«Նրանց միակ մեղքը հայ լինելն է»․ Եվրախորհրդարանը կոչ է անում ազատ արձակել հայ գերիներին
Հայ գերիների մասին Եվրախորհրդարանի բանաձևը
«Բաքվում տեղի ունեցող կեղծ դատավարություններն ու գերիների անմարդկային պայմանները ցույց են տալիս Ալիևի իրական դեմքը՝ ռեժիմ, որն անտեսում է միջազգային պարտավորությունները»,- Եվրախորհրդարանի լիագումար նիստում հայտարարել է Հայաստանի հարցերով մշտական զեկուցող Միրիամ Լեքսմանը։
Մարտի 12-ին խորհրդարանը հրատապ կարգով քննարկել էր Բաքվում ապօրինի պահվող հայ գերիների նկատմամբ շինծու դատավարությունների վերաբերյալ բանաձևը։ 523 կողմ, 3 դեմ, 84 ձեռնպահ ձայների հարաբերակցությամբ խորհրդարանն այսօր ընդունեց այն։
Բանաձևով Եվրախորհրդարանն Ադրբեջանին է ներկայացնում մի շարք պահանջներ, այդ թվում՝ գերիների անհապաղ ու առանց նախապայմանների ազատ արձակման։ Սակայն պետք է նկատի ունենալ, որ փաստաթուղթը պարտադիր կատարման ենթակա չէ, խորհրդատվական բնույթ ունի։
Լեքսմանը, ով բանաձևի համահեղինակն է, իր ելույթում ընդգծել է՝ մինչև ԵՄ-ն ձգտում է Ադրբեջանի հետ ռազմավարական գործընկերության, Բաքվի ռեժիմը «շարունակում է սպառնալ իր հարևաններին և խոչընդոտել տարածաշրջանային խաղաղությանն ուղղված ջանքերին»։ Կարծում է՝ ԵՄ-ն պետք է պաշտպանի իր արժեքները, հատկապես ներկայիս աշխարհաքաղաքական միջավայրում։
«Փոխարենը մենք կրկին փորձում ենք բավարարել բռնապետին և խրախուսել Ալիևի գործողությունները՝ ընդլայնելով առևտրային համագործակցությունը։ Մի՞թե մենք դասեր չենք քաղել։ Ժամանակն է դադարեցնել ռազմավարական գործընկերության պատրանքները, առերեսվել իրականության հետ և գործել՝ ըստ մեր արժեքների և սկզբունքների»,- հայտարարել է Միրիամ Լեքսմանը։
Ադրբեջանում ընթանում է ԼՂ-ի նախկին ռազմաքաղաքական ղեկավարության դատավարությունը։ Բաքուն ծանր հանցագործությունների մեջ է մեղադրում 8 նախկին պաշտոնյաների՝ նախագահներ Արկադի Ղուկասյանին, Բակո Սահակյանին, Արայիկ Հարությունյանին, ԱԺ նախագահ Դավիթ Իշխանյանին, պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանին, ՊԲ հրամանատար Լևոն Մնացականյանին, ՊԲ հրամանատարի տեղակալ Դավիթ Մանուկյանին և ԱԳ նախարար Դավիթ Բաբայանին։
Նրանք մեղադրվում են ցեղասպանության, ահաբեկչության և խաղաղ բնակչության բռնի տեղահանում կազմակերպելու մեջ։ Նրանց սպառնում է ցմահ ազատազրկում։ Սակայն մեղադրյալները նույնիսկ հնարավորություն չեն ունեցել լիարժեք ծանոթանալու քրեական գործի նյութերին։
Նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանի գործը քննվում է առանձին։ Վարդանյանը ի նշան դատական ֆարսի դեմ բողոքի հացադուլ է հայտարարել։ Մարտի 12-ին` 23 օր անց, նա դադարեցրել է հացադուլը։
Ղարաբաղի նախկին ղեկավարները ձերբակալվել են 2023 թվականի սեպտեմբերին ԼՂ-ում տեղի ունեցած ռազմական գործողություններից հետո։ Ադրբեջանը «հակահաբեկչական գործողություն» իրականացնելու մասին էր հայտարարել Լեռնային Ղարաբաղում ավելի քան 100 հազար հայերի 10 ամիս շրջափակման մեջ պահելուց հետո։ Ռազմական գործողությունների ավարտից և Լաչինի միջանցքի բացումից հետո ողջ հայ բնակչությունը ստիպված եղավ լքել իր հայրենիքը։
- Հատորներով մեղադրանքներ․ ի՞նչ է սպասվում Բաքվում պահվող ԼՂ-ի նախկին պաշտոնյաներին
- «Բաքուն օգտագործում է գերիներին՝ որպես Հայաստանի վրա ճնշման լծակ»․ կարծիք Երևանից
- «Ադրբեջանի դեմ հայցերից հրաժարվելը խիստ վտանգավոր կլինի»․ կարծիք
«Անհապաղ ազատ արձակել բանտարկյալներին»․ ի՞նչ է ասված բանաձևում
Եվրախորհրդարանի բանաձևն արձանագրում է, որ 2025 թ․-ի հունվարի 17-ից տասնվեց կալանավորվածներ, այդ թվում` Լեռնային Ղարաբաղի նախկին ռազմական և քաղաքական առաջնորդներ, ենթարկվել են անարդար դատավարությունների՝ թափանցիկության և պատշաճ գործընթացի բացակայությամբ։ Հիշատակում է այն փաստը, որ Ռուբեն Վարդանյանը փետրվարի 19-ից սկսել է հացադուլ՝ ի նշան իր անօրինական կալանման և դատավարության դեմ բողոքի։
Փաստաթղթում նշվում է, որ կան հավաստի հաղորդումներ Բաքվում պահվող հայ բանտարկյալների հանդեպ բռնության, հոգեբանական խոշտանգումների և անարդար դատավարության վերաբերյալ։
Եվրախորհրդարանը դատապարտում է Ադրբեջանի կողմից հայ բանտարկյալների անօրինական կալանավորումը, անմարդկային վերաբերմունքը նրանց նկատմամբ և անարդար դատավարությունները։
Խորհրդարանն այս բանաձևով՝
- պահանջում է հայ բանտարկյալների անհապաղ և անվերապահ ազատ արձակումը,
- կոչ է անում անկախ քննություն իրականացնեյ խոշտանգումների և վատ վերաբերմունքի դեպքերի վերաբերյալ,
- կոչ է անում Ադրբեջանի իշխանություններին հետևել իրենց միջազգային պարտավորություններին, այդ թվում՝ Ժնևի կոնվենցիային և Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիային,
- խնդրում է ԵՄ-ին և միջազգային կազմակերպություններին աջակցել մարդասիրական և բժշկական առաքելությունների տեղակայմանը՝ կալանավորված անձանց բարեկեցությունը գնահատելու համար,
- շեշտում է հայ քաղաքական բանտարկյալների ազատ արձակման, նրանց պաշտպանության և նրանց հանդեպ վատ վերաբերմունքի համար պատասխանատուների հաշվետվողականության ապահովման նպատակով դիվանագիտական ջանքերի հրատապ անհրաժեշտությունը,
- կոչ է անում ԵԽ-ին նպատակային պատժամիջոցներ կիրառել մարդու իրավունքների խախտումների համար պատասխանատու Ադրբեջանի պաշտոնյաների, այդ թվում՝ դատավորների նկատմամբ,
- խստորեն դատապարտում է ՄԱԿ-ի մարմինների և Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի գրասենյակները փակելու Ադրբեջանի կառավարության որոշումը, որը լրջորեն խոչընդոտում է միջազգային մարդասիրական ջանքերին և մոնիթորինգի մեխանիզմներին,
- կոչ է անում Միջազգային քրեական դատարանին և նրա գլխավոր դատախազին հետաքննել Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության բռնի տեղահանման, հետապնդման և էթնիկ զտումների դեպքերը։
«Բաքվից գնված գազը չի կարող մարդու իրավունքներից կարևոր լինել»
Լիագումար նիստի ժամանակ ելույթ են ունեցել խորհրդարանի ավելի քան մեկ տասնյակ պատգամավորներ։ Նրանք ստեղծված իրավիճակն ամոթալի են որակել և ընդգծել ԵՄ-ի խիստ դիրքորոշման, Ադրբեջանին պատասխանատվության ենթարկելու, պատժամիջոցներ կիրառելու անհրաժեշտությունը։
Արձանագրել են՝ Բաքվից գնված գազը չի կարող առավել կարևոր լինել մարդու իրավունքներից և եվրոպական արժեքներից։ Հարցրել են՝ ինչո՞ւ է Ուկրաինայի դեմ Պուտինի հարձակումը պատժվում, իսկ Ալիևի ագրեսիան՝ մնում անպատիժ։
«Ինչպե՞ս կարող եք արդարացնել գազի ներկրումն Ադրբեջանից, համագործակցությունը հանցագործների հետ, որոնք զազրելի ոճրագործություններ են իրագործում։ Արդյո՞ք Բաքվից գազ ստանալը նույնքան անընդունելի չէ, որքան գազը Ռուսաստանից։ Նույն բանը չէ՞»,- նկատել է ֆրանսիացի պատգամավոր Ֆրանսուա Բելամին։
Պորտուգալիան ներկայացնող պատգամավոր Կատերինա Վիեյրան հայտարարել է, որ Ադրբեջանում մարդու իրավունքների խորը ճգնաժամ է տիրում, երկրի կառավարությունը խիստ սահմանափակումներ է մտցրել խոսքի, հավաքների ազատության վրա և իրավապահ համակարգին զինել իրեն քննադատողների դեմ:
«Բաքվում պահվող հայերն այն խմբերից են, որոնք ամենաշատն են տուժել այս կառավարության քաղաքականությունից։ Դաժան վերաբերմունքը համատարած է, իսկ արդար դատավարությունները պատրանք են դարձել Ադրբեջանում»,- նկատել է նա։
Վիեյրան շեշտել է՝ չի կարելի թույլ տալ, որ Բաքվի հետ հարաբերությունները շարունակվեն սովորականի պես, չի կարելի զոհաբերել եվրոպական արժեքները՝ հանուն տնտեսական և էներգետիկ շահերի․
«Դա ոչ միայն կեղծավորություն է, այլև կախվածություն է առաջացնում՝ մեզ խոցելի դարձնելով շանտաժի համար: Մենք դասեր չե՞նք քաղել Ռուսաստանից մեր ունեցած նախկին կախվածությունից։ Ժամանակն է մարդու իրավունքները վեր դասել էժան նավթից ու գազից»։
«Այդ դատավարությունները ոչնչով չեն զիջում ստալինյան դատավարություններին»
Բանաձևի համահեղինակ, Հայաստանի հարցերով համազեկուցող Նատալի Լուազոն հայտարարել է՝ Բաքվում տեղի ունեցող դատավարությունները ոչնչով չեն զիջում ստալինյան դատավարություններին։ Ֆրանսիան ներկայացնող պատգամավորի գնահատմամբ՝ Բաքվում պահվող գերիների միակ «մեղքը հայ լինելն է»։
Լուազոն ԵՄ բարձր ներկայացուցիչ Կայա Կալլասին հորդորել է մեկնել Հայաստան և տեղում տեսնել, որ կա մի երկիր, որն «ուզում է խաղաղության և երազում է Եվրոպայի մասին»։
«Իսկ հարևանությամբ Ադրբեջանն է, որը շարունակում է սպառնալ և հանդիսանում է Ռուսաստանի ամենամեծ դաշնակիցներից մեկը: Հուսով եմ՝ կդիմադրեք նրանց, ովքեր կոչ են անում համաչափ մոտեցում ցուցաբերել Երևանի և Բաքվի նկատմամբ»,- հայտարարել է նա։
Մեկ այլ պատգամավոր՝ Մարինա Մեժուրը հայտարարել է՝ այդ մարդկանց միակ «հանցանքն» այն է, որ պաշտպանել են իրենց հողը, իրենց ժողովրդին ու իրենց իրավունքները.
«Եթե մենք հիմա ոչ մի քայլ չձեռնարկենք, կնշանակի՝ հստակ ուղերձ ենք հղում Ալիևին, որ նա կարող է շարունակել այն, ինչ անում է Հայաստանի հետ՝ մնալով անպատիժ»:
Հայաստանի հարցերով համազեկուցող Վասիլե Դինկուն իր ելույթում նշել է, որ հայ քաղաքական բանտարկյալների վիճակը մեծ հարցական նշան է՝ դրված Կովկասի այս հատվածում արդարության, կայունության և խաղաղության վրա։ Կարծում է՝ հաշվի առնելով տարածաշրջանում տիրող իրավիճակը՝ պետք է գործել հիմա և ձեռնարկել կոնկրետ միջոցներ՝ ողբերգություն թույլ չտալու համար․
«Մենք ուզում ենք լինել այս դատավարությունների մասը և աջակցել այն հնարավոր պատժամիջոցներին, որոնք կուղղվեն ադրբեջանական այն պաշտոնյաների դեմ, որոնք կատարում են դատական բռնություններ։ Պետք է խիստ պատժամիջոցներ կիրառենք այդ պաշտոնյաների նկատմամբ և խրախուսենք ապագայում նման բռնությունների կանխարգելումը»։
«Արդար դատաքննության իրավունքը պետք է երաշխավորվի և հարգվի»
Քննարկման ավարտին ելույթ է ունեցել նաև էներգետիկայի հարցերով եվրահանձնակատար Դան Յորգենսենը։ Վստահեցրել է՝ Եվրոպական հանձնաժողովը հետևում է Բաքվի ռազմական դատարանում ընթացող դատավարություններին։
«Մենք տեղյակ ենք, որ մարդու իրավունքների պաշտպանությամբ զբաղվող կազմակերպությունները մտահոգություն են հայտնել այս դատավարությունների արդարության և մեղադրյալների նկատմամբ վերաբերմունքի վերաբերյալ»,- նկատել է նա։
Եվրահանձնակատարի փոխանցմամբ՝ ընթացող գործընթացներին ուշադրությամբ հետևում և Բաքվին իր մտահոգություններն է փոխանցում նաև Հարավային Կովկասում ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչը։ Ասում է՝ ԵՄ-Ադրբեջան հարաբերությունները հիմնված են մարդու իրավունքների և օրենքի գերակայության հարգման և այլ սկզբունքների վրա, որոնց «երկու կողմերն էլ պարտավորվել են հավատարիմ մնալ»․
«Ուստի, Եվրամիությունը շարունակելու է կոչ անել Ադրբեջանի կառավարությանը կատարել իր միջազգային պարտավորությունները, որոնք ներառում են օրինական դատավարության և արդար դատաքննության իրավունքը»։
Նրա փոխանցմամբ՝ Բաքվում պահվող հայ գերիների նկատմամբ խոշտանգումների և անմարդկային վերաբերմունքի վերաբերյալ զեկույցները պետք է հետաքննվեն անհապաղ ու անկողմնակալ ձևով։ Ընդգծում է՝ օգտագործվելու են բոլոր հնարավորությունները, որպեսզի Ադրբեջանը պարտավորվի ապահովել կալանավորվածների համար արժանապատիվ և անվտանգ պայմաններ։
Եվրախորհրդարանի պատգամավորները հանձնակատարից հետաքրքրվել են՝ եթե Ալիևը հարձակվի Հայաստանի վրա, պատրա՞ստ են նրա դեմ սահմանել այն նույն պատժամիջոցները, որոնք գործում են Պուտինի դեմ՝ Ուկրաինայի վրա հարձակվելուց հետո։ Դան Յորգենսենը, սակայն, այդ հարցն անպատասխան է թողել։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Հայ գերիների մասին Եվրախորհրդարանի բանաձևը
