ՀՀ-ն տարածաշրջանի առաջատարն է ժողովրդավարության հարցում՝ չնայած հետընթացին. զեկույց
ՀՀ ժողովրդավարության ինդեքսը
2024 թ․-ին Հայաստանի ժողովրդավարության համաթիվը 5.35 է կազմել, այն գրեթե 5 տոկոսով պակաս 2022 թ․-ի ցուցանիշից։ Բրիտանական հեղինակավոր Economist Intelligence Unit հետազոտական կենտրոնի The Democracy Index զեկույցում ներկայացված տվյալներն են։
Համաթվի ձևավորման վրա ազդում են 60 ցուցանիշներ, որոնք խմբավորված են 5 կատեգորիաներում։ Դրանք են`
- ընտրական գործընթացներն ու բազմակարծությունը,
- քաղաքական մշակույթը,
- քաղաքական մասնակցությունը,
- կառավարության գործունեությունն ու
- քաղաքացիական ազատությունները։
Այդ կատեգորիաներից ամեն մեկն ունի իր ինդեքսային միավորը՝ 0-10 սանդղակով։ Դրանց պարզ միջինն էլ հանդիսանում է տվյալ երկրի համաթիվը։ Ըստ այդմ՝ երկրները դասակարգվում են 4 ռեժիմների՝ ավտորիտար, հիբրիդային, թերի ժողովրդավար և լիարժեք ժողովրդավար։
Զեկույցի համաձայն՝ Հայաստանը դեռևս հիբրիդային ռեժիմ է։ Չնայած գրանցած փոքր հետընթացին՝ ՀՀ-ն տարածաշրջանի առաջատարն է։ 160 երկրների շարքում Հայաստանը 82-րդ տեղն է զբաղեցնում, Վրաստանը՝ 94-րդ, Ադրբեջանը՝ 126-րդ։
- ՀՀ-ում ԵՄ-ին անդամակցելու գործընթաց կմեկնարկի․ ԱԺ-ն կողմ քվեարկեց
- «Ժառանգություն Թրամփի վարչակազմին»․ ՀՀ-ԱՄՆ ռազմավարական գործընկերության հաստատում
- «Կփորձենք բալանսավորել հարաբերությունները Եվրամիության և ՌԴ հետ»․ Փաշինյան
Ո՞րն է անկման պատճառը
The Democracy Index-ի ղեկավար Ջոան Հոուին «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ զրույցում նախ հիշատակել է Հայաստանի արձանագրած առաջընթացը։ Հիշեցրել է, որ ժողովրդավարության հետ կապված «մեծ թռիչք» տեղի ունեցավ երկրում 2018 թ․-ին՝ «թավշյա հեղափոխությունից» հետո։ 2019 թվականին երկրի համաթիվը 5․54 էր։ 2020 թ․-ին աշխարհում համավարակ տարածվեց, որն ազդեցություն ուենցավ նաև ՀՀ վրա, նույն տարում Ադրբեջանը հարձակվեց Լեռնային Ղարաբաղի վրա։
«Որոշակի վերականգնում տեսանք 2021 թ․-ին, բայց այդ պահից սկսած ՀՀ ներքին քաղաքականությունը, նաև տարածաշրջանային հարաբերությունները մի տեսակ սկսեցին անկում ապրել։ Եղավ քաղաքական ցնցումների տևական շրջան, բազմաթիվ ցույցեր և այլն։ Այնուամենայնիվ, միավորը բարձրացավ՝ դառնալով 5․63»,- մանրամասնել է փորձագետը։
Ջոան Հոուիի փոխանցմամբ՝ երկրի ժողովրդավարության համաթիվը «նշանակալի անկում» ապրեց 2023 թ․-ին։
«Ցուցանիշը 2023 թվականի վերջում ընկավ մինչև 5.42՝ այդ տարվա դրամատիկ իրադարձություններից [նկատի ունի Լեռնային Ղարաբաղի էթնիկ զտումը] հետո, երբ փլուզվեց կառավարության և քաղաքական կուսակցությունների նկատմամբ վստահությունը»,- նկատել է նա։
2024 թ․-ի անկման պատճառն, ըստ նրա, մեկն է՝ կոռուպցիայի ցուցանիշի վատթարացումը։
Հոուիի գնահատմամբ՝ ՀՀ-ում ընթացող բազմաթիվ բարեփոխումներ «դոփում են տեղում»։ Բացի այդ, ըստ նրա, նկատվում է իշխանության կենտրոնացում վարչապետի ու նրա շրջապատի ձեռքում:
«Խորհրդարանը հետին պլան է մղվել: Խորհրդարանը պետք է անկախ մարմին լինի, բայց այլևս որպես անկախ մարմին չի գործում Հայաստանում»,- մանրամասնել է The Democracy Index-ի ղեկավարը։
Հայաստանում կա «կոռուպցիան արմատախիլ անելու քաղաքական կամք»
ՀՀ բարձրաստիճան պաշտոնյաները պարբերաբար պնդում են՝ երկրում համակարգային կոռուպցիա չկա։
«Դրվագային կոռուպցիա կա, կոռուպցիան՝ որպես երևույթ, եղել է մշտապես հասարակության ծագմանն ու զարգացմանը համընթաց։ Կոռուպցիան այնպիսի երևույթ է, որ կա բոլոր երկրներում, ուղղակի դրա ծավալներն են տարբեր՝ կախված երկրներից և դրանց զարգացածության աստիճանից»,- այս տարվա հունվարին հայտարարել էր Արդարադատության նախարար Սրբուհի Գալյանն ու հավելել՝ այդ «արատավոր երևույթը» շարունակելու է լինել, պարզապես պետության խնդիրն է այն հասցնել նվազագույն մակարդակի։
Նախորդ տարեվերջին Հակակոռուպցիոն կոմիտեում ունեցած ելույթում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն արձանագրել էր՝ Հայաստանում արդարություն և արդարադատություն հաստատելու, կոռուպցիայի կանխարգելման և կոռուպցիան արմատախիլ անելու մասով քաղաքական կամքի բացակայություն չկա:
«Կա հստակ, աներկբա, միանշանակ քաղաքական կամք, որ դա [արմատախիլ անելը] ՀՀ-ում պետք է տեղի ունենա: Բայց դա տեղի չի ունենում, ակնհայտորեն: Այն կարծիքին էլ չեմ, թե դա մի կետ է, որ պետք է ասենք՝ վերջ, այլևս այդ խնդիրը լուծված է»,- ընդգծել էր Փաշինյանը:
Կառավարության ղեկավարը վստահեցրել էր՝ ապահովված են բոլոր պայմանները, որպեսզի ՀՀ-ում լինի անկախ դատաիրավական համակարգ, բայց նաև հավելել՝ «արդարադատության և կոռուպցիայի դեմ պայքարի ոլորտներում տեղապտույտի զգացողություն կա»։ Շեշտել էր՝ գործադիրը պետք է գտնի լուծումներ, թե «որտեղ է պրոբլեմը»։
Մեկնաբանություն
Քաղաքագետ Նարեկ Սուքիասյանի խոսքով՝ Հայաստանում կոռուպցիայի դեմ պայքարը չի բերում այն ցուցանիշներին, որը կառավարությունը կամ լայն հասարակությունը կուզեր տեսնել:
«Ազատության» հետ զրույցում նա չի բացառել, որ կոռուպցիայի ցուցանիշներից բացի, համաթվի փոփոխությանը նպաստել են նաև ներքաղաքական այլ գործոններ, այդ թվում՝ դատական համակարգի անկախության պակասը։
«Կարող ենք խոսել դատական իշխանության մեջ, հատկապես պաշտոնների մասով գործադիրի մասնակցության մասին, որը կասկածի տակ է դրել դատական համակարգի անկախությունը»,- նկատել է նա։
Սուքիասյանի դիտարկմամբ՝ կարելի է քննարկել նաև քաղաքացիների վստահությանն առնչվող հարցերի շրջանակ։ Շեշտել է՝ տարբեր հարցումների համաձայն՝ այդ վստահությունը բարձր մակարդակի վրա չէ։
«Մենք տեսնում ենք ընտրություններում մասնակցության շատ ցածր ցուցանիշներ, ինչը բավական խոսուն է»,- նշել է Սուքիասյանը:
Քաղաքագետն իր ֆեյսբուքյան էջում գրել է, որ այս տարի ժողովրդավարության հետընթաց է գրանցել 83 երկիր, առաջընթաց՝ ընդամենը 37 պետություն։ Մնացած 47 երկրների համաթիվը մնացել է նույնը։
Ինչպես մյուս երկրների, այնպես էլ Հայաստանի պարագայում ժողովրդավարության անկումը ամենամեծն է եղել «Կառավարության գործունեության» (Functioning of government) կատեգորիայում։
«Այն գնահատում է իշխանության ճյուղերի միջև զսպումների և հակակշիռների մեխանիզմը, այն թե ինչքանով են կառավարության որոշումները կայացվում ընտրված ներկայացուցիչների կողմից, կառավարության անկախությունը ներքին ու արտաքին անհարկի ազդեցություններից, դրա հաշվետվողականությունը, թափանցիկությունը, օրենսդիր մարմնի գերակայությունը, կառավարության և կուսակցությունների հանդեպ հանրային վստահությունը, կոռուպցիան, քաղծառայողների կարողությունն ու կամքը իրականացնելու կառավարության քաղաքականությունը, քաղաքացիների ընկալումը՝ ազատ ընտրության և իրենց կյանքը կառավարելու մասին»,- մանրամասնել է Սուքիասյանը։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
ՀՀ ժողովրդավարության ինդեքսը
