Հայաստանի բուհերը՝ փակուղում

Մեկնարկում է նոր ուսումնական տարին: 8266 առաջին կուրսեցի այս տարի ոտք կդնի Հայաստանի բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ: Սակայն այս տարի բուհական համակարգում նկատվեցին գործընթացներ, որոնք արժանի են ուշադրության:

Թափուր տեղեր

Այս տարի բուհերն առաջարկում էին 20 հազար վճարովի ու անվճար տեղ, թափուր է մնացել կեսից ավելին՝ 11.375-ը, կամ 56%-ը:

9737 դիմորդ ենք ունեցել, որը 1500-ով պակաս է նախորդ տարվանից: Բացի Երևանի պետական բժշկական համալսարանից, բոլոր բուհերում և գրեթե բոլոր ֆակուլտետներում կան թափուր տեղեր:

Հայկակական պետական մանկավարժական համալսարանում ընդամենը 2 հոգի է ցանկացել դառնալ շախմատի ուսուցիչ, մինչդեռ շախմատը դպրոցական առարկա է:  Եվ ոչ մի դիմորդ չի ցանկացել այս բուհում ուսումնասիրել օտար լեզուներ և բնագիտություն:

Հայաստանի կառավարությունը որոշումներ ու հայեցակարգ է ընդունում շրջակա միջավայրի պահպանության վերաբերյալ, իսկ  պոլիտեխնիկական համալսարանի համապատասխան բաժնում սովորելու ցանկություն է հայտնել 1 հոգի:

Ակնհայտ է, որ բուհերը շուկայի, ժողովրդագրական վիճակի, երիտասարդության նախասիրությունների վերաբերյալ ուսումնասիրություն չեն կատարել, և իրենց սահմանած տեղերի թիվը այդ պատճառով օդից վերցրած է ստացվել:

Դիմորդների թվի նվազման պատճառները

Դիմորդների թվի նվազման մի շարք պատճառներ կան.

• 2006 թվականին Հայաստանի կառավարությունը որոշեց անցնել 12-ամյա կրթության, բայց 11-ամյա տարբերակը դեռ պահպանվել էր: Ծնողները, հիմնականում գերադասեցին 11-ամյա կրթությունը: Աշակերտների թիվը կիսվեց. այս տարի ավարտեցին այն 30 հազար աշակերտները, որոնք 11-ամյա դպրոցում էին սովորում, հաջորդ տարի կավարտի փոքր մասը՝ այն 15 հազարը, որոնք պետք է 12 տարի սովորեին:
• Ըստ Ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալների, վերջին 2 տարում Հայաստանից անվերադարձ գնացել է մոտ 11 հազար աշակերտ:
• 18 տարեկանից բանակ տանելու պատճառով ոմանք անիմաստ են համարում բուհ ընդունվել մինչև զորակոչվելը, իսկ բանակից հետո ուսումը մղվում է հետին պլան:
• Սոցիալական խնդիրների արդյունքում վարձը վճարելը էլ դժվարացել է:
• Արտասահմանյան բուհերում հայաստանցի դիմորդների թվի աճ է նկատվում:
• Մասնագիտությամբ աշխատանք չգտնելու վախ:
• Հայաստանի դիպլոմները քիչ երկրներում են վավեր, իսկ ուսանողների մի մասն ավարտելուց հետո ցանկանում է մեկնել արտերկիր՝ ուսումը շարունակելու կամ աշխատելու նպատակով:

Այս և այլ պատճառները գումարվում են իրար և հանգեցնում դիմորդների պակասի: Իսկ կրթության և գիտության նախարար Լևոն Մկրտչյանն «ավետում» է. «Մյուս տարի ավելի վատ վիճակ է լինելու և ավելի քիչ թվով դիմորդներ ենք ունենալու: Մեր համալսարանների համար բավականին բարդ շրջան է լինելու, քանի որ պետք է ելքեր գտնեն` ինչպես հաստիքները պահեն և գոյատևեն»:

Պահանջված մասնագիտություններ

Հայաստանցի դիմորդներն ունեին բուհ ընդունվելու լայն հնարավորություններ, քանի որ առաջարկը կրկնակի գերազանցում էր պահանջարկին:

Ամենապահանջված ուսումնական հաստատությունը շարունակում է մնալ ԵՊՀ-ն, որի մի քանի ֆակուլտետներում ավանդաբար բարձր մրցակցություն է լինում: Այդ պատճառով այս տարի Իրավագիտության, Ժուռնլիստիկայի ու Տնտեսագիտության ֆակուլտետներին հատկացված տեղերը նախորդ տարվա համեմատ շատացել էին 10-ական տեղով:

Բայց նույնիսկ առավել մեծ պահանջարկ ունեցող ֆակուլտետների դիմորդների թիվը այս տարի մի բան էլ նվազել էր: Մասնավորապես,

Իրավագիտության ֆակուլետում 3 անգամ (325-ից իջել է 102-ի),

Ժուռնալիստիկայի ֆակուլետում 1.5 ամգամ (114-ից իջել է 76-ի),

Տնտեսագիտության ֆակուլետում 2.5 անգամ (162-ից իջել է 64-ի):

Վերջին երեք տարիների ընդհանուր պատկերը ներկայացնում ենք նաև աղյուսակով.

Հայաստանը, կարևորելով տնտեսագետների և իրավաբանների դերը, տարիներ շարունակ այս մասնագիտություններին զարկ տվեց՝ ամեն տարի պետական ու մասնավոր բուհերի միջոցով թողարկելով այս ոլորտների մոտ հազար մասնագետ: Սակայն նրանց մեծ մասը բուհ ընդունվելիս արդեն դատապարտված էր գործազրկության: Աշխատաշուկան չի կարող ընդունել այդքան իրավաբան և տնտեսագետ: Ուստի գնալով պահանջարկը նվազում է:

Այն, որ ժամանակին պահանջված մասնագիտությունները նահանջ են ապրում, փաստարկվում է նաև միավորներով: ԵՊՀ վճարովի համակարգում անցողիկ միավորը Միջազգային հարաբերություններ, Տնտեսագիտություն և կառավարում, Իրավագիտություն և այլ ֆակուլտետներում նախորդ տարվա ընդունելության քննությունների համեմատ 5-10 բալավ նվազել է:

15.25 միավորով կարելի էր ընդունվել ԵՊՀ մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետ, 16 միավորով` ԵՊՏՀ զբոսաշրջություն բաժինը: 15.75 միավորով հնարավոր էր Հայկական պետական մանկավարժական համալսարանում սովորելով դառնալ անգլերենի ուսուցիչ:

Անցողիկ շեմի աճ է գրանցվել միայն Բրյուսովի անվան պետական լեզվահասարակագիտական համալսարանում: Թարգմանչական գործի չինարեն և ֆրանսերեն բաժիններում ընդունելության ներքևի շեմն այս տարի բարձրացել էր համապատասխանաբար` 16 և 10 միավորներով: Ընդ որում, օտար լեզուներից միայն այս երկուսն են պահանջված եղել:

Չպահանջված մասնագիտություններ

Բոլոր բուհերում ի հայտ են եկել մասնագիտություններ, որոնք մեռնում են: Ներկայացնում ենք տվյալներ ԵՊՀ  երեք այդպիսի ֆակուլտետների դիմորդների թվի վերաբերյալ:

Քիմիայի ֆակուլտետի շրջանավարտը բնավ հույս չունի աշխատանք ունենալ՝ հաշվի առնելով պետական քաղաքականությունը: Մեր երկրում, որտեղ քիմիական հսկաները՝ «Վանաձորի քիմպրոմը» և «Նաիրիտը» սննկանում են՝ գործազուրկ թողնելով հազարավոր աշխատողների, իմաստը ո՞ւնի արդյոք մասնագետ թողարկել և այդ մասնագիտությունն ընտրել:

Ընթացիկ տարվա առանձնահատկություններից մեկն էլ այն էր, որ որևէ մասնագիտության նկատմամբ հետաքրքրության պակասը բացատրվում էր ընդհանուր առմամբ դիմորդների պակասով: Ինչը հարց է առաջ բերում. այդ մասնագիտություններն այլևս դո՞ւրս են գալիս շարքից, թե՞ դիմորդների թվի աճի պարագայում կրկին պահանջված կլինեն:

Ուսման վարձ

Հայաստանում բուհերի հիմնական ֆինանսավորումն ուսանողների ուսերին է:

Երևանում գործող պետական բուհերից ամենաբարձր ուսման վարձը Երևանի պետական բժշկական համալսարանում է՝ 1 մլն դրամ՝ Բուժական գործ և Ստոմատոլոգիա ֆակուլտետների համար:

Տարեկան ամենացածր ուսվարձով կրթություն է առաջարկում Հայկակական պետական մանկավարժական համալսարանը՝ 260 հազար դրամ վճար է սահմանված, օրինակ, Կենսաբանության, քիմիայի և աշխարհագրության ֆակուլտետի համար:

Միակ բուհը, որտեղ բոլոր բաժիններում նույն՝ 400 հազար դրամ տարեկան վարձն է, Բրյուսովի անվան պետական լեզվահասարակագիտական համալսարանն է:

Թեև 2017-18 թվականներին ուսման վարձի բարձրացում չի եղել, բայց դա եղավ նախորդ տարի:

Ընդ որում, չկար որևէ հիմնավորում: Ոչ դասավանդման նոր մեթոդներ էին ներդրվել, ոչ ուսանողներին էին ուղարկել արտերկիր պրակտիկ աշխատանքների, ոչ էլ դրսից մասնագետներ էին հրավիրվել:

Սակայն ոչ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ հաճախ միջինից ցածր գիտելիք ունեցողը կարողանում է ուսման բարձր վարձը բարեխղճորեն վճարել ու ստանալ «մասնագետի» որակավորում:

Բոլոր այս հանգանամաքներն ու գործոններն ազդում են կրթության գործընթացի վրա ու Հայաստանի բուհական համակարգը տանում փակուղի: