აზერბაიჯანის პიროსისეული გამარჯვება
ერთი წლის წინ, 2016 წლის 2 აპრილს ყარაბაღში „ოთხდღიანი ომი“ დაიწყო. მკითხეველებს ვთავაზობთ 2016 წლის 11 აპრილს, საბრძოლო მოქმედებების შეწყვეტისთანავე გამოქვეყნებულ სტატიას.
არსებობს კარგი რუსული გამონათქვამი: ‘როდესაც გეჩვენება რაიმე, პირჯვარი გადაიწერე.’ რაღა ქნას ათეისტმა, რომელმაც პირჯვრის წერა არ იცის? უნდა დაჯდეს და სტატია დაწეროს. თან გული მიგრძნობს, რომ ავტორს პომიდორს აღარ აკმარებენ და რაიმე უფრო მძიმეს ესვრიან.
მკითხველს ვთხოვ, რომ ყველაფერი, რაც აქ წერია, ავტორისეულ საძაგელ ინსინუაციებად აღიქვას. თავიდანვე გაფრთხილებთ – არ მაქვს დამამტკიცებელი საბუთები, ყველა დასკვნამდე საკუთარი გონების კარნახით მივედი. საბჭოთა პერიოდში გაზეთ ‘პრავდაში‘ იყო შესანიშნავი სვეტი სახელწოდებით ‘ბებერი ბუზღუნას კუთხე.’ ჰოდა, ერთხანს ამ ბუზღუნად მინდა ვიმუშაო.
აზერბაიჯანში ეიფორია სუფევს. როგორც იქნა, 22 წლის შემდეგ ჩვენმა არმიამ მშობლიური მიწის ნაგლეჯის გათავისუფლება მაინც მოახერხა. ყოჩაღ მათ. დიდება გმირებს, რომლებმაც მართალი საქმისთვის სისხლი დაღვარეს. მიმდინარეობს ახალგაზრდების სტიქიური (ან იქნებ არც ისე სტიქიური?) დემონსტრაციები. ადამიანები ბაქოს ქუჩებში დროშებით მორთული მანქანებით მიმოდიან და ერთმანეთს ულოცავენ. ეს ყველაფერი ძალიან კარგია. პოპულარული ტელეარხი გადასცემს სიმღერას, რომელშიც ჯიხადისკენ მოწოდება ისმის (ეს კი სულაც არ არის კარგი).
თუმცა, მე მაინც მრჩება რამდენიმე შეკითხვა, რომლებსაც პასუხები ვერ მოვუძებნე. ალბათ, თავადვე მომიწევს მიხვედრა.
1. რატომ მაინცდამაინც ახლა?
5 მაისს 22 წელი სრულდება ბიშკეკის პროტოკოლის ხელმოწერიდან. ეს არის დოკუმენტი ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ. ამ პერიოდის განმავლობაში ფრონტის ხაზზე ასეთი დაძაბულობა ჯერ არ ყოფილა. დიახ, ხანდახან მაინც ხდებოდა ინციდენტები და ზოგიერთი შემთხვევა საკმაოდ ფართომასშტაბიანიც იყო. სამხედრო კვლევების ინსტიტუტ „ხაზარის“ მონაცემებით, ცეცხლის შეწყვეტის ხელშეკრულების დადების შემდეგ აზერბაიჯანის ორი ათასი მოქალაქეა დაღუპული.
თუმცა, ასეთი სერიოზული ინციდენტი ჯერ არ მომხდარა. ამგვარი დაძაბულობა 2014 წლის 20 ნოემბერს ჩამოგდებულმა სამხედრო ვერტმფრენმა და სომხური დივერსიული ჯგუფის გადმოსვლამაც კი ვერ გამოიწვია.
რა შეიცვალა? გავიხსენოთ თანმიმდევრულად:
[yes_list]
- რუსეთმა ყირიმის ანექსია მოახდინა და უკრაინის აღმოსავლეთში შეიჭრა;
- მკვეთრად დაეცა ფასები ნავთობზე. როგორც ილხამ ალიევმა აღნიშნა, ‘ჩვენი შემოსავლები მკვეთრად შემცირდა.’
- აზერბაიჯანის ეროვნულმა ვალუტამ ერთი წლის განმავლობაში დევალვაციის ორი ტალღა გადაიტანა და მისი ფასი ორჯერ შემცირდა.
- რუსეთმა სირიიდან ჯარები გაიყვანა და იმის მიზეზს ეძებს, რომ სადმე შეიყვანოს.
- აზერბაიჯანის რეგიონებში საპროტესტო გამოსვლები მოეწყო. დემონსტანტებს სოციალური შინაარსის მოთხოვნები ჰქონდათ.
[/yes_list]
ეს გარემოებები ცალ-ცალკე ომის მიზეზი ვერ გახდებოდა, მაგრამ ერთად რეზონანსის მსგავსი ეფექტი შეიძლებოდა შეექმნა, პოლიტტექნოლოგებისთვის იდეის მისაცემად – არსებითი პრობლემებისგან საზოგადოების ყურადღება დროებით მაინც რომ გადაეტანათ. როგორც თავის დროზე რუსეთის იმპერიის შინაგან საქმეთა მინისტრი, ვიაჩესლავ პლევე აღნიშნავდა, ‘რევოლუციის შესაჩერებლად გამარჯვების მომტანი, პატარა ომი გვჭირდება.’ იმ ომში (რუსეთ-იაპონიის ომში) რუსეთმა ფიასკო განიცადა; ისევე, როგორც სირიის ავანტიურაში.
აზერბაიჯანისთვის კი ასეთი ‘მცირე ომი’ გამარჯვებით დასრულდა. და ეს გამარჯვება საკმაოდ ძვირი დაჯდა. ოფიციალური მონაცემებით, საბრძოლო მოქმედებების შედეგად 30 ჯარისკაცი და მშვიდობიანი მოქალაქე გარდაიცვალა. ოპოზიციური მედიის მტკიცებით, ამ შემთხვევას 90-ზე მეტი ადამიანი ემსხვერპლა (და თან, ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი მედიასაშუალებები ამ ადამიანების სახელებსაც ასაჯაროვებენ).
სამხედრო ექსპერტის, ჯასურ სუმერინლის გამოთვლებით, ოთხდღიანი სამხედრო მოქმედებების შედეგად ჩვენი ზარალი 25 მილიონი მანათით განისაზღვრა. სომეხი კომენტატორები მიიჩნევენ, რომ ეს რიცხვი აშკარად ხელოვნურადაა შემცირებული.
შესრულდა თუ არა დასახული გეგმა? გააჩნია, რა გეგმა გვქონდა. აზერბაიჯანის არმიამ საქმით დაამტკიცა, რომ თანამედროვე ტექნიკის საშუალებით ძალიან ადვილია იმ სიმაგრეების განადგურება, რომლებითაც ასე ტრაბახობდა სომხური მხარე.
ყარაბაღის სომხური მოსახლეობა ძალიან შეშფოთდა და, მოჩვენებითი სიმამაცის მიუხედავად, კიდევ ერთი ასეთი განსაცდელის გავლა ნამდვილად არ სურს. აზერბაიჯანის მოსახლეობამ რაღაც იმედი, კონსოლიდირებულობა მოიპოვა. ამ მხრივ, დასახული გეგმა შესრულებულია.
გადავიდეთ მეორე საკითხზე.
2. რა მოხდება შემდეგ?
აქ მთავრდება სტატიის ოპტიმისტური ნაწილი და თხრობა საშინელებათა ჟანრში გრძელდება. კიდევ ერთხელ გავიხსენოთ უახლოესი წარსული – რუსეთთან დაახლოება, პროდასავლური აქტივისტების დაკავება, დამოუკიდებელი არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და მედიაორგანიზაციების დახურვა, სახელმწიფო ტელევიზიაში ანტიდასავლური გადაცემების გაშვება და ა.შ.
რუსეთი, უკვე დიდი ხანია, ოცნებობს, რომ აზერბაიჯანი თავისი იმპერიულ პროექტებში ჩაითრიოს. სომხეთი უკვე მისი გავლენის ქვეშაა, ახლა მას აზერბაიჯანი უფრო აინტერესებს. და რა არის ყველაზე ეფექტური ბერკეტი? ყარაბაღი. იქნებ სწორედ ამიტომ იწყება ხოლმე პერიოდულად პროვოკაციები ფრონტის ხაზზე? სომხებს ხომ ომი არ სჭირდებათ, ისინი ისედაც აკონტროლებენ მეზობელი ქვეყნის ერთ მეშვიდედს. რუსეთს შეეძლო, თავისი სომეხი სატელიტების წყალობით, აზერბაიჯანის მიზნები მუდამ სცოდნოდა, მაგრამ უცებ აზერბაიჯანის ხელმძღვანელობა აშშ-ში ვიზიტით ჩავიდა და დასავლეთს რევერანსი გაუკეთა.
კიდევ ერთი ვერსიის მიხედვით, რუსეთს კონფლიქტის ზონაში ‘სამშვიდობო’ ჯარის შეყვანა უნდა. რა თქმა უნდა, მას ეს ჯერ კიდევ 1994 წლიდან სურს, მაგრამ, ღვთის წყალობით, ჩვენი ხელისუფლება აცნობიერებს, რომ რუსეთის ჯარის შეყვანა ყარაბაღის საბოლოო დაკარგვას ნიშნავს. და მსგავსი დათმობისთვის არც საზოგადოებაა მზად. ახლა მგონია (პირჯვარი გადავიწერე ისე, როგორც შევძელი), რომ იგეგმაბა რუსეთის შუამავლური როლის გაძლიერება. აზერბაიჯანისთვის ხუთი ოკუპირებული რაიონის დაბრუნება, მთიანი ყარაბაღისათვის გარდამავალი სტატუსის მინიჭებისა და რუსეთის ჯარის შეყვანის სანაცვლოდ. მაგრამ ამ მწარე ლუკმისთვის საზოგადოება უნდა მოამზადონ აქაც და სომხეთშიც. ამიტომ, შესაძლოა, მეორე მიზანი სომხეთისათვის პატარა გაკვეთილიც კი იყოს.
გავიხსენოთ ისიც, რომ მცირე დროში ბაქოში ჩამოვიდნენ ის პირები, რომლებიც აზერბაიჯანის მიმართ სიყვარულით არასდროს გამოირჩეოდნენ. ყველა მათგანმა ერთხმად აღნიშნა ჩვენი ტოლერანტულობის მაღალი დონე (რომელიც სინამდვილეში ჩვენც და სომხებსაც ძალიან გვაკლია; სხვათა შორის, ქართველებსაც). ლავროვის დაგეგმილი ვიზიტი და მედვედევის დაუგეგმავი სტუმრობა. და ჩვენებმა მაშინვე შეაჩერეს შეტევა. ერთი მხრივ, კარგია, რომ ადამიანები აღარ იხოცებინ. ვერ ვიტან მარშალ ჟუკოვს ამ ფრაზისთვის ‘ქალები კიდევ გააჩენენ.’
მაგალითი ისრაელისგან უნდა ავიღოთ – ისინი საკუთარი ჯარისკაცის სიცოცხლეს აფასებენ. თუმცა, მეორე მხრივ, ჩნდება კითხვა – რისთვის დაიხოცნენ ბიჭები? ღირდა კი ეს გამარჯვება ასეთ მსხვერპლად? ეჭვი მეპარება.
იყო ერთი ბერძენი სარდალი, სახელად პიროსი. მანაც წამოიწყო ‘გამარჯვების მომტანი მცირე ომი’ რომაელებთან. სამ დღეს ებრძოდა მტერს და გაიმარჯვა; თუმცა, დანაკარგების დათვლის შემდეგ აღნიშნა:’კიდევ ერთი ასეთი გამარჯვება და არმიის გარეშე დავრჩები.’ ჩვენი დანაკარგები ნაკლებია, ვიდრე პიროსის, მაგრამ აი, ისევ მეჩვენება, რომ აზერბაიჯანის ეს წარმატება პიროსისეული გამარჯვებაა.
