդյունավետության հիմք, ապա այս առաքելությունը կարող է արդյունավետ լինել: Եթե ոչ, ապա արդյունավետությունը կարող է լինել ավելի շատ դեկորատիվ՝ կլինի արարողակարգային բնույթի աջակցություն, իսկ գործնականում իրավիճակի վրա ոչ մի ազդեցություն չի ունենա»։
JAMnews-ի հետ զրույցում վերլուծաբանն ուշադրության արժանի համարեց այն հանգամանքը, որ որոշակի ֆունկցիոնալ մեխանիզմով գործնական պատասխանատվության դաշտ է բերվել մի սուբյեկտ, որն ունի Կովկասում իրավիճակի վրա ազդելու ամենանվազ հնարավորությունները․
«Տպավորություն կա՝ բոլորի համար սա ինչ-որ միջանկյալ՝ ժամանակ շահելու շրջան է, որտեղ ԵՄ-ն բերվում է անմիջական պատասխանատվության դաշտ մինչև ավելի ազդեցիկ ուժային խաղացողները ուկրաինական իրավիճակի համատեքստում կգան ինչ-որ նոր դիրքերի»:
Քաղաքական մեկնաբանի կարծիքով՝ ԵՄ առաքելության տեղակայման շուրջ ձեռքբերված պայմանավորվածությունից շատ ավելի վաղ է պաշտոնական Երևանը ստացել ՀԱՊԿ դիտորդական խմբի ներգրավման առաջարկը:
Հիշեցնում է՝ սեպտեմբերի 29-ին ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան ճեպազրույցի ժամանակ ասաց, որ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարը Երևանում է և վարչապետ Փաշինյանին է ներկայացնում ՀԱՊԿ առաջարկները: Ասում է՝ Երևանն այդ մասին որևէ պաշտոնական հաղորդագրություն այդպես էլ չտարածեց․
«Կան նախադրյալներ մտածելու, որ Հայաստանին պարզապես չեն բավարարել ՀԱՊԿ առաջարկները: Կարող եմ ենթադրել, որ մերժման պատճառն այն է եղել, որ Երևանը անհամարժեք է համարել դրանք: Անկասկած է, որ ՀԱՊԿ պարագայում շեշտը դրվելու էր թե Հայաստանի, թե Ադրբեջանի հետ հավասարաչափ աշխատանքի վրա, հենց սա է, որ Երևանը համարել է ոչ համարժեք ռազմաքաղաքական այն բլոկի դեպքում, որի անդամ է Հայաստանը»:
Բադալյանի խոսքով՝ ՀԱՊԿ-ի դեպքում խոսք էր գնալու ոչ թե քաղաքացիական, այլ ռազմաքաղաքական առաքելության մասին: Ասում է՝ թեև դիտորդական խմբի կարգավիճակն այլ էր լինելու, սակայն երկու դեպքում էլ առաքելությունն ընդամենը գործիք է․
«Բուն իրավիճակը կախված է քաղաքական կամքից, որը կա այդ գործիքների հետևում: Եթե ՌԴ-ն կայացներ իրավիճակ փոխելու քաղաքական որոշում, ապա կփորձեր որևէ, այդ թվում՝ ՀԱՊԿ մեխանիզմով իրագործել այն»:
Քաղաքական մեկնաբանի գնահատմամբ՝ Եվրամիության և ՀԱՊԿ-ի առաքելությունների համադրման հնարավորություններ չկան, չկա նաև դրա քաղաքական անհրաժեշտությունը.
«Գուցե Հայաստանը դեմ չլիներ համադրել դրանք, բայց չկա ընդհանուր մոտիվը, որպեսզի դա ցանկանան ԵՄ-ն, Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ն: Այդպիսի հեռանկար չի էլ նշմարվում»:
Հակոբ Բադալյանը նկատում է՝ թեև ՌԴ-ն հրապարակավ դեմ է արտահայտվել ԵՄ առաքելությանը, բայց մեծ հաշվով դեմ չի լինի, եթե դիտորդական խումբն աշխատի, ինչ-որ հարցերում հաջողի: Ասում է՝ իրավիճակի կառավարման և ընթացիկ խնդիրների լուծման տեսանկյունից այդ գործունեությունը շահեկան կլինի նաև Ռուսաստանի համար:
ԵՄ դիտորդները կտեղակայվեն սահմանին
