«AstraZeneca»-ն ուշանում է, Հայաստանը «Սպուտնիկ V»-ի ձեռքբերման պայմանագիր է կնքում

Կորոնավիրուսի դեմ պատվաստումը Հայաստանում կսկսվի գարնանը, նախ «Sputnik V» պատվաստանյութով, ռուսաական կողմի հետ պայմանագիրը կնքման փուլում է։

Ամբողջ աշխարհում մեկնարկում է պատվաստումների զանգվածային ծրագիր՝ զսպելու Covid-19 համավարակը։ Այն տարածվեց նախորդ տարվա դեկտեմբերի վերջից, 119 միլիոն մարդ հիվանդացավ, ավելի քան 2,6 միլիոն մարդու չհաջողվեց փրկել:  

Մեծ հաշվով, Հայաստանում ևս սկսել են պատվաստել կորոնավիրուսի դեմ, բայց դեռ միայն բուժաշխատողներին: Պատվաստվում է ամենառիսկային խումբը՝ կորոնավիրուսով հիվանդներին սպասարկող հիվանդանոցների բուժանձնակազմը։ 

Պատվաստանյութը նվիրատվություն է Ռուսաստանի կողմից: Հայաստանին արտահերթ հատկացվել է 1000 հոգու համար նախատեսված 2000 դեղաչափ «Sputnik V» պատվաստանյութ:

Բոլոր մանրամասները՝ պատվաստանյութերի ընտրության, դրանց հատկանիշների, գների և արդյունավետության մասին։

• Հայաստանի հիմնական խնդիրները․ անկայունություն, գործազրկություն, Արցախյան հակամարտություն
• Կորոնավիրուսի հերթական ալիքը․ Հայաստանում կրկին աճում է վարակվածների թիվը

Ում կպատվաստեն առաջին հերթին

Պատվաստումների բուն գործընթացը Հայաստանում «Sputnik V»-ով, առողջապահության նախարար Անահիտ Ավանեսյանի խոսքով, կսկսվի մարտին։ Հայաստանը ձեռք է բերում 15 հազար դեղաչափ, ինչը կբավարարի 7500 մարդու պատվաստելու համար: 

Պետությունը պատվաստանյութեր է ներմուծելու միայն ռիսկային խմբերի համար: Առաջին փուլում կպատվաստվեն տարեցների խնամքի կենտրոններում բնակվողներն ու խնամքի կենտրոնների աշխատակիցները, 65 տարեկան և բարձր տարիքի անձինք, 16-ից 64 տարեկան քրոնիկ հիվանդները:

Համաճարակային իրավիճակից և պատվաստանյութի առկայությունից ելնելով՝ հաջորդ փուլում կպատվաստվեն դասախոսները, ուսուցիչները, արտակարգ իրավիճակների նախարարության, արդարադատության ոլորտի և հանրային տրանսպորտի աշխատակիցները, զինծառայողները, պետական ծառայողները:

«ՀՀ քաղաքացիների համար պետական բյուջեի միջոցներով ձեռք բերվող պատվաստանյութերն անվճար են։ ՀՀ-ում բոլոր պատվաստումներն իրականացվում են կամավորության սկզբունքով։ Հայաստանում պատվաստումներն իրականացվելու են առողջության առաջնային պահպանման կազմակերպությունների՝ պոլիկլինիկաների, ամբուլատորիաների կողմից։

Կորոնավիրուսային հիվանդության դեմ պատվաստված անձանց տրվելու է պատվաստումային քարտ։ Սակայն ճանապարհորդներին խորհուրդ է տրվում նախապես ճշտել պատվաստման քարտի վերաբերյալ առկա պահանջները մուտքի երկրում», — մեր գրավոր հարցմանն ի պատասխան տեղեկացնում են առողջապահության նախարարությունից։  

Դիտարկվել է երեք պատվաստանյութ, հաստատվել են երկուսը 

Իմունականխարգելման հարցերով հանրապետական խորհրդատվական փորձագիտական հանձնաժողովը դիտարկել է կորոնավիրուսի դեմ երեք պատվաստանյութերի օգտագործումը․ բրիտանական «AstraZeneca»-ի, ռուսական  «Sputnik V»-ի և ամերիկյան Pfizer-ի:

Այն հաստատել է ռուսական «Sputnik V»-ն և բրիտանական «AstraZeneca»-ն, մերժել է Pfizer պատվաստանյութի օգտագործումը:

Հանձնաժողովի նախագահ Աննա Չոբանյանը մեզ հետ զրույցում վստահեցրեց, որ մտահոգությունները ոչ թե անվտանգության կամ արդյունավետության հետ են կապված, այլ՝ պահման պայմանների․

«Pfizer-ը պետք է պահել չափազանց ցածր՝ -70C ջերմաստիճանում: Պահման պայմաններին չհետևելու դեպքում պատվաստանյութը կարող է կորցնել իր ազդեցությունը:

Քանի որ Հայաստանը դեռ պատրաստ չէ այդպիսի պայմաններին, հանձնաժողովը առայժմ մերժել է այս պատվաստանյութի օգտագործումը: Հետագայում, եթե երկիրը կարողանա պահման այդ պահանջները բավարարել, գուցե կրկին դիտարկենք Pfizer պատվաստանյութը»:

Ընտրության չափորոշիչները

«Փորձագիտական հանձնաժողովը, որի կազմում ընդգրկված են տարբեր մասնագետներ՝ մանկաբույժ, իմունոլոգ, ալերգոլոգ, վարակաբան, նյարդաբան, ուսումնասիրել է պատվաստանյութերի բոլոր տվյալները՝ արդյունավետությունը, կողմնակի ազդեցությունները, և այդ բոլորի հիման վրա կայացրել է իր եզրակացությունը», — վստահեցնում է հանձնաժողովի նախագահ, ռեանիմատոլոգ Աննա Չոբանյանը:

Պատվաստանյութերի հիմնական նպատակը հիվանդության ծանր ձևերի կանխարգելումն է, մահացության նվազեցումը և հոսպիտալիզացիայի ժամկետների կրճատումը:

Մասնավորապես, «Sputnik V»-ի օգտագործման արդյունքում բավական լավ ցուցանիշներ են գրանցվել, ասում է Աննա Չոբանյանը․

«Պատվաստման դեպքում լինում են ընդամենը տեղային ռեակցիաներ, ջերմության բարձրացում՝ մեկ-երկու օրով, մինչև 38 աստիճան»։

Ինչո՞ւ է պատվաստումը սկսվում «Sputnik V»-ով

Դեռ նախորդ տարի հայտարարվել էր, որ ֆինանսական ռեսուրսների սղության պատճառով Հայաստանը պատվաստանյութեր է ձեռք բերելու բնակչության միայն 10%-ի համար։ 

Հունվարի 25-ին հայտարարվեց, որ առողջապահության նախարարությունը որոշում է կայացրել առաջին փուլում գնել «AstraZeneca» ընկերության արտադրանքը բնակչության 3%-ի համար։ Հաշվի էր առնվել, որ այն կմատակարարվի մինչև 2021 թվականի մարտ, նաև գնային առումով է մատչելի՝ մինչև 4 դոլար մեկ դեղաչափը: 

Սակայն «AstraZeneca»-ի մատակարարումն ուշանում է։ Այն հնարավոր է ստանալ COVAX FACILITY նախաձեռնության միջոցով: Հայաստանը դեռ նախորդ տարի միացել է այս միջազգային նախաձեռնությանը, որի նպատակն է բոլոր շահագրգիռ պետություններին հավասար իրավունքներով հնարավորություն տալ պատվաստանյութ ունենալ։ Նախաձեռնությունը նախատեսում է գնային հասանելիություն ապահովել ցածր և միջին եկամուտներ ունեցող երկրների համար։ 

Հաղորդվում է, որ COVAX FACILITY-ի 190 մասնակից երկրներ 2021 թ. առաջին կեսին կկարողանան պատվաստանյութ ձեռք բերել խոցելի խմբերի համար, իսկ մինչև տարեվերջ՝ բնակչության մինչև 20%-ի համար:

Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնի տնօրենի տեղակալ Գայանե Սահակյանի խոսքով՝ մինչ այժմ COVAX FACILITY-ի կողմից եղել է երկու պատվաստանյութի առաջարկ՝  «AstraZeneca» և «Pfizer».

«Նրանք առաջարկում են այն պատվաստանյութը, որի արտադրողի հետ կնքել են պայմանագիր: Օրինակ, Moderna-ն չի համաձայնել COVAX FACILITY-ով պատվաստանյութ մատակարարել․ գուցե գինն է բարձր, կամ այդքան խմբաքանակ չունեն, քանի որ COVAX FACILITY-ի դեպքում մեծ ծավալների մասին է խոսքը»։

Նրա խոսքով՝ բանակցությունները տարբեր արտադրողների հետ իրականացվել են զուգահեռաբար․ 

«Օրինակ, Հայաստանն անմիջական բանակցություններ է ունեցել Moderna-ի հետ, բայց բավականին բարձր գին է եղել։ Moderna-ի մեկ դեղաչափն արժե 10-50 ԱՄՆ դոլար»։

Ռուսաստանի հետ ևս Հայաստանն ուղիղ բանակցությունների մեջ է եղել։ Պատվաստանյութն առաջարկվել է 10 դոլարով։ Հաշվի առնելով մատչելիությունն ու վաղ հասանելիությունը՝ Հայաստանն ընտրել է «Sputnik V»-ն։ Եվ պատվաստումների առաջին փուլը կմեկնարկի ռուսական նյութով:

Ի՞նչ է հայտնի «Sputnik V»-ի մասին   

Ռուսական պատվաստանյութի կլինիկական փորձարկումները վերջերս են ավարտվել, արդյունավետությունը գնահատվել է 92 տոկոս: Մոսկվայի Գամալեայի անվան համաճարակաբանության և մանրէաբանության ազգային հետազոտական ​​կենտրոնում մշակված «Sputnik V»-ն աշխարհում առաջին գրանցված պատվաստանյութն է կորոնավիրուսի դեմ: 

2020-ի օգոստոսին Ռուսաստանում գրանցվեց Gam-COVID-Vac (Sputnik V) պատվաստանյութը՝ առանց սպասելու 3-րդ փուլի, այսինքն մեծ թվով մարդկանց շրջանում իրականացված փորձարկումների արդյունքների ստացմանը:  

«Sputnik V»-ն աշխարհում երկրորդ ամենատարածված կորոնավիրուսային պատվաստանյութն է՝ պետությունների կարգավորող մարմինների կողմից հաստատումների քանակով։ Այն հաստատվել է 45 երկրում։ Առաջին տեղը զբաղեցնում է բրիտանա-շվեդական «AstraZeneca» ընկերության պատվաստանյութը (հաստատվել է 49 երկրում)։ Երրորդը՝ ամերիկյան Pfizer ընկերության արտադրած պատվաստանյութն է (հաստատվել է 43 երկրում):  

«AstraZeneca»-ի մասին 

Այն պատրաստվում է շիմպանզեների սովորական վիրուսի (հայտնի է որպես ադենովիրուս) առավել թույլ տարբերակից: Դրա ներարկումը դրդում է իմունային համակարգին հակամարմիններ սինթեզել։ Փորձարկումների ժամանակ պատվաստանյութը ստացած ոչ մի անձ չի ունեցել հիվանդանոցային բուժման անհրաժեշտություն: 

Այն մշակվել է Օքսֆորդի համալսարանի հետ, կլինիկական առաջին փորձարկումները ցույց են տվել համեմատաբար ցածր արդյունավետություն։

Այդ մասին նոյեմբերի վերջին հայտարարեց հենց ընկերությունը՝ նշելով, որ, կլինիկական փորձարկումների միջանկյալ վերլուծության տվյալներով, պատվաստանյութն ունի 70% արդյունավետություն։ Սակայն դա միջինացված ցուցանիշ է, փորձարկումների սկզբում երկու դեղաչափերը փոքր ընդմիջումներով են ներարկվել։ Հետո պարզվել է, որ արդյունավետությունը զգալի մեծանում է, եթե երկու ներարկումների միջև առնվազն չորս շաբաթ ընդմիջում է լինում:

Սակայն մարտի 7-ին հայտնի դարձավ, որ Ավստրիայի իշխանությունները դադարեցրել են «AstraZeneca»-ի օգտագործումը դրանով պատվաստված կնոջ մահից հետո:

Մարտի 11-ին Դանիան, Նորվեգիան և Իսլանդիան ևս դադարեցրեցին դրա կիրառումը՝ պատվաստված մարդկանց մոտ արյան հյուսվածքներում առաջացած խնդիրների պատճառով։ 

«Pfizer»-ի մասին

Պատվաստանյութը, որը մշակվել է Գերմանիայի BioNTech և ԱՄՆ Pfizer  ընկերությունների կողմից, հաստատման փուլում լուրջ կողմնակի բարդություններ չի առաջացրել: Ավելին, պատվաստմանը բնորոշ ռեակցիաները, ինչպիսիք են հոգնածությունն ու գլխացավը, ավելի հազվադեպ են եղել և մեղմ:

Սակայն հաղորդվում է, որ այս պատվաստանյութի օգտագործումից հետո մի քանիսը ունեցել են ծանր ալերգիկ ռեակցիաներ, երեք մարդու մոտ դա արտահայտվել է անաֆիլակտիկ ցնցումներով։

Բրիտանական դեղամիջոցները և առողջապահական արտադրանքը կարգավորող գործակալությունը (MHRA) նախազգուշացրեց, որ այն մարդիկ, որոնք ալերգիա ունեն պատվաստանյութի որոշակի բաղադրիչների նկատմամբ կամ նախկինում ենթարկվել են անաֆիլակտիկ ցնցումների, չպատվաստվեն։ 

«Կամավոր պատվաստվելը ռիսկային է»․ փորձագետ 

«Իրավունքի զարգացման կենտրոն» ՀԿ նախագահ Վիոլետ Չոփունյանի կարծիքով՝ այն, որ Հայաստանում պատվաստվելը լինելու է կամավորության սկզբունքով, այսինքն առողջապահության նախարարությունն էլ որևէ պատասխանատվություն այդ առումով չի կրում, ռիսկային է։ Ըստ նրա՝ գլխավորը պատվաստանյութի որակի ու արդյունավետության նկատմամբ վերահսկողությունն է, դրա նկատմամբ պատասխանատվության սահմանումը․

«Եթե մեր լիազոր մարմինը դրա համար պատասխանատվություն չի կրում, ես որպես քաղաքացի՝ ո՞ւմ պետք է  դիմեմ, եթե կողմնակի ազդեցություն եղավ»։   

Վիոլետ Չոփունյանի կարծիքով՝ թիվ մեկ խնդիրը իրազեկումն է․ կցկտուր տեղեկատվություն է տրվում այն մասին, թե որ պատվաստանյութն ինչ աստիճանի է անվտանգ, որն ինչ փորձաքննություն է անցնում։ 

Իսկ Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնի փոխտնօրեն Գայանե Սահակյանի խոսքով՝ իրազեկման նյութերը Հայաստանում մշակվում են, հակացուցումների, հնարավոր ռեակցիաների մասին էլ բուժաշխատողները տեղեկացվում են: 

Նաև պետությունը մշակում է չափանիշներ, որոնք մասնավոր ընկերություններին ևս թույլ կտան պատվաստանյութեր ներմուծել և վճարովի ծառայություններ մատուցել: