Նոր մանրամասներ Երևանում չեչեն Այշատ Բայմուրադովայի սպանության մասին. մեկնաբանություն
Այշատ Բայմուրադովայի սպանության մանրամասները
Նոր մանրամասներ են ի հայտ եկել ծագումով չեչեն Այշատ Բայմուրադովայի մահվան վերաբերյալ, որին մահացած էին գտել Երևանում: СК SOS ճգնաժամային խմբի տնօրեն Դավիթ Իստեևը, հղում անելով հետաքննությանը մոտ կանգնած աղբյուրներին, ասել է.
«Նրան գտել են բնակարանում՝ մուտքի դռան մոտ։ Քանի որ նրա վերնաշապիկը վերև էր բարձրացված, ենթադրվում է, որ նա փորձել է փախչել, փրկել իրեն։ Նրա մահը վրա է հասել դժվար, ցավոտ և երկար։ Ամբողջ բնակարանն արյան մեջ էր։ Ստացվում է՝ մարդասպանները նստել և սպասել են, թե երբ է մահանալու»։
23-ամյա Այշատ Բայմուրադովան իրավապաշտպանների օգնությամբ փախել էր Հայաստան՝ պաշտպանվելու ընտանեկան բռնությունից։ Նա հունվար ամսից ապրում էր Երևանում։ Հոկտեմբերի 15-ին աղջիկը չի վերադարձել ընկերուհու հետ հանդիպումից։ Հոկտեմբերի 17-ին ոստիկանությունը Բայմուրադովայի որոնողական աշխատանքներ է սկսել, իսկ հոկտեմբերի 19-ին նրան մահացած են գտել։
Հայաստանի քննչական կոմիտեն քրեական գործ է հարուցել Այշատ Բայմուրադովայի կանխամտածված սպանության դեպքի առթիվ։ Կա երկու կասկածյալ։ Հայ իրավապահները չեն հրապարակում նրանց անունները։ Այնուամենայնիվ, նրանք հարցաքննել են վկաներին և իրականացրել այլ անհրաժեշտ քննչական միջոցառումներ։ Դրանք ներառում են Բայմուրադովայի մարմնի դատաբժշկական փորձաքննություն և դեպքի վայրում հայտնաբերված մատնահետքերի դատագենետիկական փորձաքննություն։ Քննչական կոմիտեն հայտարարել է, որ այդ անձանց նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրվել է նախնական կալանքը, հետախուզում է հայտարարվել։
Ըստ SK SOS-ի՝ ոստիկանությունը նախկինում տեսահսկող սարքերի միջոցով պարզել է, որ Բայմուրադովայի սպանության օրը նրա երևանյան բնակարանից դուրս են եկել նրա ինստագրամյան ծանոթը՝ Կարինա Իմինովան և չեչեն Սաիդ-Համզատ Բայսարովը։
Ստորև ներկայացված են հոկտեմբերին կատարված հանցագործության վերաբերյալ նոր մանրամասներ՝ ըստ «Կովկասյան հանգույց» պարբերականի հոդվածի, ինչպես նաև վերլուծաբան Ալեքսանդր Պրախտի մեկնաբանությունը հայկական CivilNet մեդիա հարթակին
- 10 մահ՝ 4 ամսում․ Հայաստանի բանտերում իրավիճակը մտահոգիչ է
- «Գյումրին՝ հակահեղափոխության պլացդարմ»․ ընդդիմության թեկնածուն քաղաքապետ ընտրվեց
- Ադրբեջանցի ակտիվիստը բանտից աջակցություն է խնդրել Հայաստանի վարչապետից
Նոր մանրամասներ Այշատ Բայմուրադովայի սպանության գործով
«Կովկասյան հանգույցը» մեջբերում է СК SOS ճգնաժամային խմբի տնօրեն Դավիթ Իստեևին։ Նա նշել է, որ Այշատ Բայմուրադովան երկարատև և ցավոտ մահ է ապրել, իսկ մարդասպանները սպասել են մինչև նրա մահը վրա կհասնի։ Պարբերականը շարունակել է պատմությունը․
«Արտասահմանում գործող ռուսական ԶԼՄ-ներից մեկն այսօր ռեպորտաժ է հրապարակել Այշատ Բայմուրադովայի մասին։ Այնտեղ, ի թիվս այլ բաների, արվում է պնդում, որ Կարինա Իմինովան, որը հոկտեմբերի 15-ին Այշատին հանդիպման էր կանչել, Երևան է ժամանել ընդամենը մեկ օր առաջ՝ հոկտեմբերի 14-ին։ Արդեն հոկտեմբերի 16-ին Իմինովան, Սաիդ-Համզատ Բայսարովի հետ միասին, լքել է այն բնակարանը, որտեղ մահանում էր Բայմուրադովան և թռել Մոսկվա։ [«Կովկասյան հանգույցը» կարող է տրամադրել այս ինֆորմացիայի աղբյուրի մասին տեղեկատվություն հարցման պարագայում]:
Իրավապաշտպանների, այդ թվում՝ «Մարեմ» խմբի հիմնադիր Սվետլանա Անոխինայի խոսքով՝ Իմինովան Այշատի վստահությունը ձեռք է բերել՝ պնդելով, թե կարող է օգնել նրան Հայաստանից Եվրոպա տեղափոխվելու հարցում: Մինչ այդ Բայմուրադովան փորձել է մարդասիրական վիզա ստանալ Գերմանիայից, սակայն մերժում է ստացել։
Այշատ Բայմուրադովայի մարմինը դեռ դիահերձարանում է, իսկ Քննչական կոմիտեն դեռևս պաշտոնական եզրակացություն չի հրապարակել նրա մահվան պատճառի վերաբերյալ: Հրապարակման համաձայն՝ փորձաքննությունը կարող է ձգվել մինչև մեկ տարի։ Քննությանը մոտ կանգնած աղբյուրը պնդում է, որ Բայմուրադովային կարող են նաև թունավորած լինել, թեև նախկինում խոսվում էր խեղդամահ անելու մասին: Դավիթ Իստեևը մտահոգություն է հայտնել, որ Հայաստանն «ուզում է կոծկել գործն ու այն փոխանցել Ռուսաստանին»:
Անոխինան նաև հաստատել է, որ Բայմուրադովան Չեչնիայի ղեկավարի ազգականն էր, և որ նրա մերձավոր ազգականների շարքերում ուժայիններ էլ կային: Այշատի ընկերներից մեկը նշել է, որ նա «շատ էր սիրում իր հայրենիքը, իրեն հպարտ չեչեն էր անվանում և ուզում էր, որ Չեչնիան ազատվի Կադիրովից»:
«Բայմուրադովայի սպանությունը սպառնալիք է Հայաստանի ազգային անվտանգության համար»
Հայկական CivilNet պարբերականը հրապարակել է վերլուծաբան Ալեքսանդր Պրախտի կարծիքը։ Նա ենթադրում է, որ Երևանում Այշատ Բայմուրադովայի սպանությունը կապված է Չեչնիայի առաջնորդ Կադիրովի հետ։ Նա գրում է.
«Նախնական տեղեկությունների համաձայն՝ նա զոհ է դարձել, այսպես կոչված, «հանուն պատվի սպանության»՝ բարբարոսական սովորույթ, որը դեռևս տարածված է Հյուսիսային Կովկասի որոշ մուսուլմանական համայնքներում։ Մասնավորապես՝ ազգականները սպանում են կանանց այնպիսի գործողությունների համար, որոնք, ըստ պատրիարխալ ավանդույթների, իբր, «վարկաբեկում են ընտանիքի պատիվը»։
Հյուսիսային Կովկասից դուրս առևանգումներն ու «հանուն պատվի սպանությունները» անհնար են առանց Չեչնիայի առաջնորդ Ռամզան Կադիրովի շրջապատի ազդեցիկ անձանց հովանավորչության և այդ անձանց ընտանիքների ունեցած կապերի։
Հենց այս կապերի, կամ այլ տարածաշրջանների ուժայինների նկատմամբ ուղիղ ճնշման կամ սպառնալիքների միջոցով են կազմակերպվում նման հանցագործությունները։
Վերջին տարիների համակարգային խնդիրը ոչ թե ընդհանուր «Հյուսիսային Կովկասի բարբարոսությունն» է, այլ այն փաստը, որ Հյուսիսային Կովկասից կամ Ռուսաստանից դուրս «հանուն պատվի սպանությունների» պրակտիկան ներկայումս գոյություն ունի և վերարտադրվում է բացառապես կադիրովյան համակարգի ազդեցության ցանցի շրջանակներում։
Երևանում չեչեն կնոջ՝ Այշատ Բայմուրադովայի սպանությունը նույնպես կապված է Կադիրովի հետ։
Ըստ իրավապաշտպանների, ովքեր ցանկացել են անանուն մնալ, կինը անցյալ տարի փախել է Չեչնիայից՝ թողնելով ամուսնուն և երեխային։ Այշատը ենթարկվել է համակարգված բռնության՝ սկզբում հոր, ապա ամուսնու կողմից, որի հետ նրան ամուսնացրել են շատ երիտասարդ հասակում։
Փախուստից հետո նա չէր թաքնվում․ ակտիվ էր սոցիալական ցանցերի էջերում, բացահայտ վիճում էր Կադիրովի պաշտպանների հետ և մյուս կանանց կոչ էր անում հրապարակայնորեն խոսել բռնության մասին։
«Նա չէր պահպանում անվտանգության կանոնները, շփվում էր մեր պաշտպանության տակ գտնվող մյուս անձանց հետ, ինչպես նաև կոչ էր անում նրանց ակտիվորեն խոսել իշխանությունների դեմ և կիսվել իրենց պատմություններով։ Մենք բազմիցս ասել էինք, որ դա չանեն», — «Նովայա գազետա Եվրոպա»-ին պատմել է իրավապաշտպանը։
Հոկտեմբերի 15-ին Այշատը գնացել էր հանդիպելու ինստագրամյան իր նոր ծանոթի՝ ոմն Կարինայի հետ, որը ներկայացել էր որպես դաղստանցի կին։ Հետագայում պարզվեց, որ Կարինան Հյուսիսային Կովկասից չէ։ Սակայն նա մի քանի անգամ Չեչնիա էր մեկնել, սոցցանցում ուներ հետևորդներ Կադիրովի շրջապատից, նրանց թվում էր նաև Ռուբատի Միցաևան։
Միցաևան մի ժամանակ աջակցում էր Իչկերիային, ապրում էր Եվրոպայում և քննադատում էր Կադիրովին։ Սակայն 2021 թվականին նա տեսաուղերձ հրապարակեց՝ խնդրելով ներել իրեն և թույլ տալ տուն վերադառնալ։ Կադիրովը թույլատրեց, և Չեչնիայում նրան դիմավորեցին որպես «զղջացող» կնոջ։ Այսօր Միցաևան ակտիվորեն խոսում է «եվրաիչկերացիների անբարոյականության» մասին և աջակցում է Գրոզնիի պաշտոնական գծին։
Ավելի ուշ՝ հոկտեմբերի 17-ին, երևանցի ակտիվիստ Դանիլ Չեբիկինը հայտնեց, որ Այշատ Բայմուրադովան երեք օր է, ինչ կապի դուրս չի եկել։ Երկու օր անց նրա մարմինը հայտնաբերեցին Դեմիրճյան փողոցի վարձակալած բնակարանում՝ այնտեղ, որտեղ նա ենթադրաբար հանդիպման էր գնացել։
Չնայած չեչենները նախկինում էլ փորձել են աղջիկներ առևանգել Ռուսաստանի սահմաններից դուրս, մասնավորապես՝ Գերմանիայում և Վրաստանում, Հայաստանի համար այս իրավիճակն աննախադեպ էր։ Եվ անմիջապես՝ սպանություն։
Սա նոր, մտահոգիչ փուլ է. թվում է, թե Կադիրովի հետ ուղղակիորեն կամ անուղղակիորեն կապված մարդիկ այժմ կարող են գալ Հայաստան, սպանություն կատարել և անխոչընդոտ կերպով լքել երկիրը։
Ինչպես CivilNet-ի հետ զրույցում նշել է իրավապաշտպան Արթուր Սաքունցը՝ դժվար է Հայաստանի իրավապահ մարմիններին մեղադրել դրանում. ամենայն հավանականությամբ, հանցագործները անմիջապես վերադարձել են Ռուսաստան, իսկ Այշատի մարմինը հայտնաբերվել է ընդամենը չորս օր անց։
Հայաստանի բնակիչները չպետք է թեթևամտորեն վերաբերվեն տեղի ունեցածին՝ ասելով, թե «սա պարզապես չեչենական հաշվեհարդար է, մեր գործը չէ»։
Իրենց գրեթե քսան տարվա իշխանության ընթացքում Կադիրովի մարդիկ Չեչնիան վերածել են մոլորակի ամենաանօրինական վայրերից մեկին, որտեղ մարդիկ համակարգված կերպով սպանվում, խոշտանգվում և առևանգվում են։ Վաղուց նորություն չէ, որ բռնությունը դուրս է եկել երկրի սահմաններից. Կադիրովի մարդիկ իրենց անպատիժ են զգում նաև Ռուսաստանի այլ շրջաններում։
Հիմա պարզվում է, որ Կադիրովի շրջապատի հետ կապ ունեցող մարդիկ կարող են անպատիժ սպանություն գործել նաև Երևանում։
Եթե Այշատ Բայմուրադովան ապաստան չի խնդրել Հայաստանի իշխանություններից, չի հաղորդել սպառնալիքների մասին և, այլ կերպ ասած, պաշտպանություն չի խնդրել, ապա տրամաբանական հարց է առաջանում՝ ի՞նչ պետք է անի Հայաստանը նման իրավիճակի կրկնությունը կանխելու համար։
Ֆորմալ առումով երկիրը որևէ պարտավորություն չէր ստանձնել նրա նկատմամբ՝ օբյեկտիվ պատճառներով։ Սակայն այժմ Հայաստանը ստիպված է զբաղվել իր տարածքում կատարված հանցագործության հետևանքներով։
Պատասխան ակնկալվում է, չնայած շատերի համար այն կարող է տհաճ լինել։ Հայաստանի իշխանությունները, հավանաբար, ստիպված կլինեն ուժեղացնել սահմանային վերահսկողությունը, օրինակ՝ մշակելով ծառայողական հրահանգներ, որոնք պահանջում են ավելի մանրակրկիտ հարցաքննություն և ճանապարհորդության նպատակի պարզաբանում բարձր ռիսկի տարածաշրջաններից եկող մարդկանց համար։
Սա, իհարկե, չպետք է զրկի ապաստանի կարիք ունեցողներին այն փնտրելու հնարավորությունից։ Պետք է նաև հիշել, որ Հյուսիսային Կովկասում ապրող կանայք, հաճախ առանց իրավունքի են մնում, քանի որ միջազգային անձնագիր չունեն, իսկ առանց դրա Հայաստանը մնում է այն քիչ երկրներից մեկը, որտեղ նրանք կարող են պաշտպանություն փնտրել։
Սահմանին էթնիկական պրոֆիլավորումը խտրակա՞ն մոտեցում է։ Իհարկե, այդպես է, և հենց դա է դրա թուլությունը։ Խնդիրն այն է, որ խտրականության ցանկացած ձև, նույնիսկ ամենաաննշան, կարող է դառնալ ևս մեկ գնդիկ «ավտորիտարիզմ» պիտակով կշեռքի վրա։ Գրեթե բոլոր ավտորիտար միջոցառումները սովորաբար արդարացվում են ազգային անվտանգության նկատառումներով։
Սակայն քրիստոնեական, ժողովրդավարական երկրում, որտեղ բռնի հանցագործությունների մակարդակը համաշխարհային չափանիշներով չափազանց ցածր է, կադիրովյան ավազակախմբերի անընդունելի լինելը հենց ազգային անվտանգության հարց է, ընդ որում՝ ամենաբարձր մակարդակի։
Օրինակ՝ Վրաստանը պարբերաբար մերժում է ոչ միայն Հյուսիսային Կովկասից եկած մարդկանց մուտքը, այլև բազմազան խմբերի՝ ծրագրավորողների, ռուս ժողովրդավարական ակտիվիստների, իրանցիների, հնդիկների և այլն։ Նման պրակտիկան միշտ պարունակում է կամայական սահմանափակումների ռիսկ, որոնք վաղ թե ուշ սկսում են տարածվել մարդկանց ավելի ու ավելի լայն շրջանակի վրա։
Բայց եթե կշեռքի մյուս նժարին շատ կոնկրետ մարդկային կյանքեր են, ուրեմն սա այն հարցն է, որը պետք է լրջորեն քննարկվի։
Պետք է նաև հիշել, որ մեկ այլ երկիր մուտք գործելու հնարավորությունն արտոնություն է, այլ ոչ թե անվերապահ իրավունք։ Ի վերջո, եթե ոչ օտարերկրացիների նկատմամբ սեփական քաղաքականությունը որոշելու համար, ապա ինչո՞ւ Հայաստանը ազատվեց Զվարթնոց օդանավակայանում գտնվող ռուս սահմանապահներից»։
