Աբխազիա. հարստանալ առանց Ռուսաստանի

Հավանական է, որ նաև Ռաուլ Հաջիմբային է այցելել ամեն ինչ այնպես, ինչպես կա, թողնելու միտքը:

Հատկապես, որ աբխազական հասարակությունը պահպանողական է և դժկամությանմբ է ընդունում ցանկացած բարեփոխում:

Բայց եթե անգամ այդպես եղել է, ապա նախկինում: 2016-ին Աբխազիայի առաջնորդն այլևս այլընտրանք չունի: 2015-ին Մոսկվայի խոստացած 4մլրդ ռուբլուց ($57 մլն) Սուխումը ստացել է միայն յոթ տոկոսը:

2009-2014-ին Աբխազիայի սոցիալ-տնտեսական զարգացման աջակցության համակարգային ծրագրի շրջանակում ռուսական բյուջեից ավելի քան 15մլրդ ռուբլի է ($ 211 մլն)  փոխանցվել: Այդ միջոցների հաշվին հիվանդանոցներ, դպրոցներ, մշակույթի տներ և մարզադաշտեր են կառուցվել:

Որպես արդյունք հանրապետությունը ձեռքբերեց ռուսական օգնությունից մեծապես կախված տնտեսություն և մակաբուծային բյուրոկրատական համակարգ, որը չի ուզում ոչինչ փոխել:

Սակայն այժմ, ռուսական ֆինանսական օգնության աղբյուրը սկսել է ցամաքել, և Աբխազիան ստիպված է ինքնուրույն ելք փնտրել:

2016-ի սկզբին  Ռաուլ Հաջիմբան արմատական բարեփոխումներ ձեռնարկեց, որոնց նպատակը «Աբխազիայի տնտեսությունն՝ ինքնաբավ, իսկ բյուջեն ոչ դոտացիոն դարձնելն է»:

Ինչպե՞ս է նա պլանավորում հասնել դրան:

1. Ավելացնել հարկերը

 Առաջին քայլը հարկային համակարգի փոփոխությունն է, որն արդեն հաստատվել է խորհրդարանի կողմից: Եթե նախկինում ներկրվող ապրանքից միայն մաքսատուրք էր գանձվում, ապա այժմ գործարարները պետք է նաև տասը տոկոսի չափով ԱԱՀ վճարեն:

Կառավարությունում կարծում են, որ այս նորարարությունը կպաշտպանի աբխազ արտադրողին էժան ներկրված ապրանքից, տեղական արտադրանքին հնարավորություն կտա մրցակցել ու զարգանալ և հարկային մուտքերը կավելացնի մեկ մլրդ ռուբլով:

2015-ի պաշտոնական վիճակագրության համաձայն, Աբխազիայում ներկրման ծավալը վեց անգամ գերազանցում է արտահանման ծավալը, և տեղական արտադրանքի զարգացման հարցը ծայրահեղ արդիական է:

Սպասվում է, որ նոր արարություններն առաջին հերթին կթեթևացնեն մթերք արտադրող ձեռնարկությունների կյանքը: Օրինակ, Սուխումի կաթի գործարանի:

Երկու տարի առաջ այդ ձեռնարկությունը, որը ռուսական ֆինանսական օգնության հաշվին փաստացի նոր է կառուցվել և ժամանակակից սարքավորումներով հագեցվել, մեծ թափով բացվեց: Սակայն, աշխատելով մի քանի ամիս, գործարանը կանգնեց: Հիմնական պատճառը ներկրվող կաթնամթերքի մրցակցությանը չդիմանալն էր:

Ներկրման համար ԱԱՀ վճարելը կօգնի ոտքի կանգնել նաև շինանյութ արտադրող ձեռնարկություններին: Մինչև հիմա այդ շուկայի առյուծի բաժինը զբաղեցնում է թուրքական ու ռուսական ապրանքը, որը Աբխազիայում էլ է արտադրվում է, սակայն մրցակցությունից դուրս է:Այժմ էկոնոմիկայի նախարարությունը խոստանում է փոփոխել այդ բալանսը:

Ներկրումը ԱԱՀ-ով հարկելու (կառավարությունն, իհարկե, չի սիրում այդ մասին բարձրաձայն խոսել) ևս մեկ պատճառ է առևտրով զբաղվող ձեռնարկությունների շրջանառությունը վերահսկելու անհնարինությունը: Հսկիչ դրամարկղային մեքենաների մշակույթը երկար տարիների ընթացքում հնարավոր եղավ ներդնել միայն խոշոր խանութներում: Մնացածներում՝ ապրանքն իրացվում է առանց հաշվառման, և վճարվող հարկերը ոչ մի կերպ չեն համապատասխանում իրական շրջանառությանը:

Բնականաբար, ակնհայտ է, որ առևտրային ընկերությունները հիացած չեն բիզնես վարելու նոր կանոններով: Խորհրդարանի շենքի մոտ բողոքի ակցիաներ անցկացվեցին նոր ԱԱՀ-ն հանելու պահանջով: Սակայն միակ բանը, ինչին կարողացան ակցիայի մասնակիցները հասնել, ցուցակում հայտնված ապրանքի թեթևակի կրճատումն է:

2. Ավելացնել բյուջեի եկամտային մասը

2016-ին Աբխազիան առաջին անգամ հավակնոտ բյուջե ձևավորեց. ինքնուրույն վաստակած միջոցները (առանց ռուսական դոտացիաների) պետք է կրկնակի աճեն նախորդ տարվա համեմատ:

Եթե վերջին երեք տարիների ընթացքում սեփական եկամուտը չի գերազանցել 3մլրդ ռուբլին ($43 մլն), ապա այժմ այդ նշաձողը 6մլրդ է:

Այսպիսի արդյունքի կառավարությունը ձգտելու է հասնել որակյալ վարչարարության և ամենակարևորը՝ «ստվերային» տնտեսության օրինականացման հաշվին, որի մասնաբաժինը հանրապետությունում կազմում է 50%:

«Այս խնդիրը շատ բարդ է, բայց նաև հասանելի, պետք է այնպես անել, որ բիզնեսին ձեռնտու լինի հարկեր վճարելը, այլ ոչ թե չինովնիկներին կերակրելը», — ասում է խորհրդարանի բյուջետային կոմիտեի նախագահ Բեսլան Ցվինարիան:

Որպես այդ նպատակին հասնելու քայլ կառավարությունը նշում է հարկային օրենսգրքում կատարված փոփոխությունները, որոնց մասին արդեն խոսեցինք, և հաշվապահական հաշվառման համակարգի արմատական բարեփոխումը, որի մասին շուտով կհայտարարվի:

Հաջորդ միջոցը պետպատվերների բաց մրցույթների պարտադիր անցկացման վերաբերյալ օրենքի ընդունումն է:

Նախորդ տարվա վերջում Աբխազիայի կառավարությունը հաստատել է Սոցիալ-տնտեսական զարգացման ռազմավարություն և խոստացել, որ ամենամոտ ապագայում հաստատվելու է ըստ տարբեր ճյուղերի մշակված զարգացման ծրագիր:

3. Վերահսկել բյուջեի ծախսային մասը

2016թ. փետրվարին Աբխազիայում Պետական գանձապետարան է բացվել, որի հիմնական գործառույթը բյուջետային միջոցների ծախսը վերահսկելն է:

Էկոնոմիկայի նախարարությունում հաստատում են, որ բյուջետային միջոցները հաճախ են ծախսվում ոչ թե հաստատված նախահաշվի հիման վրա, այլ պաշտոնյայի քմահաճույքի և հաճախ են «կորում տարբեր սխեմաներում»: Սպասվում է, որ գանձապետարանն այդ գործընթացի խիստ և թափանցիկ վերահսկողություն կիրականացնի:

4. Կրճատել բյուրոկրատական աշխատակազմը

Դեռևս նախորդ տարի Աբխազիայի բյուջետային կազմակերպություններում կրճատեցին աշխատակիցների մոտ 15%-ը: Սակայն դա բավարար չէր, քանզի, տնտեսության ռեալ հատվածում մեկ աշխատողին բաժին է ընկնում երկու ղեկավար:

«Ռաուլ Հաջիմբան, հավանաբար, այլ տարբերակ էլ չունի, քան բյուրոկրատիայի ախորժակը զսպելը, զուգահեռաբար նաև տնտեսությունը ստվերից դուրս բերելը: Հատկապես, երբ ընդդիմությունն արդեն ստորագրահավաք է սկսել նախագահին ժամկետից շուտ հեռացնելու մասին հանրաքվե անցկացնելու համար: Առանց երկրի բյուջեի լրացման շրջանում զգալի հաջողությունների և կաշառակերության դեմ ադյունավետ պայքարի, սեփական աթոռը պահպանելու նախագահի շանսերը չնչին կլինեն», — կարծում է հրապարակախոս Իբրահիմ Չկադուան:

Ռաուլ Հաջիմբայի համար 2016-ը նախագահության ողջ ժամանակահատվածի ամենածանր և լարված տարին կլինի: Իրավական դաշտից դուրս ապրելու սովոր բյուրոկրատիան ու բիզնեսը կարող է ընդդիմանան նախագահի նորարարություններին:

Եվ իշխանությունը պահպանելու այլ միջոց, քան տնտեսական բարեփոխումներն են, Աբխազիայի նախագահը չունի:

Հոդվածում տեղգտած մտքերը փոխանցում են հեղինակի տերմինաբանությունն ու հայացքները և պարտադիր չէ, որ արտացոլեն խմբագրության դիրքորոշումը:

Հրապարակվել է 24.03.2016