«ԱՄՆ-ն խաղադրույք կատարեց թե՛ Հայաստանի, թե՛ Ադրբեջանի վրա»․ կարծիք Երևանից
Հայ-ամերիկյան հուշագրերը հրապարակվել են
Հայկական կողմը հրապարակել է Վաշինգտոնյան պայմանավորվածությունների արդյունքում ԱՄՆ-ի և Հայաստանի կառավարությունների միջև ստորագրված 3 փոխըմբռնման հուշագրերը։ Դրանք վերաբերում են արհեստական բանականության, էներգետիկ անվտանգության ոլորտներում, ինչպես նաև «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծի կարողությունների զարգացման ոլորտում գործընկերությանը։
«Խաղաղության խաչմերուկը» տարածաշրջանի հաղորդակցության ուղիների բացման Երևանի նախաձեռնությունն է։ Հուշագրի համաձայն՝ համագործակցությունը ներառելու է ՀՀ-ի ենթակառուցվածքների և սահմանային անվտանգության ոլորտի արդիականացման աշխատանքների իրականացում։
Քաղաքագետ Արեգ Քոչինյանի խոսքով՝ ապրում ենք կոմունիկացիոն հեղափոխության ժամանակաշրջանում, երբ աշխարհում տեղի է ունենում «լոգիստիկ կապերի վերաբաշխում, վերաձևակերպում»։ Նրա խոսքով՝ ծովային տրանսպորտի հետ կապված տարբեր խնդիրներ են առաջ եկել, ուստի այն այլևս չի դիտարկվում որպես ամենաապահով և ամենաէժան տրանսպորտային միջոցը։ Ըստ այդմ էլ երկրները փնտրում են ցամաքային այլընտրանքներ։
«Հանրային» հեռուստաընկերության եթերում Քոչինյանն արձանագրել է՝ ցամաքային հաղորդակցության ուղիները կարևոր են հատկապես Չինաստանի «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ», «Միջին միջանցք» նախագծերի համար։ Ասում է՝ այդ ուղիները չեն կարող կարևոր չլինել ԱՄՆ համար, որ Չինաստանի հիմնական մրցակիցն է։
«Հնարավոր ամենակարճ ցամաքային ճանապարհը, որ կարող է լինել Կենտրոնական Ասիայի ու Եվրոպայի միջև, անցնում է Ադրբեջանով, Հայաստանով և Թուրքիայով դեպի Եվրոպա։ Եվ եթե ՀՀ-ն ու Ադրբեջանը պետք է տեղավորվեն մեկ ընդհանուր կոմունիկացիոն լոգիստիկ քարտեզի մեջ, դա ապագայում մեր միջև կոնֆլիկտի հնարավորությունը ավելի է նվազեցնում, քան եթե ԱՄՆ-ին միայն մենք պետք լինեինք»,- արձանագրել է քաղաքագետը։
Նրա համոզմամբ՝ Սպիտակ տանը ԱՄՆ-ն խաղադրույք է կատարել ոչ միայն Հայաստանի, այլև Ադրբեջանի վրա, քանի որ երկկողմ պայմանագրեր է կնքել ինչպես Երևանի, այնպես էլ Բաքվի հետ։
Հայ-ամերիկյան փոխըմբռնման հուշագրերի կարևոր կետերը, մեկնաբանություն
- «Հայաստանն այսօր ամենապակաս խոցելի վիճակում է»․ Փաշինյան
- Ի՞նչ կշահի և ի՞նչ կկորցնի Վրաստանը․կարծիքներ Թրամփ-Ալիև-Փաշինյան հանդիպման մասին
- «Հայ-իրանական կապերը չեն լինի սակարկման առարկա»․ «Թրամփի ուղին» ու Թեհրանի դիրքորոշումը
- «Երրորդ կողմի վերահսկողություն չի լինելու»․ ՀՀ ԱԳ նախարարը՝ «Թրամփի ուղի» ծրագրի մասին
Ո՞ր ոլորտներում են համագործակցելու Հայաստանն ու ԱՄՆ-ն
Հայկական կողմի հրապարակած փաստաթղթերի համաձայն՝ ՀՀ-ն ու Նահանգները նպատակ ունեն փոխգործակցելու մի շարք ոլորտներում։ Ստորև ներկայացնում ենք ոլորտները՝ ըստ հուշագրերի։
Արհեստական բանականության և կիսահաղորդիչների ոլորտում նորարարական գործընկերության մասին հուշագիր՝
- ԱՄՆ մասնավոր հատվածի, միավորումների և համապատասխան այլ շահագրգիռ կողմերի շրջանում Հայաստանում առկա կիսահաղորդիչների էկոհամակարգի և արտահանումների վստահելի վերահսկողության մեխանիզմների վերաբերյալ իրազեկվածության բարձրացում,
- կիսահաղորդիչների անվտանգ մատակարարման շղթաների արտահանումների վերահսկողության միջոցների ընդլայնում,
- արհեստական բանականության հավելվածների և մոդելի մշակման արտահանումների արդյունավետ հսկողության միջոցների ամրապնդում,
- մասնակիցների միջև համագործակցության ընդլայնում՝ սահմանելու, վերհանելու և կանխելու արհեստական բանականության ռեսուրսների շեղումը,
- աշխատուժի պատրաստում՝ արհեստական բանականության հավելվածներն արդյունավետորեն օգտագործելու և ինտեգրելու, այդ թվում՝ ազատության, ճշգրտության, ամբողջականության և նպատակի հետ կապված խնդիրների հարցում,
- Հայաստանի բարձր տեխնոլոգիական ոլորտում ներդրումները և ենթակառուցվածքի զարգացումը խթանելու հնարավորություններ։
էներգետիկ անվտանգության ոլորտում գործընկերության մասին հուշագիր՝
- քաղաքացիական ոլորտում ատոմային էներգիայի հարցերով համագործակցություն, այդ թվում՝ փոքր մոդուլային ռեակտորների տեխնոլոգիաներ,
- ներդրումների խթանում՝ Հայաստանի խիստ կարևոր էներգետիկ ենթակառուցվածքը հզորացնելու համար, այդ թվում՝ վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների համար էներգակուտակիչ մարտկոցային կայանների զարգացման հարցում,
- ներդրումների խթանում՝ Հայաստանի էլեկտրահաղորդման և բաշխման ցանցերն արդիականացնելու համար,
- Հայաստանի էներգետիկ ենթակառուցվածքի կիբեռանվտանգության մեծացում, այդ թվում՝ տեխնիկական օժանդակության միջոցով։
«Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծի կարողությունների զարգացման ոլորտում գործընկերության մասին հուշագիր՝
- Հայաստանի սահմանային անվտանգության մեծացում վերապատրաստման, ԱՄՆ կառավարության ռեսուրսների և ԱՄՆ-ի ազգային անվտանգության դեպարտամենտի մաքսային և սահմանային պաշտպանության գործակալությունից ստացված լավագույն գործելակերպերի միջոցով,
- կիբեռպաշտպանության գործողությունների մասով ներդրումների ավելացում,
- ներդրումների խթանում՝ Հայաստանի ենթակառուցվածքները, ինչպես նաև սահմանային անվտանգության ոլորտն արդիականցնելու համար։
Հուշագրերը կնքվել են 1 տարի ժամկետով, այն կարող է երկարաձգվել
Փաստաթղթերից տեղեկանում ենք՝ փոխըմբռնման հուշագրերի գործողության ժամկետը 1 տարի է։ Սակայն, եթե այդ ժամկետի ավարտից առնվազն 60 օր առաջ կողմերից մեկը մյուսին գրավոր չծանուցի համագործակցությունը դադարեցնելու իր մտադրության մասին, գործակցությունը կարող է շարունակվել ևս 3 ժամկետով՝ 3 տարով։
Նշվում է, որ հուշագրերի իրականացումը համակարգելու համար կողմերը նշանակելու են կոնտակտային անձանց՝ իրենց համապատասխան հաստատությունների ներկայացուցիչներին։
«Կողմեն ընդունում են, որ սույն հուշագիրը [3-ն էլ] միջոցների տրամադրման պարտավորություն չէ»,- ասված է փաստաթղթերի ընդհանուր դրույթներում։
Փորձագիտական կարծիք
Անվտանգային քաղաքականության հետազոտական կենտրոնի նախագահ, քաղաքագետ Արեգ Քոչինյանը հիշեցնում է՝ տարեսկզբին ստորագրվեց հայ-ամերիկյան ռազմավարական գործընկերության կանոնադրություն դեմոկրատների հետ, իսկ այժմ հուշագրեր՝ հանրապետականների հետ․
«Սա նշանակում է՝ հայ-ամերիկյան հարաբերությունները ԱՄՆ-ում գնահատվում են որպես ռազմավարական հեռանկար ունեցող հարաբերություններ»։
Արեգ Քոչինյանն ասում է՝ ինչպես այլ երկրների, այնպես էլ ԱՄՆ-ՀՀ պայմանավորվածությունները 3 փուլով են անցնելու՝ քաղաքական երկխոսություն, շրջանակային համաձայնություններ և բովանդակային աշխատանք։ Այժմ, ըստ նրա, գործ ունենք շրջանակային համաձայնությունների հետ։
«Հայաստանն ու ԱՄՆ-ն ցանկություն են հայտնել ինչ-ինչ ոլորտներում իրենց հարաբերությունները հասցնել ավելի բարձր մակարդակի։ Օրինակ՝ շատ է խոսվում մոդուլային ատոմակայանների մասին, բայց համաձայնագիրը [ՀՀ-ԱՄՆ հուշագիր] միայն դրան չի վերաբերում, այլ ընդհանրապես միջուկային էներգետիկային»,- մանրամասնել է նա։
Կարծում է՝ նոր ատոմակայան կառուցելու համար ՀՀ-ին 10 տարի պետք կգա՝ անկախ նրանից կորոշվի կառուցել փոքր մոդուլային ռեակտորներ, թե՞ մեծ ռեակտոր։
Ըստ Քոչինյանի՝ կան հետևյալ տեխնոլոգիաների տրամադրաման առաջարկները՝
- ԱՄՆ-ի,
- Հարավային Կորեայի,
- ֆրանս-կանադական,
- ռուսական։
Քաղաքագետը ռուսական տարբերակը խնդրահարույց է համարում։ Շեշտում է՝ խնդիրը ոչ թե երկիրն է՝ Ռուսաստանի Դաշնությունը, այլ այն, որ ՀՀ-ն չի կարող հիպերկախվածություն ունենալ որևէ երկրից։ Նրա գնահատականներով՝ էներգետիկ ոլորտում Հայաստանի կախվածությունը ՌԴ-ից արդեն իսկ ահռելի է՝ շուրջ 66 տոկոս։ Առաջարկում է ոչ թե զրոյացնել էներգետիկ ոլորտում ՌԴ հետ գործակցությունը, այլ նվազեցնել այդ կախվածությունը։
Արեգ Քոչինյանի խոսքով՝ միանշանակ է, որ այս հուշագրերի ստորագրումը քայլ է ճիշտ, դրական ուղղությամբ։ Ասում է՝ հիմա ժամանակն է, որ դրանց իրականացման ուղղությամբ շատ ակտիվ աշխատանք տարվի։
Ակնկալում է, որ առաջիկա ամիսներին «հուշագրերը կբացազատվեն», այսինքն՝ կկնքվեն նաև հարակից պայմանագրեր, որոնցում առավել մանրամասն ներկայացված կլինեն նախատեսվող աշխատանքները։
Քաղաքագետն անհրաժեշտություն է համարում էներգետիկ անվտանգության ոլորտում գործակցության համատեքստում ՀՀ-ի՝ միջուկային «1 2 3» համաձայնագրին միանալը։ Մանրամասնում է՝ դա Երևանին թույլ կտա Նահանգներից ստանալ միջուկային տեխնոլոգիաներ, այդ թվում՝ փոքր մոդուլային ռեակտորների տեխնոլոգիաներ։
Անդրադառնալով «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծին առնչվող հուշագրին և ՀՀ-ի սահմանային անվտանգության ոլորտի արդիականացման շուրջ պայմանավորվածությանը՝ Քոչինյանը նկատել է՝ այստեղ ևս նոր փաստաթղթեր են ակնկալվում, օրինակ՝ FBI-ի և Homeland security-ի ծառայությունների ու ՀՀ-ի սահմանապահ ծառայությունների միջև համագործակցության փաստաթղթեր։
Փորձագետի կարծիքով՝ բոլոր ուղղություններով համագործակցությունը կարող է շոշափելի տնտեսական աճ ապահովել ՀՀ-ի համար։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube
Հայ-ամերիկյան հուշագրերը հրապարակվել են