ՄԻԵԴ-ը կքննի «օտարերկրյա գործակալների» մասին օրենքի դեմ վրացական ՀԿ-ների հայցը
ՄԻԵԴ-ն ընդունել «Օտարերկրյա գործակալների» օրենքի դեմ հայցը
Վրաստանի Երիտասարդ իրավաբանների ասոցիացիայի տվյալներով՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը վարույթ է ընդունել ոչ կառավարական կազմակերպությունների և լրատվամիջոցների կողմից ներկայացված հայցը՝ ընդդեմ «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին» օրենքի։
Իրավապաշտպանների խոսքով՝ դատարանը կարող է գործին շնորհել «հատկապես կարևոր» կարգավիճակ։ Այս կարգավիճակը սովորաբար վերապահվում է մարդու իրավունքների լուրջ խախտումներին վերաբերող գործերին։
Վրացական լրատվամիջոցներն ու քաղհասարակության կազմակերպությունները պնդում են, որ Վրաստանի իշխանությունները խախտել են անձնական կյանքի անձեռնմխելիության, հավաքների ազատության և խոսքի ազատության իրավունքները, իսկ «օտարերկրյա գործակալների» մասին օրենքը հանգեցրել է խտրականության։
Ավելին, իրավունքների պաշտպանության արդյունավետ իրավական մեխանիզմ չկա։ Հայցվորները նաև նշում են, որ իրավունքների սահմանափակումները չեն համապատասխանում օրենքի նպատակներին, ինչը հակասում է Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 18-րդ հոդվածին։
Ասոցիացիայի հայտարարության մեջ նշվում է նաև, որ Վրաստանի Արդարադատության նախարարությունը (պատասխանող կողմը) իր գրավոր դիրքորոշման մեջ թաքցրել է ԱՄՆ «օտարերկրյա գործակալների» մասին օրենքի (FARA) վրացական համարժեքի ընդունման և «Դրամաշնորհների մասին» օրենքում կատարված փոփոխությունների վերաբերյալ տեղեկատվությունը։
«Արդարադատության նախարարությունն իր դիրքորոշման մեջ թաքցրել կամ չի տրամադրել տեղեկատվություն FARA-ի ընդունման և «Դրամաշնորհների մասին» օրենքի փոփոխությունների մասին, որոնք քաղհասարակությանը ճնշելու և հետապնդելու մեխանիզմներ են և, ըստ էության, ներկայացնում են «ռուսական օրենքով» [ընդդիմությունն այդպես է անվանում «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին օրենքը»- JAMnews] սահմանված սահմանափակող ռեժիմի շարունակությունը: Ավելին, ըստ Արդարադատության նախարարության, «ռուսական օրենքը» չի խախտում Մարդու իրավունքների կոնվենցիայով պաշտպանված իրավունքները։
Հայցվորները դատարանին տեղեկատվություն են ներկայացրել «ռուսական օրենքի» ուժի մեջ մտնելուց հետո իրավապաշտպանների և լրատվամիջոցների դեմ կիրառված բռնաճնշող մեխանիզմների և միջոցառումների մասին, այդ թվում՝ հիմնադրամների բանկային հաշիվներից առգրավման դեպքերի մասին։
Գործի առանձնահատուկ կարևորության մասին է վկայում նաև այն փաստը, որ 21 սուբյեկտների ներկայացնող 8 միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպություններ/դաշինքներ միջնորդություն են ներկայացրել որպես երրորդ կողմ այս գործում ներգրավվելու համար։
Սա ևս մեկ անգամ հաստատում է գործի կարևորությունը և ընդգծում է օրենսդրական մակարդակով՝ «ռուսական օրենքով» իրավապաշտպան կազմակերպությունների և լրատվամիջոցների նկատմամբ բռնաճնշումների համակարգային բնույթը։ Գործին կցվել են նաև երրորդ կողմերի եզրակացությունները, այդ թվում՝ Վենետիկի հանձնաժողովի և Amnesty International կազմակերպության»,- ասված է Վրաստանի Երիտասարդ իրավաբանների ասոցիացիայի հայտարարության մեջ։
«Օտարերկրյա գործակալների մասին» օրենքի մասին՝ հակիրճ
● Իշխող «Վրացական երազանք» կուսակցությունը 2024 թվականի մայիսի 28-ին երրորդ ընթերցմամբ ընդունեց «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին» օրենքը։
● Կառավարությունն ընդունեց օրենքը՝ չնայած բազմահազարանոց բողոքի ակցիաներին, Վրաստանի արևմտյան գործընկերների համառ առարկություններին և Եվրոպայի խորհրդի Վենետիկի հանձնաժողովի քննադատական եզրակացությանը։
● 2024 թվականի մայիսի 23-ին պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը որոշում կայացրեց, որում նշվում էր, որ «Վրաստանում ժողովրդավարության խաթարման հետ կապված նախատեսվում է հայտարարել վիզային սահմանափակումների քաղաքականության մասին և իրականացնել ԱՄՆ-Վրաստան համագործակցության համապարփակ վերանայում»։
● 2024 թվականի հունիսի 6-ին Պետդեպարտամենտը հայտարարեց 30 անձանց՝ Վրաստանի խորհրդարանի անդամների, իրավապահ մարմինների աշխատակիցների, «Վրացական երազանքի» պաշտոնյաների և նրանց ընտանիքի անդամների նկատմամբ պատժամիջոցներ սահմանելու, այդ թվում՝ վիզային սահմանափակումներ մտցնելու մասին։
● «Օտարերկրյա գործակալների» մասին օրենքի ընդունումից հետո ԱՄՆ Սենատի արտաքին հարաբերությունների կոմիտեն 41-0 ձայների հարաբերակցությամբ ընդունեց MEGOBARI ակտը։ 2025 թվականի մայիսի 6-ին օրենքը հաստատվեց Կոնգրեսի կողմից։ Օրենքը նպատակ ունի պատասխանատվության ենթարկել Վրաստանում ժողովրդավարության հետընթացի համար պատասխանատու անձանց։
● Օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո Եվրամիությունը սառեցրեց Վրաստանի Զինված ուժերին փոխանցելու համար նախատեսված 30 միլիոն եվրո օգնությունը։ ԵՄ դեսպան Պավել Գերչինսկին հայտարարեց, որ եթե իրավիճակն ավելի վատթարանա, կդիտարկվեն նաև այլ պատասխան միջոցներ։
● Ֆրանսիան և Գերմանիան որոշեցին վերանայել իրենց հարաբերությունները Վրաստանի հետ։ Գերմանիան չեղարկեց համատեղ ֆորումները, հրաժարվեց մասնակցել «Ազնիվ գործընկեր» ծրագրին ու իր վրա վերցնել ֆինանսական նոր պարտավորություններ։
● Վրաստանի իշխանությունները «Օտարերկրյա գործակալների» մասին օրենքի ընդունումը հիմնավորում են՝ նշելով, թե նման օրենքներ են գործում նաև արևմտյան երկրներում, օրինակ՝ Ֆրանսիայում և Միացյալ Նահանգներում։
Կարելի՞ է համեմատել «օտարերկրյա գործակալների» մասին վրացական և արևմտյան օրենքները
Իրավաբաններն ու իրավապաշտպանները կարծում են՝ ոչ, չի կարելի։
Ամերիկյան «Օտարերկրյա գործակալների գրանցման մասին» օրենքը (FARA), որին հղում է անում «Վրացական երազանք»-ը, Նահանգներում ընդունվել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից առաջ՝ 1938 թվականին։ Դրա նպատակն էր ամերիկյան բնակչությանը պաշտպանել ժամանակի թշնամուց՝ նացիստական Երրորդ Ռայխի քարոզչությունից։ Ո՛չ այն ժամանակ, ո՛չ էլ այսօր FARA-ն չի տարածվում Ամերիկայի դաշնակից և գործընկեր երկրների վրա։
Նմանապես ֆրանսիական «օտարերկրյա գործակալների» մասին օրենքում հստակ թվարկված են այն երկրները, որոնց ազդեցությունը Ֆրանսիան համարում է սպառնալիք։ Դրանք են Ռուսաստանը, Չինաստանը, Թուրքիան և Իրանը։ Ցանկում ներառված չեն Ֆրանսիայի գործընկերները։ Բացի այդ, օրենքում հստակ նշվում է, որ այն չի կարող տարածվել ԵՄ անդամ երկրների վրա։
«Վրացական երազանք»-ի օրենքում նման բացառություն չկա, ուստի ուղղակիորեն թիրախավորվում են Վրաստանի ընկերների և գործընկերների՝ Միացյալ Նահանգների և ԵՄ երկրների կողմից ֆինանսավորվող կազմակերպությունները, որոնք աջակցում են երկրում ժողովրդավարական գործընթացների զարգացմանը։
Ամերիկյան FARA-ում նշվում է, որ օրենքը չի տարածվում լրատվամիջոցների կամ ՀԿ-ների վրա, այլ միայն լոբբիստական կազմակերպությունների։ «Վրացական երազանք»-ի ընդունած օրենքում նման տարբերակում չկա։
Օրենքի վրացական տարբերակն ավելի շատ հիշեցնում է Ռուսաստանի «օտարերկրյա գործակալների» մասին օրենքը, այդ իսկ պատճառով վրացական ընդդիմությունը «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին օրենքն» անվանում է ռուսական օրենք։
«Օտարերկրյա գործակալների» մասին օրենքի ռուսական տարբերակն առաջին հերթին ազդել է լրատվամիջոցների և մասնավոր հատվածի վրա։ Արդյունքում Ռուսաստանում փակվել են Կրեմլի կողմից չվերահսկվող գրեթե բոլոր ՀԿ-ներն ու ԶԼՄ-ները։
Կարևոր է նաև նշել, որ «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին օրենքը» հակասում է ԵՄ օրենսդրությանը։ Երբ Հունգարիայում ընդունվեց լրատվամիջոցներին և ՀԿ-ներին ճնշելուն ուղղված նմանատիպ օրենք, այն չեղարկվեց Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կողմից։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube
ՄԻԵԴ-ն ընդունել «Օտարերկրյա գործակալների» օրենքի դեմ հայցը
