ახალი საეკლესიო განხეთქილება: ვინ და რატომ არ წავიდა კრეტაზე?

20 ივნისს საბერძნეთში, კუნძულ კრეტაზე საერთო მართლმადიდებელურმა კრებამ დაიწყო მუშაობა. თუმცა, კრება, რომლისთვისაც თითქმის ერთი საუკუნე ემზადებოდნენ, შესაძლოა, მართლმადიდებლური სამყაროს გაერთიანების კი არა, გახლეჩის ათვლის წერტილად იქცეს.

ამის მიზეზია რამდენიმე ეკლესიის პოზიცია, რომლებმაც კრებაში მონაწილეობაზე უარი თქვეს. მათ შორისაა საქართველოს მართლმადიდებლური ეკლესიაც.

რისთვის იკრიბებიან სრულიად მართლმადიდებელები კრეტაზე? რა მიზანი აქვს ამ თავყრილობას და რა გახდა განხეთქილების მიზეზი? ამ კითხვებს თეოლოგი ზურაბ ჯაში პასუხობს:

რას ნიშნავს კრეტას კრება და რაზე უნდა იმსჯელონ ამ შეხვედრაზე?

კრება მიზნად ისახავს, დღევანდელ მსოფლიოში ერთობლივად დაამოწმოს ერთიანი მართლმადიდებელი ეკლესიის პოზიციები არსებული გამოწვევების პირისპირ. მეოცე საუკუნიდან, მას შემდეგ, რაც მსოფლიო განსაკუთრებით სწრაფი ტემპით იცვლება, მართლმადიდებელმა ეკლესიამ დაიწყო პასუხების ძიება გარკვეულ კითხვებზე, რომლებიც ამ ცვლილებებს უკავშირდებოდა.
კრებაზე განსახილველ ერთ-ერთ მთავარ დოკუმენტს ეწოდება “მართლმადიდებელი ეკლესიის მისია თანამედროვე მსოფლიოში.” ამ დოკუმენტში წერია, რომ “ეკლესია არც ერთ ეპოქაში არ რჩება გულგრილი ადამიანისადმი, იზიარებს მის წუხილს და ყოფით პრობლემებს . . .” დოკუმენტი ხაზს უსვამს პიროვნების ღირსებას, მის თავისუფლებასა და მორალური პასუხისმგებლობას; განსაზღვრავს მართლმადიდებელი ეკლესიის მისიას, როგორც სიყვარულის მსახურებას და შესაბამისად, გმობს ომს, უსამართლობას და ყოველგვარ დისკრიმინაციას. ამ დოკუმენტის მიღება მნიშვნელოვნად ხელს შეუწყობს იმ სტერეოტიპული შეხედულების დაძლევას, რომლის თანახმად, თითქოს რელიგია და განსაკუთერბით ისეთი ტრადიციული ქრისტიანული კონფესია, როგორიც არის მართლმადიდებლობა, აღვივებს ფანატიზმს, განსხვავებული რელიგიური და მორალური შეხედულებების მქონე ადამიანების სიძულვილს. სინამდვილეში ეს დოკუმენტი განამტკიცებს ზოგადსაკაცობრიო უმაღლეს ჰუმანურ ღირებულებებს და მას სძენს სულიერ სიღრმეს. ეს პრინციპი უდევს საფუძვლად კრების სხვა პრაქტიკული ხასიათის საკითხებსაც; მაგალითად, საკითხს სხვა ქრისტიანული ეკლესიების აღიარების შესახებ, მიუხედავა იმისა, რომ დღემდე რჩება მათთან სამოძღვრო-დოგმატური ხასიათის უთანხმოებები. ასევე მნიშვნელოვანია მართლმადიდებლისთვის სხვა ქრისტიანზე ქორწინებისთვის კურთხევის მიცემა.

რატომ არ მიდის ამ კრებაზე საქართველო? კიდევ ვინ ამბობს უარს კრებაში მონაწილეობაზე?

საქართველოსა და რუსეთის გარდა, კრებაში მონაწილეობის მიღებაზე უარი თქვეს ანტიოქიის და ბულგარეთის ეკლესიებმა. ისინი ასახელებენ სხვადასხვა მიზეზს. მაგალითად, ანტიოქიის ეკლესიას აწუხებს მასა და იერუსალიმის ეკლესიას შორის წარმოქმნილი დავა ყატარის ტერიტორიაზე იურისდიქციის გავრცელების შესახებ. ბულგარეთის ეკლესია მოითხოვს, კრებამ არ განიხილოს გარკვეული საეკლესიო კანონიკური საკითხები, რომლებიც ეხება ეკლესიის რიტუალურ და მორალურ პრაქტიკას.

რაც შეეხება საქართველოს – მან განსაკუთრებული კრიტიკული პროტესტით გამოთქვა უარი კრებაში მონაწილეობაზე. ეს გადაწყვეტილება რამდენიმე დღის წინათ სინოდის სხდომაზე მოულოდნელად მიიღეს.

საქართველოს საპატრიარქოს უარყოფითი დამოკიდებულება აქვს კრებაზე განსახილველ ზოგიერთ დოგმატურ საკითხთან დაკავშირებით. მაგალითად, სინოდი ეწინააღმდეგება არამართლმადიდებელი ეკლესიების ოფიციალურად მოხსენიებას ქრისტიანულ ეკლესიებად, რაზეც კრებამ უნდა იმსჯელოს. სინოდის პოზიციაა, რომ მხოლოდ მართლმადიდებელი ეკლესიაა მრწამის სიმბოლოში მოხსენიებული. აქედან გამომდინარე, სინოდი ასევე მიუღებლად მიიჩნევს მართლმადიდებლის  არამართლმადიდებელ ქრისტიანთან ქორწინების დაშვებას.

გარდა ამისა, სინოდი უკმაყოფილებას გამოხატავს საქართველოს ეკლესიის მიერ მისთვის ისტორიულად განკუთვნილი პატივის, ე.წ. საეკლესიო დიპტიქში მოხსენიების რიგის გამო.

კრეტაზე კრებას არ ესწრება არც რუსეთის ეკლესია, სოლიდარულობის მოტივით იმ მართლმადიდებელი ეკლესიებისადმი, რომლებსაც კრების მიმართ გარკვეული პრეტენზიები აქვთ.

იქონია თუ არა საქართველოს ეკლესიის დემარშზე გავლენა რუსეთის ეკლესიის პოზიციამ?

რა თქმა უნდა, ასეთი გავლენა აშკარად სახეზეა, და არამხოლოდ კრებასთან დაკავშირებით. ზოგადად, თანამედროვე საქართველოს ეკლესიის პოლიტიკასა და გაბატონებულ იდეოლოგიაზე დიდწილად იგრძნობა ეს გავლენა. სწორედ რუსეთიდან მოედინება ანტიდასავლური პროპაგანდისტული ლიტერატურა. ამ კრების მიმართ უარყოფითი დამოკიდებულებაც სწორედ ამ ანტიდასავლური განწყობით არის ნასაზრდოები: ის განიხილება როგორც დასავლური ლიბერალიზმის გამტარებელი. გარდა ამ ზოგადი განწყობისა, საქართველოს ეკლესია რუსეთის ეკლესიასთან ერთად მოითხოვს, რომ კრების ყველა გადაწყვეტილება მიიღონ არა ხმების უმრავლესობით, არამედ სრული კონსენსუსის მიღწევის წესით, რაც რეალურად, შეუძლებელს გახდის რაიმე გადაწყვეტილების მიღებას, და კრების ქმედითუნარიანობის პარალიზებას გამოიწვევს.

რა დაშავდება კონკრეტულად ქართული ეკლესიისთვის ამ კრებაზე წაუსვლელობით?

სამწუხაროდ, ამ კრებაში მონაწილეობაზე უარის თქმით კიდევ ერთი დიდ ნაბიჯს ვდგამთ ინტელექტუალური და მორალური ობსკურანტიზმის მიმართულებით.

საქართველოში დღეს არცთუ სახარბიელო ვითარებაა რელიგიური შემწყნარებლობის თვალსაზრისით. მთავარი მიზეზი ის არის, რომ ეკლესიაში სასულიერო და საერო პირებს არ ეძლევათ საშუალება, მიიღონ ელემენტარული განათლება მართლმადიდებლური საეკლესიო ტრადიციისა და საღვთისმეტყველო საფუძვლების შესახებ. არსებულ სასულიერო სასწავლებლებს არ გააჩნია სათანადო ინტელექტუალური რესურსები.

განსაკუთრებული ზიანის მომტანია ასევე ეკლესიაში გაბატონებული მმართველობის გამოკვეთილად ავტორიტარული ხასიათი. იერარქიულად ზემდგომი პირისადმი ნებისმიერი დაუმორჩილებლობა ცოდვად და ეკლესიის მტრობად ფასდება.

სამღვდელო პირი და, მით უფრო მაღალი იეარარქი, პრაქტიკულად, არასდროს ცდება – ასეთია დღეს ჩვენთან გაბატონებული კრედო, რაც არსებითად აყალბებს ოცსაუკუნოვან მართლმადიდებლური ინტელექტუალურ და მორალურ ტრადიციას.

აქედან გამომდინარე, იერარქიისათვის ლოგიკურად არ არის სასურველი, რომ ეკლესიაში დაინერგოს საღვთისმეტყველო განათლება, რაც შექმნიდა ეკლესიის წიაღში რწმენის და მორალური ქცევის სისწორის შეფასების კრიტერიუმს და შესაბამისად, თვითონ იერარქის შეხედულებები და ქმედებები დაექვემდებარებოდა მრევლის მხრიდან კრიტიკულ განსჯას.

სწორედ ამ ლოგიკით ხელმღვანელობს ჩვენი იერარქია, როდესაც ის მუდმივად ყურადღებას ამახვილებს საქართველოს ეკლესიის განსაკუთრებით გამორჩეულ სულიერ მისიაზე მთელ მსოფლიოში, და ვერანაირ საჭიროებას ვერ ხედავს, რომ ღია ურთიერეთობები განავითაროს დანარჩენ მართლმადიდებლურ სამყაროსთან და ასევე ქრისტიანულ აღმსარებლობებთან.

რაც უფრო ნაკლები საშუალება მიეცემა მორმწმუნე მრევლს, რომ სხვა ეკლესიების განსხვავებულ ცხოვრებისა და აზროვნების წესს გაეცნოს, მით მეტად მოკლებული იქნება მის ეკლესიაში არსებული ვითარების კრიტიკულად შეფასების უნარს და უფრო მეტად იქნება დამოკიდებული მისი იერარქიის ნება-სურვილზე.

რატომ ხდება ამ კრების მოწვევა კონკრეტულად კრეტაზე?

პირველად კრების გამართვა განზრახული იყო სტამბოლში, წმ. ირინეს სახელობის ეკლესიაში, სადაც მეოთხე საუკუნის მიწურულს შედგა მეორე მსოფლიო კრება. მაგრამ, მოგვინაბიეთ ეს გადაწყვეტილება შეიცვალა რუსეთის საპატრიარქოს მოთხოვნით. მიზეზი იყო პოლიტიკური ხასიათის – რუსეთსა და თურქეთს შორის ურთიერთობის მკვეთრი გაუარესება; აგრეთვე, დასახელდა ბოლო ხანს, სტამბოლში მომხდარი ტერორისტული თავდასხმების გამო, უსაფრთხოების პრობლემები.

კონსტანტინოპოლის პატრიარქი მთავარია მართლმადიდებლურ სამყაროში?

კონსტანტინოპოლის პატრიარქს უკავია თანასწორთა შორის პირველის პოზიცია. განსხვავებით რომის პაპისგან, მას არ შეუძლია ერთპიროვნულად ყველა ეკლესიისთვის სავალდებულო გადაწყვეტილებების მიღება. უფრო მეტიც, მართლმადიდებლური ეკლესიოლოგიის მიხედვით, იგი, ისევე როგორც სხვა ეკლესიების პატრიარქები, თვით საკუთარ, კონსტანტინოპოლის ეკლესიასაც მართავს მხოლოდ სხვა დანარჩენ ადგილობრივ ეპოსკოპოსთა კრებასთან თანხმობით. ზოგადად, მართლმადიდებლური ეკლესიოლოგიისთვის მართვა კრებსითობის პრინციპით ხდება, რაც ასევე რიგითი მრევლის მონაწილეობასაც გულისხმობს.

სხვა კონფესიებს შეუძლიათ მონაწილეობის მიღება ამ კრებაში?

სხვა კონფესიების წარმომადგენლები მონაწილეობას იღებენ მხოლოდ დაკვირვებლის სტატუსით. დღეს ცნობილია, რომ რომის პაპი წარგზავნის კრებაზე თავის წარმომადგენლებს.

ბოლოს როდის ჩატარდა ასეთი კრება, და რა გადაწყვეტილებები მიიღეს მაშინ?

ფორმალურად, ზუსტად ამგვარი სტატუსის კრება არ ჩატარებულა. ეკლესიის ისტორიის პირველი ათასწლეულის განმავლობაში საყოველთაო ხასიათის ქრსიტიანული კრებები ტარდებოდა მსოფლიო კრებების სტატუსით. ახლანდელ კრებას არ ენიჭება მსოფლიო კრების სტატუსი. გარდა ამისა, მსოფლიო კრებებზე განიხილებოდა სამოძღვრო-დოგმატური ხასიათის საკითხები, ხდებოდა სხვადასხვა სახის სარწმუნოებრივი ცთომილებების უარყოფა. მაგალითად, ბოლო ასეთ კრებაზე, მეშვიდე მსოფლიო კრებაზე, რომელიც კონსტანტინოპოლში 787 წელს გაიმართა, დამტკიცდა ხატების, როგორც მორწმუნის ღმერთთან დამაკავშირებელი საშუალების, თაყვანისცემის საღვთისმეტყველო სწავლება. ამ კრებას წინ უსწრებდა ხატების მიმართ მკვეთრად უარყოფითი დამოკიდებულება ბიზანტიის ზოგიერთი იმპერატორის მმართველობის დროს.

 გამოქვეყნებულია:20.06.2016