«Չհաշվարկված առաջարկ է»․ տնտեսագետը՝ ՀՀ-ում 7-ժամյա աշխատանքային ռեժիմի անցնելու մասին
Աշխատաժամանակը դարձնել 7 ժամ
Կրճատել աշխատաժամանակի տևողությունը՝ դարձնելով 7 ժամ՝ օրական 8-ի փոխարեն, շաբաթական 35 ժամ՝ 40-ի փոխարեն և պահպանելով աշխատավարձը։ Հայաստանի Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության առաջարկն է։ Օրենքի նախագիծը հանրային քննարկման է դրվել Իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման (e-draft.am) միասնական կայքում։ Հարթակում նախագծին արդեն կողմ է քվեարկել 645 քաղաքացի, դեմ՝ 19։
Նախագծի հիմնավորման համաձայն՝ աշխատաժամանակի կրճատումը բացասաբար չի ազդի տնտեսության վրա։ Ավելին՝ կնպաստի արտադրողականության աճին։ Գործատուների միության անդամ Գագիկ Մակարյանի կարծիքով՝ երկրում աշխատանքի արտադրողականությունն առանց այդ էլ շատ ցածր է, մի քանի անգամ զիջում է եվրոպական ստանդարտներին, ուստի նախագծի ընդունման դեպքում արտադրողականությունն էլ ավելի կկրճատվի։
Տնտեսագետ Աղասի Թավադյանը JAMnews-ի հետ զրույցում նկատել է՝ գործ ունենք չմտածված, պոպուլիստական քայլի հետ, նախագծում չկան տնտեսական հիմնավորումներ։
«Իհարկե, գրված է, որ արտադրողականության աճին կնպաստի այս քայլը, սակայն հստակ հաշվարկներ արված չեն։ Ներկայացված չէ, թե դա ինչպես կազդի տնտեսության, կազմակերպությունների արտադրողականության ու ընդհանուր եկամտաբերության վրա»,- ընդգծել է նա։
Work-life balance․ կյանքը բալանսավորելու առաջարկ
Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունն (ԱՍՀՆ) առաջարկում է փոփոխություններ և լրացումներ կատարել Աշխատանքային օրենսգրքում՝ 8-ժամյա աշխատանքային գրաֆիկը դարձնելով 7-ժամյա։ Նախագծի հիմնավորման համաձայն՝ գործող 8-ժամյա ռեժիմի ներդրումից հետո տեղի են ունեցել տեխնոլոգիական փոփոխություններ, որոնք նպաստել են «բազմաթիվ գործընթացների ավտոմատացման»։
«Այս գործընթացները հաշվի առնելով՝ տարբեր երկրներում, օրինակ՝ Ֆրանսիայում, Գերմանիայում, Շվեդիայում, Բելգիայում, Ավստրիայում, Նորվեգիայում, Իսլանդիայում, արդեն իսկ ներդրվել է աշխատաժամանակի ճկուն ռեժիմ՝ կրճատելով աշխատաժամանակը»,- ասված է փաստաթղթում։
Նշվում է, որ աշխատաժամանակի կրճատումն ունի տարբեր մոդելներ։ Մի խումբ երկրներում կրճատում են աշխատանքային օրվա տևողությունը, մյուսներում՝ շաբաթվա աշխատանքային օրերի քանակը․
«Միջազգային փորձը և առանձին հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ շաբաթական աշխատաժամանակի կրճատումը բացասաբար չի ազդում տնտեսության վրա։ Ավելին՝ այն նպաստում է արտադրողականության աճին և դրական ազդեցություն թողնում կյանքի որակի վրա՝ բալանսավորելով աշխատանք-անձնական կյանք (work-life balance) հարաբերակցությունը»։
Հիմնավորման մեջ հղում է արվում Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հրապարակած ուսումնասիրություններին։ Դրանք ցույց են տալիս, որ «երկար աշխատանքային ժամերը կապված են հոգեկան ու ֆիզիկական առողջության հետ, կարող են առաջացնել սրտանոթային հիվանդություններ, խթանել դեպրեսիան ու սթրեսը»։
Ասվում է, որ տնտեսագիտական հետազոտությունները (EPI Report on Reduced Workweek), իրենց հերթին, փաստում են՝ աշխատանքային ժամերի կրճատումը կարող է՝
- բարձրացնել աշխատանքի արտադրողականությունը՝ աշխատողների ավելի արդյունավետ աշխատանքի միջոցով,
- ստեղծել նոր աշխատատեղեր՝ որպես ընդհանուր տնտեսական միտում։
«Պարզապես սիրաշահում ենք մարդկանց»
Գործատուների միության անդամ Գագիկ Մակարյանը չի կիսում ԱՍՀ նախարարության տեսակետը։ Կարծում է՝ առաջարկվող փոփոխությունը ՀՀ տնտեսության համար ռիսկեր է պարունակում․
«Հայաստանի տնտեսությունը մրցունակության լուրջ խնդիրներ ունի, տնտեսական զարգացման համար մենք ահագին ջանքեր պետք է դնենք և համախմբենք մեր ռեսուրսները։ Դրանում կարևոր դեր ունի նաև աշխատաժամանակը»։
Factor TV-ի հետ զրույցում նա նկատել է՝ եթե որոշ երկրներ անցել են 7-ժամյա գրաֆիկի, դա միայն նրա շնորհիվ է, որ այնտեղ արտադրողականությունը բարձր է, իսկ աշխատուժը շատ հմուտ է, շատ արագ է աշխատում, տեխնիկան էլ լավն է։ Մակարյանի փոխանցմամբ՝ Եվրոպայում տարեկան արտադրողականությունը 1 անձի հաշվով 110-130 հազար դոլար է, ՀՀ-ում այդ թիվը մոտավորապես 8 անգամ պակաս է։
Տնտեսագետի համար անհասկանալի է՝ ինչ խնդիր է ուզում լուծել պետությունը այս փոփոխությամբ։
«Կարող է դրանով սոցիալական կամ առողջապահական խնդիր ենք լուծում կամ պարզապես սիրաշահում ենք մարդկանց»,- ասում է նա։
Կարծում է՝ Հայաստանում ավտոմատիզացիայի մակարդակը ցածր է։ Բացի այդ, շեշտում է՝ սարքավորումներից բացի արտադրողականության մեջ մեծ դեր ունի աշխատուժը։ Մակարյանի դիտարկմամբ՝ ՀՀ-ում աշխատուժի որակը չի լավացել․
«Կրթական համակարգը դեռևս չի հասցնում ոչ քանակապես ապահովել, ոչ էլ կրթությամբ։ Ինչի՞ հաշվին պետք է արտադրողականությունը բարձրանա, եթե նույն մարդիկ են աշխատում։ Նշանակում է՝ պետությունը ընդունո՞ւմ է, որ աշխատուժը հոգնա՞ծ է։ 1 ժամ որ քիչ աշխատի, ավելի ոգևորված ու ավելի ակտի՞վ կաշխատի»։
Գործատուների միության անդամի խոսքով՝ կադրերը մրցունակ չեն, հետևաբար, քիչ աշխատելով ստեղծած ՀՆԱ-ն չի ավելանալու։ Անհանգստանում է, որ երկիրը չի կարողանա լուծել տնտեսական զարգացման խնդիրները, իսկ պետությունը կփորձի եկամուտներ ստանալ և աշխատավարձը պահպանել «բիզնեսի հաշվին»։
«Բիզնեսը, քանի որ քիչ աշխատեցնելու պարտականություն ունի, հետևաբար, այդքան եկամուտներ չի ստանալու։ Բիզնեսի ընդհանուր արտադրողականությունը կպակասի։ Սա նշանակում է, որ կպակասեն նաև ԱԱՀ-ն ու շահութահարկը»,- նկատել է նա։
Փորձագիտական կարծիք
Տնտեսագետ Աղասի Թավադյանն ասում է՝ գործընթացների ավտոմատացումից շահել են շատ աշխատակիցներ, որոնք կարողանում են, օրինակ՝ հեռավար աշխատել ՏՏ և հարակից ոլորտներում։ Շեշտում է՝ դա ոչ բոլորին է վերաբերում՝ կան աշխատանքներ, որոնց համար կարևոր է աշխատակցի զուտ ֆիզիկական ներկայությունը, հետևաբար, կարող է գրանցվել արտադրողականության անկում։
Օրինակ է բերում բժիշկներին, որոնք պետք է ապահովեն 24-ժամյա հերթապահություն։ Նախկինում այդ աշխատանքի համար 3 բժիշկ էր հարկավոր, սպասվող փոփոխությունից հետո հարց է՝ ինչպես է կազմակերպվելու աշխատանքը։ Շեշտում է՝ նախագիծը հաշվի չի առնում նաև այն անձանց, ովքեր այլ աշխատանքային գրաֆիկ ունեն․
«Օրինակ՝ կան մարդիկ, որոնք 1 օր՝ 24 ժամ աշխատում են, երկու օր հանգստանում, նրանք ինչպե՞ս են ներառվելու»։
Թավադյանի խոսքով՝ տնտեսվարողն ինքը պետք է որոշի՝ որ հաստիքի համար ինչ աշխատաժամանակ սահմանել, պետությունը չպետք է խառնվի։
Տնտեսագետի գնահատմամբ՝ տնտեսական հաշվարկներ չկան, գործ ունենք պոպուլիստական քայլի հետ։ Շեշտում է՝ միայն նման հաշվարկների առկայության և դրանց ուսումնասիրման արդյունքում է հնարավոր տեսնել՝ տնտեսությունը կշահի՞ այս փոփոխությունից, թե՞՝ ոչ։
Նկատում է՝ սա կառավարության առաջին պոպուլիստական նախաձեռնությունը չէ։ Մինչ այս որոշում էր կայացվել նաև անհուսալի դասակարգված վարկեր ունեցող քաղաքացիների հետ կապված։ Կարծում է՝ նման որոշումները պետք է դիտարկել նախընտրական տրամաբանության մեջ։
Ըստ Թավադյանի՝ Հայաստանի տնտեսությունն առանց այն էլ բարվոք վիճակում չէ։ Թվարկում է՝ հարկային բեռն ավելացել է, կրճատվել է արտահանումը դեպի ԵԱՏՄ և Եվրամիություն՝ համապատասխանաբար 17 և 25 տոկոսով (2024 թ․-ի հունվար-սեպտեմբերին՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ)։ Նրա փոխանցմամբ՝ վերջին եռամսյակում պետության եկամուտները՝ հարկերը ծրագրվածից 8 տոկոսով ավելի քիչ են հավաքագրվել։
«Այս պայմաններում սա հավելյալ բեռ է լինելու հենց տնտեսվարողների վրա, որոնք էլ ապահովում են մեր տնտեսությունը։ Պետությունն ապահովագրել է աշխատողներին, բայց գործատուների համար մեծ ռիսկեր կան»,- ամփոփել է նա։
Քաղաքացիները մեկնաբանությունները e-draft հարթակում
«Ողջունում եմ առաջարկը: Նաև հարկ եմ համարում նշել, որ Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության անդամ շատ երկրներում այսօր գործում է 4-օրյա աշխատանքային ռեժիմ, որպեսզի աշխատողը շաբաթվա մնացած օրերն անցկացնի ընտանիքի հետ»։
«Աշխատատեղեր ստեղծելու փոխարեն աշխատանքի ժամանակն եք կրճատում՝ պահպանելով վարձատրությունը։ Այդքան լա՞վ է վիճակներս, թե՞ նորաթուխ պաշտոնյաները չեն կարողանում աշխատել, գոնե մեկ ժամ քիչ կձևացնեն, որ աշխատում են»։
«Պարզապես հրաշալի նախաձեռնություն է, հիմնավորված այնքանով, որ ապրելով այս սթրեսածին միջավայրում՝ մեկ ժամ ավելի հաճելի զբաղմունքի տրամադրելն, օրինակ, նպաստավոր կլինի և առողջության և սոցիալապես ավելի ակտիվ լինելու, ընտանիքին ու երեխաներին տրամադրելու տեսանկյունից»:
«Խնդրում եմ օրենքն այնպիսի բովանդակությամբ ընդունեք, որ այն տարածվի բոլորի վրա։ Ես ինքս աշխատում եմ մասնավոր հիմնարկում։ Եվ ուզում եմ, որ իմ գործատուն պարտավոր լինի ենթարկվելու այդ օրենքին, ոչ մի կերպ չշրջանցի այն։ Լիահույս եմ, որ նախաձեռնությունը կյանքի կկոչվի և բազմահազար աշխատողների իրավունքները կպաշտպանվեն»։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Աշխատաժամանակը դարձնել 7 ժամ
