თბილისში არის საბავშო ბაღები, სადაც ერთ ჯგუფში 60 ბავშვია. ეს და სხვა პრობლემები, რაც UNICEF-მა აღმოაჩინა
გაეროს ბავშვთა ფონდმა (UNICEF) საქართველოში სკოლამდელი განათლების ხარისხის კვლევა ჩაატარა. კვლევიდან, რომელშიც საბავშვო ბაღებში არსებული მდგომარეობაა მიმოხილული, ვიგებთ, რომ საქართველოში საბავშვო ბაღის აღმზრდელთა თითქმის ნახევარს სკოლამდელი აღზრდის დარგში არც უმაღლესი და არც პროფესიული განათლება არ აქვს; დედაქალაქში არის ბაღები, სადაც ერთ ჯგუფში 60 ბავშვია; ხოლო ზოგ რეგიონში, თითო ბავშვზე სათამაშოებისა და საგანმანათლებლო ინვენტარისთვის (ფანქრები, რვეული და ა.შ.) წელიწადში ჯამში 73 თეთრი იხარჯება.
________________
რატომ არის მნიშვნელოვანი საბავშვო ბაღი
ცივილიზებული მსოფლიო კარგა ხანია მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ ყველაფერი საბავშვო ბაღიდან იწყება. რომ ადრეულ ასაკში მიღებულ აღზრდაზე დიდწილადაა დამოკიდებული ის, თუ როგორ ისწავლის ბავშვი შემდგომ – რა დამოკიდებულება ექნება მას სწავლის პროცესთან, როგორი იქნება მისი ქცევები და უნარ-ჩვევები.
2015 წლის 25 სექტემბერს, გაეროს შტაბ-ბინაში, ნიუ იორკში მსოფლიო ლიდერებმა მიიღეს დოკუმენტი, რომელსაც Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development (გაერთიანებული ერების მდგრადი განვითარების მიზნების დღის წესრიგი) ჰქვია.
ამ დოკუმენტში გაწერილია თუ რა უნდა გააკეთოს მსოფლიომ 2030 წლამდე, რომ პლანეტაზე დამყარდეს მშვიდობა და დაიძლიოს სიღარიბე.
ამ გლობალური ამოცანის შესრულებაში გაერო არც მეტი და არც ნაკლები დიდ მნიშვნელობას სწორედ საბავშვო ბაღებსა და სკოლამდელი აღზრდის დაწესებულებებს ანიჭებს.
“2030 წლისთვის ყველა გოგოსა და ბიჭს ხელი უნდა მიუწვდებოდეს ხარისხიან, ადრეულ განვითარებაზე, ზრუნვასა და სკოლამდელ განათლებაზე ისე, რომ ისინი მზად იყვნენ დაწყებითი განათლებისთვის”, – წერია დოკუმენტში.
საქართველოში გაეროს ბავშვთა ფონდისა (UNICEF) და საქართველოს შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის (NAEC) მიერ ჩატარებული კვლევის მიხედვით ირკვევა, რომ საქართველოში სკოლამდელი აღზრდის მნიშვნელობა და საერთაშორისო დღის წესრიგი გაცნობიერებული არ აქვთ.
საქართველო ვერ უზრუნველყოფს ყველა ბავშვისთვის ხარისხიან სკოლამდელ განათლებას და მეტიც, ქვეყანას ამ მიმართულებით არ აქვს არც სამომავლო თანმიმდევრული ეროვნული პოლიტიკა.
60 ბავშვი ერთ ჯგუფში
საქართველოში საბავშვო ბაღებში სკოლამდელი ასაკის ბავშვთა 69, 5 პროცენტი დადის. ევროპაში ეს მაჩვენებელი 95 პროცენტია.
ამ 69,5 პროცენტიდან, დიდი წილი ქალაქელ ბავშვებზე მოდის. სოფელში 48 პროცენტი დადის ბაღში, ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში კი, საერთოდაც 33 პროცენტი. სოციალურად დაუცველი ბავშვებიდან კი, მხოლოდ 39 პროცენტი.
ბავშვები, რომლებიც ქალაქის ბაღებში დადიან, სხვა პრობლემებს აწყდებიან – გადატვირთულ ჯგუფებს.
მაგალითად, თბილისის მუნიციპალურ ბაღებში ერთ ჯგუფში საშუალოდ 39 ბავშვია. თბილისში არის ბაღები, სადაც ერთ ჯგუფში 60 ბავშვიც კი ირიცხება.
განსაკუთრებული საჭიროებების მქონე ბავშვები
შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვები ბაღებში უამრავ პრობლემას აწყდებიან – დაწყებული ადაპტირებული ინფრასტრუქტურის ნაკლებობით და ჯგუფებში ბავშვების სიმრავლით, დამთავრებული აღმზრდელთა არაკომპეტენტურობით.
შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ზოგიერთი ბავშვი სკოლამდელ განათლებას შეზღუდული შესაძლებლობის მიმართ არსებული სოციალური სტიგმის გამო ვერ იღებს.
და ეს სტიგმა, ხშირად სწორედ ბაღის თანამშრომლებშია გავრცელებული – ისინი “ერთგვარი უნდობლობით უყურებენ არახელსაყრელი მდგომარეობის და განსაკუთრებული საჭიროებების მქონე ბავშვებს და მათ მშობლებს”.
ქალაქის ბაღებში ჰყავთ ფსიქოლოგები და სპეციალური პედაგოგები, თუმცა მათი კომპეტენცია და კვალიფიკაცია, ხშირად, ძალიან დაბალია.
მაგალითად, განსაკუთრებული საჭიროებების მქონე ბავშვებთან მუშაობა ქართულ ბაღებში ხშირად ასე ესმით – ისინი ჯგუფიდან გაჰყავთ და მათთან ინდივიდუალურად მუშაობენ, ნაცვლად იმისა, რომ სხვა ბავშვებისგან არ გამოარჩიონ და მათთან ერთად თამაშსა და აქტივობებში ჩართონ.
ვინ ზრდის ბავშვებს?
UNICEF-ის კვლევა ამბობს, რომ საქართველოში ბაღის აღმზრდელთა 44 პროცენტს არა თუ უმაღლესი, არამედ პროფესიული განათლებაც კი არ აქვს სკოლამდელი განათლების დარგში.
შესაბამისი განათლება არ აქვს ბაღის დირექტორთა 50 პროცენტსაც.
UNICEF-მა კვლევა მთელი ქვეყნის მასშტაბით 57 მუნიციპალიტეტში ჩაატარა და აღმოჩნდა, რომ პერსონალის უმრავლესობას პროფესიული ტრენინგი ან გადამზადება უკანასკნელი 10 წლის განმავლობაში არ გაუვლია.
ამ სექტორში ანაზღაურებაც შესაბამისია. სრულ განაკვეთზე დასაქმებული აღმზრდელის საშუალო ყოველთვიური ხელფასი 336 ლარია, რაც თითქმის სამჯერ ნაკლებია, ვიდრე საქართველოში დასაქმებული მოსახლეობის საშუალო ყოველთვიური შემოსავალი (940 ლარი).
რითი თამაშობენ და სწავლობენ ბავშვები?
საქართველოს ბაღებში სათამაშოების და სხვა გასართობი თუ შემეცნებითი ინვენტარის ტოტალური ნაკლებობაა. სათამაშოები, რომლებითაც ბავშვები ბაღში თამაშობენ, დიდწილად მშობლებს მიაქვთ, რადგან სათამაშოებისთვის, ხარჯვადი რესურსებისთვის (ფანქრები, ქაღალდი და სხვ.), წიგნებისა და სხვა საგანმანათლებლო მასალისთვის ბიუჯეტი თითქმის არ არსებობს.
ან არსებობს, მაგრამ ასეთი 56 მუნიციპალიტეტიდან მიღებული მონაცემები გვიჩვენებს, რომ მუნიციპალიტეტების 62.5 პროცენტი წლის განმავლობაში თითო ბავშვზე 10 ლარზე ნაკლებს ხარჯავს. ზოგიერთ მუნიციპალიტეტში კი, საერთოდაც მხოლოდ 0.73 ლარი ან 1.11 ლარი იხარჯება.
საქართველოში სკოლამდელი განათლების ბიუჯეტს მუნიციპალური სამსახური ანაწილებს. გამოყოფილი ბიუჯეტი სკოლამდელი დაწესებულების ზომაზეა (ბავშვთა რაოდენობა) დამოკიდებული.
თუმცა, როგორც აღმოჩნდა, ბაღის ბიუჯეტს არა მარტო ბავშვების რაოდენობა, არამედ ბაღის ადგილმდებარეობაც განსაზღვრავს. მაგალითად, თუ ბათუმში საგანმანათლებლო ინვენტარისთვის თითო ბავშვზე საშუალოდ ყოველწლიურად 20.8 ლარი გამოიყოფა, ხელვაჩაურელი ბავშვები წელიწადში მხოლოდ 5,4 ლარს იღებენ.
ეს იმას ნიშნავს, რომ ყველა სხვა პრობლემასთან ერთად, სახელმწიფო ვერ უზრუნველყოფს ყველა ბავშვისთვის თანაბარ პირობებს და შესაძლებლობებს.
რას აკეთებენ ამ დროს მშობლები?
როგორც კვლევიდან ირკვევა, ბევრს არაფერს.
“მშობლებთან კომუნიკაცია ძირითადად დასკვნითი ღონისძიებით, ეგრეთ წოდებული „ზეიმით” ამოიწურება და შესაბამისად, უკავშირდება საბავშვო ბაღში მიმდინარე პროცესის მხოლოდ „დასკვნით“ ეტაპს და არა ყოველდღიურ პრაქტიკას წლის განმავლობაში” – ვკითხულობთ კვლევაში.
მშობლების უმრავლესობა იშვიათად სვამს კითხვას, რა პოლიტიკა აქვს არჩეული სკოლამდელი დაწესებულებას, სწავლების რა მეთოდს იყენებენ აღმზრდელები, ასევე მშობლები ყოველთვის არ მონაწილეობენ და არ არიან ინფორმირებულნი თავიანთი შვილების პროგრესისა და საჭიროებების შესახებ.
კვლევა მიუთითებს, რომ სკოლის აღმზრდელებსა და მშობლებს შორის კომუნიკაციის ნაკლებობა, რაც განპირობებულია იმითაც, 40 ბავშვიანი ჯგუფების აღმზრდელებს ფიზიკურად ვერ დაუთმობენ საჭირო ყურადღებას თითოეული ბავშვის მშობლებს.
UNICEF-ი დასკვნაში წერს, რომ საქართველოში სკოლამდელი აღზრდისა და განათლების დაბალი ხარისხის ძირითადი მიზეზებია სწორედ გადატვირთული ჯგუფები, ასევე აღმზრდელთა ხანგრძლივი სამუშაო საათები, დაბალი ხელფასები, განათლებისა და პროფესიული განვითარების ნაკლებობა.
