ՌԴ միգրացիոն օրենսդրության խստացումները կանդրադառնան և ՀՀ քաղաքացիների վրա
ՌԴ միգրացիոն խստացումները
Ռուսաստանի Դաշնության միգրացիոն օրենսդրությունում կատարվել են մի շարք փոփոխություններ։ Մասնավորապես, խստացվել են օտարերկրացիների ՌԴ-ում մնալու ժամկետներն ու պայմանները: Դրանք վերաբերում են և Հայաստանից մուտք գործող անձնաց։ Չնայած Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև գործում է առանց վիզայի ռեժիմ։ Այս փոփոխությունները տարաբնյութ դժվարություններ են ստեղծելու հատկապես արտագնա աշխատանքի մեկնել ցանկացող քաղաքացիների համար:
ՌԴ-ում ներդրված փոփոխությունների մասին, ինչպես դրանք կանդրադառնան հայ միգրանտների վրա, ինչ լուծումներ կարող են լինել՝ ըստ հայ փորձագետի:
- Աշխատանքային միգրացիան ՀՀ-ից Ռուսաստան շարունակվում է․ պատճառներն ու հետևանքները
- «Փաստ է՝ ՌԴ-ն մեզ մենակ թողեց ամենանեղ պահին»․ Ալեն Սիմոնյան
- Ինչպե՞ս պահել աշխատանքային միգրանտներին Հայաստանում․ ԵՄ նոր առաջարկը
«Երկու օրվա ընթացքում արտաքսեցին երկրից»
Լոռու մարզի բնակիչ Արմեն Ա.-ն շուրջ վեց ամիս է՝ աշխատում էր Ռուսաստանի Դաշնությունում։ Օրեր առաջ արտաքսվել է երկրից՝ ՌԴ օրենսդրությամբ նախատեսված փաստաթղթերի բացակայության հիմքով:
«Վերջին տարիներին ամեն գարուն մեկնում էի Ռուսաստան, յոթ-ութ ամիս աշխատում, հետ գալիս: Մինչև հիմա ոչ մի խնդիր չէի ունեցել: Այս տարի գործերս վատ էին։ Անընդհատ մի աշխատատեղից մի այլ տեղ էի տեղափոխվում։ Չէի հասցրել գրանցվել և աշխատանքային պայմանագիր կնքել: Մի օր ոստիկաներն ինձ պատահական կանգնեցրին փողոցում, փաստաթղթերս ստուգեցին ու՝ տեսնելով, որ գրանցում ու աշխատանքային պայմանագիր չունեմ, երկու օրվա ընթացքում արտաքսեցին երկրից»,- պատմում է նա:
Արմենը նկատում է՝ նախորդ տարիներին փաստաթղթերի հետ կապված որևէ խնդիր առաջանալու դեպքում Ռուսաստանում ավելի մեղմ էին մոտենում հարցին։ Օրինակ, տուգանում էին կամ զգուշացնում խնդիրը կարգավորելու անհրաժեշտության մասին: Այս անգամ մոտեցումն ավելի խիստ է եղել:
ՌԴ միգրացիոն խստացումների մասին
2025 թվականի հունվարի 1-ից ուժի մեջ մտած փոփոխությունը նվազեցնում է առանց վիզայի հիմքով ՌԴ ժամանած օտարերկրյա, այդ թվում ՀՀ քաղաքացիների Ռուսաստանի տարածքում մնալու ժամկետը։ Այն նվազում և դառնում է առավելագույնը 90 օր յուրաքանչյուր օրացուցային տարվա ընթացքում։ Մինչդեռ նախկինում կարելի էր մինչև 180 օր մնալ։ Սա վերաբերում է այն քաղաքացիերին, որոնք ՌԴ-ում աշխատանքային պայմանագիր կամ կեցության կարգավիճակ չունեն:
ՀՀ Ներքին գործերի նախարարությունից նկատում են՝ վերոնշյալ կարգավորումը կարող է խնդրահարույց լինել հատկապես ուղևորա/բեռնափոխադրում իրականացնող վարորդների համար, քանի որ նրանք չունեն ՌԴ-ում աշխատանքային պայմանագիր կամ կեցության կարգավիճակ:
2025թ. փետրվարի 5-ից ուժի մեջ մտած արտաքսման ռեժիմի համաձայն՝ ՌԴ-ում ձևավորվել է «Վերահսկվող անձանց ռեեստրը»։ Դրանում ներառվել են միգրացիոն օրենսդրությունը խախտած օտարերկրյա քաղաքացիները: Նախնական տվյալներով՝ այս ցուցակում հայտնվել է 30.000-40.000 Հայաստանի քաղաքացի: Ցանկը, սակայն, պարբերաբար թարմացվում է, անվանացանկը փոփոխվում է, համալրվում է նոր անուններով: ՀՀ քաղաքացիները կարող են համակարգ մուտք գործել ու իրենց կարգավիճակը ստուգել:
ՌԴ նախագահի 2024 թ.-ի դեկտեմբերի 30-ի հրամանագրով փաստաթղթերի հետ կապված խնդիրներ ունեցող օտարերկրացիներին մինչև 2025թ.-ի ապրիլի 30-ը հնարավորություն էր տրվել օրինականացնել կեցության կարգավիճակը։ Հակառակ պարագայում նրանք հայտնվելու էին ՌԴ-ից արտաքսման ենթակա անձանց ցանկում։ Ավելի ուշ՝ ՌԴ նախագահի ապրիլի 28-ին ստորագրված հրամանագրով այս վերջնաժամկետը երկարաձգվեց մինչև սույն թվականի սեպտեմբերի 10-ը:
Ներդրված փոփոխությունների համաձայն՝ ՌԴ արտագնա աշխատանքի մեկնող ՀՀ քաղաքացիները պետք է իրենց իրական բնակության հասցեում միգրացիոն հաշվառման կանգնեն։ Նրանք պետք է հանձնեն բիոմետրիկ տվյալներ (մատնահետք, լուսանկար), անցնեն իրավական ակտով նախատեսված համապատասխան բժշկական հետազոտությունները։ Բացի դրանից, Ռուսաստանի տարածք մուտք գործելուց հետո՝ 30 օրվա ընթացքում պետք է ստանան ռուսերեն լեզվին տիրապետելը հաստատող փաստաթուղթ։ Փաստացի, խոսքը գնում է քննություն հանձնելու մասին։
Հինգ տարվա ընթացում արտաքսվել է 476 ՀՀ քաղաքացի
ՌԴ ՆԳՆ Միգրացիայի հարցերով գլխավոր վարչության տեղեկատվության համաձայն՝ վերջին 2020–2024 թվականներին ՌԴ իշխանությունների կողմից արտաքսվել է 476 ՀՀ քաղաքացի.
- 2020 թ․՝ 20 քաղաքացի,
- 2021 թ․՝ 217,
- 2022 թ․՝ 47,
- 2023 թ․՝ 100,
- 2024 թ․՝ 92:
Սրան զուգահեռ 88 375 ՀՀ քաղաքացիներ ՌԴ մուտքի արգելք են ստացել.
- 2020 թ․՝ 18 078 քաղաքացի,
- 2021 թ․՝ 19 637,
- 2022 թ․՝ 18 370,
- 2023 թ․՝ 15 936,
- 2024 թ․՝ 16 354:
Այն մասին, թե այս տարեսկզբից ուժի մեջ մտած միգրացիոն փոփոխությունների արդյունքում քանի ՀՀ քաղաքացի է արտաքսվել Ռուսաստանից, դեռևս հրապարակված հասանելի տվյալներ չկան:
ՌԴ մուտքը՝ RuID բջջային հավելվածով
Այս տարվա հունիսի 1-ից ուժի մեջ են մտել նաև ոչ վիզային ռեժիմի երկրների, այդ թվում Հայաստանի քաղաքացիների մուտքի համար նոր կարգավորումները։ ՌԴ մեկնող քաղաքացիների համար ստեղծվել է նույնականացման ու վավերացման միասնական պորտալ՝ RuID բջջային հավելվածը։
Այժմ յուրաքանչյուրը պարտավոր է՝ անկախ Ռուսաստան մեկնելու նպատակից, մեկնելուց ոչ ուշ քան 72 ժամ առաջ, իսկ արտակարգ դեպքերում ոչ ուշ քան 4 ժամ առաջ այդ հավելվածի միջոցով տեղյակ պահել երկիր մուտք գործելու ժամկետների մասին:
«Բջջային հավելվածում անձն իր համար պետք է բացի էջ և լրացնի իր տվյալները, դիմում ներկայացնի այն մասին, որ պատրաստվում է 72 ժամ հետո մուտք գործել Ռուսաստան»,- բացատրում է միգրացիոն հարցերով փորձագետ Տաթևիկ Բեժանյանը:
Դիմում ներկայացնելուց հետո ՌԴ պատկան մարմինների կողմից ստուգվելու են քաղաքացու տվյալները։ Եվ եթե նրա մուտքը թույլատրվի, ապա նա կստանա համապատասխան կոդ, որը սահմանին կներկայացնի սահմանապահներին։ Առանց այդ կոդի օտարերկրացուն թույլ չեն տա մուտք գործել Ռուսաստան։
ՀՀ-ից ՌԴ միգրացիոն հոսքերի տենդենցը՝ վերջին տարիներին
ՌԴ ՆԳՆ Միգրացիայի հարցերով գլխավոր վարչության կայքի տվյալներով՝ 2021թ.-ին ՌԴ-ում աշխատանքային կամ քաղիրավական պայմանագիր է ունեցել 138.946 ՀՀ քաղաքացի։ 2022թ.-ին նրանց թիվը կազմել է 108.128, իսկ 2023թ.-ին՝ 82.420։
Հետաքրքրական է, որ 2024թ.-ից սկսած այս տվյալներն այլևս չեն հրապարակվում։
«Հայկական Կարիտաս» բարեսիրական ՀԿ-ի կողմից իրականացված հետազոտությունը ևս հաստատում է, որ ՌԴ-ում աշխատող օտարերկրյա աշխատուժում ՀՀ բաղադրիչը վերջին տարիներին կրճատվել է:
2021թ.-ին ՀՀ-ից մեկնողները կազմել են օտարեկրյա աշխատուժի 5%-ը (138.946 մարդ), 2023թ.-ին ՝ 2.3%-ը (82 420 մարդ)։
«Անկախությունից ի վեր ՀՀ-ից աշխատանքային միգրացիոն հոսքերի մինչև 95-96%-ը եղել է դեպի ՌԴ: Սա բերել է նրան, որ ՌԴ-ում տեղի ունեցող ցանկացած փոփոխություն՝ քաղաքական, տնտեսական, միգրացիոն օրենսդրության խստացում էական ազդեցություն է ունենում միգրացիոն հոսքերի վրա։ 2023թ.-ի թվերը օբյեկտիվորեն կապված են ռուս-ուկրաինական պատերազմի, ՌԴ-ի նկատմամբ սանկցիաների, ռուբլու կուրսի անկման և միգրացիոն օրենսդրության խստացման հետ»,- կարծում է միգրացիոն հարցերով փորձագետ Տաթևիկ Բեժանյանը:
ՀՀ կառավարության մոտեցումը
Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ արտագնա աշխատանքի մեկնող հայերի գերակշիռ մասը որպես ժամանակավոր աշխատավայր ընտրում է ՌԴ-ն, ՀՀ ներքին գործերի նախարությունից հետաքրքրվել ենք՝ ի՞նչ է արվում հայաստանցի միգրանտների իրազեկվածության բարձրացման ու իրավունքների պաշտպանության համար:
Ըստ Ներքին գործերի նախարարության գրավոր պատասխանի՝ հարցը պետական կառույցների միջոցով ու միջպետական խողովակներով չի կարգավորվում։ ՆԳՆ-ն այն պատվիրակել է հասարակական կազմակերպությանը, որն էլ, իր հերթին, այն պատվիրակել է փորձագետին։
«ՀՀ ՆԳՆ Միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայությունը համագործակցում է «Հայկական Կարիտաս» բարեսիրական հասարակական կազմակերպության հետ, որը ներկայումս իրականացնում է աշխատանքային միգրանտների և նրանց ընտանիքի անդամների իրավունքների պաշտպանության ծրագիր։ «Հայկական Կարիտաս» կազմակերպության կողմից վարձված փորձագետը պատասխանում է ինչպես թեժ գծով (+374 98 33 40 53) ստացվող զանգերին, այնպես էլ իրավական խորհրդատվություն է տրամադրում ծառայություն այցելող քաղաքացիներին»,- պատասխանել են ՆԳՆ-ից:
Ի՞նչ է առաջարկում փորձագետը
Միգրացիոն հարցերով փորձագետ Տաթևիկ Բեժանյանը նկատում է.
«ՀՀ-ից մեկնող աշխատանքային միգրանտները խիստ անպաշտպան են։ Նրանց խախտված իրավունքների վերականգնմամբ զբաղվում են բացառապես իրավապաշտպանները և ՀԿ-ները։ Հայաստանից մեկնող ՀՀ քաղաքացի աշխատանքային միգրանտների խնդիրներով որևէ պետական մարմին չի զբաղվում»:
Նրա կարծիքով՝ ՀՀ-ից աշխատանքային միգրացիոն հոսքերի դիվերսիֆիկացիայի հարցը հրատապ լուծման կարիք ունի․
«Անհնար կլինի մի քանի ամսում ՀՀ-ում ստեղծել աշխատանքային միգրանտների համար աշխատատեղեր, որպեսզի նրանք մնան և աշխատեն երկրում: Շատ կարևոր է այս դաշտում արագ քայլեր կատարել՝ ուսումնասիրելով այլ, մեզ նման երկրների փորձը»:
Այս համատեքստում փորձագետը հանդես է գալիս հրապարակային մի քանի առաջարկով իշխանություններին․
- Ունենալ աշխատանքային կցորդներ կամ աշխատանքային միգրանտների իրավունքներով զբաղվող ներկայացուցիչներ այն երկրներում, որտեղ կլինեն առավել մեծ քանակի աշխատանքային միգրանտներ և զբաղվել նրանց իրավունքների պաշտպանությամբ:
- Պետության հսկողության ապահովման պայմաններում մասնավոր աշխատանքի տեղավորման գործակալություններին, որոնք ավելի ճկուն են, հնարավորություն տալ գտնել արտերկրում գործատուներ և միջնորդ հանդիսանալ ՀՀ-ից աշխատուժի և արտերկրում գտնվող գործատուի միջև:
- Մշակել մեխանիզմներ ազգային աշխատաշուկան պաշտպանելու համար: Օրինակ՝ այլ հավասար պայմաններում, եթե գործատուն պետք է աշխատանքի վերցնի օտարերկրացուն, ապա օրենքով նախատեսել, որ օտարերկրացու համար պետք է վճարել ավելի շատ հարկեր։ Այս դեպքում գործատուն կմտածի՝ ՀՀ քաղաքացուն մերժելիս:
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
ՌԴ միգրացիոն խստացումները
