Azərbaycanlıların Ermənistana qayıdış hüququndan iqtisadi yardıma: Zahid Oruc İƏT konfransını şərh edir
Zahid Oruc İƏT konfransını şərh edir
İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının (İƏT) İstanbulda keçirilmiş Xarici İşlər Nazirləri Şurasının son iclasında Azərbaycanla bağlı bir sıra mühüm qətnamələr qəbul olunub.
Bunlar arasında “Qərbi Azərbaycandan məcburi və sistemli şəkildə qovulmuş azərbaycanlıların qayıdış hüququ”, “Xocalı qətliamı qurbanları ilə həmrəylik”, “Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzünün nəticələrinin aradan qaldırılması”, “İslam tarixi və mədəni abidələrinin dağıdılması və təhqir olunması” və “Azərbaycana iqtisadi dəstək” adlı qətnamələr yer alıb.
Hazırkı müsahibə həmin qətnamələrin kontekstində hazırlanıb və bu sənədlərdə əks olunmuş mövzuların siyasi, hüquqi və praktiki nəticələri ətrafında suallar təqdim olunur. Suallara Milli Məclisin İnsan Hüquqları Komitəsinin sədri, Sosial Araşdırmalar Mərkəzinin sədri, deputat Zahid Oruc cavab verir.
Müsahibədə bu suallara aydınlıq gətirilir:
- Qərbi Azərbaycana qayıdış hüququnun beynəlxalq tanınması nə deməkdir?
- Xocalı ilə bağlı qəbul olunan qətnamənin hüquqi əhəmiyyəti nədən ibarətdir?
- İƏT-nin “Azərbaycana iqtisadi dəstək” sənədi real layihələrə necə təsir göstərə bilər?
- Üzv dövlətlərdən maliyyə və texniki yardım gözləntiləri nə qədər əsaslıdır?
- Bu qətnamələr Azərbaycan-Ermənistan münasibətləri və regiondakı mövcud dinamika ilə necə əlaqəlidir?
Zahid Oruc həmçinin müsahibə zamanı Qarabağ və Qərbi Azərbaycan məsələləri, qayıdış hüququnun mənəvi və siyasi əsasları barədə də geniş fikir bildirir.
– Azərbaycan hökuməti İƏT qətnaməsində qeyd olunan, hazırkı Ermənistan ərazisindən zorla köçürülmüş azərbaycanlıların “geri qayıdış hüququ”nun əhatə dairəsini və tətbiqini necə müəyyənləşdirir? Qərbi Azərbaycan İcmasının “ləyaqətli geri qayıdışı”nı təmin etmək üçün hökumət hansı konkret addımları planlaşdırır və Ermənistanın bu icma ilə dialoqu rədd etməsinə necə reaksiya verəcək?
Sualınıza cavab olaraq cənab Prezidentin məsələ ilə bağlı açıqlamasından bir nümunə gətirmək istədim. “Qarabağ, Azərbaycan məsələsinin dövlət siyasətində ön plana çıxması, milli həyatın ayrılmaz hissəsi kimi bu mövqenin möhkəmləndirilməsi, daha hədəfli və geniş miqyaslı işlərin təşkili əgər əvvəlki dövrdə baş versəydi, bu, vaxtsız atılmış atəşə bənzəyərdi”.
Bu ifadə dövlət başçısına məxsusdur və doğrudan da əsas vurğu ilk növbədə Qarabağ uğrunda aparılan savaşın məqsədinə, konstitusion tələblərin yerinə yetirilməsinə yönəlmiş strateji xəttin həyata keçirilməsinə, yönəlib. Nəticə etibarilə isə biz ərazi bütövlüyümüzə qovuşduq.
Əgər bunun əksi baş versəydi, bu, faktiki olaraq ermənilərin 1990-cı illərdəki Azərbaycan torpaqlarına təcavüzü, Azərbaycanı təcridə salmaq, mühasirədə saxlamaq və ekspansionist siyasəti ilə bağlı yaratdıqları eksistensial təhlükə obrazını bir növ təsdiqləmiş olardı.
Qarabağda dövlətimizin legitimliyi nəinki regional, həm də beynəlxalq təşəbbüslər çərçivəsində bir çox dövlətlər tərəfindən qəbul olunub. Azərbaycan dövlətinə bu məsələdə hüquqi və siyasi dəstək verilir və bu dəstək beynəlxalq platformalarda, müxtəlif görüşlərdə və çıxışlarda açıq şəkildə ifadə olunur.
Əlbəttə, bəzi dövlətlər bu məsələdə neytrallıq nümayiş etdirir ki, bu da inkarolunmazdır. Lakin unutmamalıyıq ki, tarixə nəzər saldıqda Qarabağ münaqişəsinin kökü əslində İrəvandan başlayıb. Orada azərbaycanlıların kütləvi deportasiyası, əslində, yüzilliklər ərzində davam edib. Bu deportasiyanın son dalğası 1988-ci ildə başlayıb və 1991-ci ilə qədər davam edərək, faktiki olaraq Ermənistanda bir nəfər də olsun azərbaycanlı qalmayıb. Müasir dövrdə dəqiqləşdirilmiş statistikaya görə bu rəqəm 300 min nəfərə yaxındır.
Bu rəqəmə Ermənistandakı azərbaycanlı ailələrin uşaqları da daxil edildikdə daha geniş bir mənzərə ortaya çıxır. Beləliklə, məsələyə yalnız tarixi-hüquqi kontekstdə deyil, həm də insan hüquqları müstəvisində yanaşmaq lazımdır. Çünki “qayıdış hüququ” dünyada bir çox ərazilərdə tətbiq olunur və bu, beynəlxalq hüquqda tanınmış prinsiplərdən biridir.
Bu baxımdan, Azərbaycan dövlət siyasətində önə çıxarılan və getdikcə daha da təşkilatlanaraq fəaliyyət göstərən Qərbi Azərbaycan İcması on minlərlə insanın səsini dünyaya çatdırmağa çalışır. Onlar oradakı ata-baba mirasını sənədləşdirir, tarixi və mədəni irsini bərpa etməyə çalışır, yaşadıqları faciələri və haqsızlıqları göstərməklə, hüquqi tanınma tələb edirlər. Amma bu tələblər Ermənistan daxilindəki hüquqi çərçivəyə zidd deyil və heç bir şəkildə revanşist və ya zorakı məzmun daşımır.
Əksinə, bu, ləyaqətli və dinc qayıdışa yönəlmiş yanaşmadır. Məhz buna görə də Ermənistan hökuməti bu istiqamətdə danışıqlara çağırılır.
Əslində biz demək istəyirik ki, Qarabağ savaşının qələbə ilə başa çatması təkcə həmin ərazidə yox, bütövlükdə Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həllini şərtləndirə bilər. Bu isə yalnız Qərbi azərbaycanlıların doğma torpaqlarına dönüşü ilə mümkündür.
Çünki bu torpaqlarda tarix boyu yaşamış insanların izi var, məsələn, qəbiristanlıqlarla bağlı son tədqiqatlarda yüzlərlə kəndin məzarlıq yerləri müəyyən edilib. Bu, həmin torpaqlara “vurulmuş möhür” kimidir və bunu inkar etmək mümkün deyil.
Bu baxımdan, ölkə rəhbərliyinin gündəmə gətirdiyi bu qayıdış təşəbbüsü sadəcə tarixə bağlılıq deyil, eyni zamanda Qafqazda ədalətin bərqərar olunması və uzunmüddətli sülhün təmin olunması üçün strateji məqsəddir.
Bununla yanaşı, bu proses nə Ermənistanın varlığını inkar etmək, nə də erməni kimliyini rədd etmək məqsədi daşıyır. Bu, hansısa “böyük Azərbaycan” ideyası ilə də bağlı deyil. Bəziləri bu təşəbbüsü bu cür təqdim etməyə çalışsa da, bu, həqiqəti əks etdirmir.
Məhz bu səbəbdən İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının qəbul etdiyi son qərar bəzi erməni politoloqları və siyasətçiləri tərəfindən sərt reaksiyalarla qarşılandı. Halbuki həmin qərarın kontekstində birgə yaşama modeli də nəzərə alınır. Çünki tariximizdə belə səhifələr olub, azərbaycanlılar və ermənilər bir dövrdə yanaşı yaşayıblar.
Əsas məsələ isə odur ki, bu gün bəzi dairələr münaqişəni davamlı saxlamağa çalışır, işğal faktını, vandalizmi və hüquq pozuntularını görməzdən gəlir. Azərbaycan isə beynəlxalq təşkilatlarda bu həqiqətləri səsləndirərək, haqlı mövqeyinə dəstək axtarır və qeyd edir ki, bu proses dinc, könüllü, ləyaqətli və təhlükəsiz qayıdış prinsiplərinə əsaslanmalıdır.
– Burada siz də qeyd etdiniz ki, erməni politoloqlar və bəzi diplomatlar bu məsələni, xüsusilə də Qərbi Azərbaycan mövzusunu, gündəmə gətirirlər. Burada əsas məsələ ondan ibarətdir ki, son dövrlər Qərbi Azərbaycan anlayışı daha çox müzakirə mövzusuna çevrildikcə, ərazi iddiaları ilə bağlı ittihamlar da artmağa başlayıb. Mən sizin fikirlərinizi bir qədər də dəqiqləşdirmək istəyirəm: bu proses sırf humanitar məsələdir, yoxsa doğrudan da ərazi iddiaları da bu prosesə daxildirmi? Bu cür ittihamlar üçün əsas varmı?
Bu suala ən yaxşı cavab, əgər siz Qərbi azərbaycanlıların, xüsusilə onların üçüncü, dördüncü nəsil nümayəndələrinin, hər birindən soruşsanız ki, “Sənin coğrafi kimliyin, mənsubiyyət hissin harayadır?”, onlar tərəddüdsüz şəkildə deyəcəklər ki, “biz Qərbi azərbaycanlıyıq”. Bu, sadəcə ailə bağları ilə deyil, genetik yaddaşla da bağlıdır və onların ifadəsində aydın görünür.
Bu, qətiyyən hansısa uzaq və qeyri-müəyyən coğrafiyalara iddia deyil. Tarixdə millətlərin miqrasiyası, köç hərəkatları olub, amma burada söhbət çox yaxın keçmişdən gedir. Xüsusilə 20-ci əsrdə, bu deportasiya dalğaları öz zirvəsinə çatıb. Ən son dalğa 1988-1989-cu illərdə həyata keçirilib və nəticədə on minlərlə insan Azərbaycan ərazisinə məcburi köçürülüb. Amma bu insanlar doğulub boya-başa çatdıqları torpaqları və həmin köçün ağrısını öz yaddaşlarında, sözlərində, nağıllarında, ailə məclislərində bu günə qədər qoruyub saxlayıblar.
Mən sizə bir şəxsi nümunə deyim: mənim anamın 86 yaşı var. O, köçü və onun doğurduğu ağrını bu gün də unutmur. O, həyatının qalanını Azərbaycanda yaşasa da, hər zaman qəlbində o torpağa bağlılıq hissini yaşadıb. Siz bu hissi yüz minlərlə Qərbi azərbaycanlının evində, baxışlarında, davranışlarında, mərasimlərində, gündəlik həyatında görərsiniz. Ona görə də anam mənə sual verir: “Artıq torpaqlarımız azad olunub, bəs mən nə vaxt o Göyçəni, öz kəndimi görə biləcəyəm?” Bu, nə ritorik sualdır, nə də bədii şəkildə ifadə olunmuş bir arzu. Bu, sadəcə siyasətdən uzaq, həyatını sakit yaşayan bir insanın içdən gələn, gerçək istəyi və yanğısıdır. Bu isə təkcə nostalji deyil, bu, insan hüquqları məsələsidir.
Əvvəla, bu məsələ birbaşa insan hüquqları kontekstindədir. İkincisi, bu, humanitar hüquq məsələsidir. Üçüncüsü, Azərbaycan bu mövzuda heç bir revanşist mövqe tutmur. Biz demirik ki, Ermənistan vətəndaşlarının evlərini, əmlaklarını, infrastrukturunu ələ keçirməliyik.
Əksinə, biz son üç ildə 522-yə yaxın maddi-mədəni irs nümunəsini sənədləşdirmişik, bunlar oradakı azərbaycanlıların mirasına aid konkret faktlardır. Amma bu faktlara əsaslanaraq təzminat müharibəsi aparmaq və ya Ermənistana qarşı hərbi-siyasi kampaniya başlatmaq kimi bir niyyət yoxdur.
Hazırkı mövqe tamamilə aydındır: bu, sülhcül və təhlükəsiz qayıdışdır. Əgər Ermənistan rəhbərliyi bir qrup azərbaycanlını qəbul edib bu məsələlər ətrafında danışıqlara başlasa, bu, düşmənçilik ritorikasını zəiflədə bilər. Çünki bu gün Ermənistan cəmiyyətində formalaşmış düşmən obrazları, fobiya və nifrət nitqinin qarşısını almaq üçün dialoq lazımdır.
Bir daha vurğulayıram: tarix göstərir ki, bu münaqişənin kökləri İrəvandan başlayıb. Qarabağ müharibəsinin sonu da məhz orada bitməlidir. Yəni, Qərbi azərbaycanlıların öz doğma torpaqlarına qayıtması olmadan nə bu münaqişə həllini tapar, nə də sülh dayanıqlı olar.
– Konfransda “Xocalı qətliyamın qurbanları ilə həmrəylik” qətnaməsi də var. Bu kontekstdə soruşmaq istəyirəm ki, Azərbaycan hökuməti Xocalı soyqırımının beynəlxalq səviyyədə tanınması üçün hansı addımları atacaq? Bu tədbirlər prosesi necə dəyişə bilər? Xocalı soyqırımının belə tanınması Azərbaycanın Ermənistanla aparacağı sülh danışıqlarına hansı təsiri göstərə bilər? Bu barədə fikrinizi bilmək istərdim.
Birinci növbədə onu deyim ki, müharibədə qələbə qazanmış bir xalqın sonrakı dövrdə öz ideologiyasını, ədəbiyyatını və mədəniyyətini bu ruhda qurması zəruridir. Biz artıq yeni bir milli kimlik qazanmışıq. Tarixə baxsaq görərik ki, savaşlarda qalib gələn xalqlar özlərini yeni bir mərhələyə, yeni bir siyasi və mədəni dövrə daşıyırlar.
Bu baxımdan İstanbulun fəthi türklər üçün necə önəmlidirsə və bu hadisə onlarda qəhrəmanlıq yaddaşı kimi nəsildən-nəslə ötürülürsə, biz də öz tariximizi yalnız faciələr, deportasiyalar və soyqırımlarla deyil, həm də qələbələrlə, geri dönüşlərlə və quruculuqla bağlı uğur tarixçələri ilə formalaşdırmaq istəyirik.
Lakin Xocalı faciəsi bu kontekstdə istisnadır. O, unudula bilməz və unudulmamalıdır. Bu, ilk növbədə tariximizə, xalqımıza qarşı hörmətsizlik olardı.
Bəli, ABŞ-də də İkinci Dünya Müharibəsi təkcə qələbə kimi deyil, eyni zamanda ölkənin iştirak etdiyi hərbi səylər və onun ordusunun rolu ilə bağlı xatırlanır. Prezident Tramp bu məqamları xüsusi vurğulayır, dövlət olaraq bu yaddaşı qoruyur və ordunun qəhrəmanlığını xalqın yaddaşında yaşatmağa çalışır. Çünki tarixi hadisələrə siyasi kursda yer vermədən liderlik və xalqla birləşmək mümkün deyil.
Xocalı bizim tariximizin ən ağır simvollarından biridir. Mən hesab edirəm ki, bu məğlubiyyət xalqın deyil, həmin dövrdə zəif və dağılmış hakimiyyətin məğlubiyyəti idi. Faktiki olaraq dövlət yox idi. Ölkədə xaos hökm sürürdü və bir tərəfdən Mütəllibov, digər tərəfdən Xalq Cəbhəsi arasında hakimiyyət uğrunda mübarizə gedirdi. Nəticədə faciə baş verdi və təəssüf ki, Xocalı bütün xalqın üzərinə çökən bir dərd oldu.
Ulu Öndər Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıdışı xalqı daha böyük soyqırımlardan qorudu. Eyni zamanda, Xocalıya layiq olduğu siyasi və tarixi qiymət verildi. Əgər obyektiv jurnalistik araşdırma aparılsa, həmin dövrün sənədlərinə və qəbul olunan qərarlara nəzər salınsa, görünər ki, 26 fevral tarixində Heydər Əliyev xalqa müraciət edərək bu faciəni milli səfərbərlik çağırışına çevirmişdi. O deyirdi: “O gün gələcək ki, biz Xocalını qaytaracağıq, Qarabağı işğaldan azad edəcəyik”.
Yəni bu faciə xalqın soyunun kəsilməsi, genetik məhvə sürüklənməsi, parçalanması olmadı. Əksinə, birlik və dirəniş üçün çağırış oldu. Gələcəyin mübarizə ideologiyası bu yaddaş üzərində qurulmalı idi. Böyük xalqlar belə davranır.
Bu gün tarixə baxsaq, Ukrayna ətrafında gedən müharibədə, Qəzzada baş verənlərdə, yaxud İran-İsrail məsələsi ilə bağlı yaranmış qlobal təhlükələrdə görürük ki, əsas məqsəd xalqların iradəsini sındırmaq, müqavimət gücünü qırmaqdır. O zaman da Xocalı eyni məqsədlə, xalqın iradəsini sarsıtmaq üçün həyata keçirilmişdi. Bu şok effekti digər bölgələrdə də məğlubiyyətlərə, ordunun zəifləməsinə və siyasi parçalanmalara səbəb oldu.
Ancaq bu gün biz qalib xalq olaraq danışırıq. Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə aparılan tanıtım kampaniyası nəticəsində bu gün artıq Xocalı soyqırımı dünyanın onlarla ölkəsində tanınıb.
Xocalının dünya ictimaiyyətində tanınması Azərbaycanın zəfərinin ən güclü siyasi nəticələrindən biridir. Bu, artıq sadəcə soyqırımı deyil, işğalın hüquqi sübutudur. Bu tanıtım kampaniyasının zirvəsi isə odur ki, bu gün insanlar Xocalıya qayıtmaq üçün can atırlar, bu da soyqırıma qarşı ən güclü cavabdır.
Necə ki, dünya Holokostu, Xatın faciəsini və digər oxşar hadisələri unutmur, Xocalı da əbədi yaddaşda qalmalıdır. Əminəm ki, Xocalı ilə bağlı müxtəlif əbədiləşdirmə tədbirləri bundan sonra da davam edəcək.
İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının bu məsələdəki mövqeyi təqdirəlayiqdir. Bəli, biz bu gün yeni bir mərhələyə, qalibiyyət mərhələsinə qədəm qoymuşuq. Amma bu o demək deyil ki, Xocalını unudaq. Bu, o demək deyil ki, Koçaryancasına “bu iki xalq bir yerdə yaşaya bilməz” kimi faşist ritorikaları təkrar edək. Əsla.
Biz sadəcə tarixi və qan yaddaşımızı yaşatmaq istəyirik. Amma bunun əsasında terrorçu, millətçi qruplar yaratmaq, kimlərisə cəzalandırmaq, nifrət üzərində yeni nəsil formalaşdırmaq kimi niyyətimiz yoxdur. Azərbaycan heç vaxt “Nemesis” əməliyyatı kimi terror fəaliyyətləri həyata keçirməyib və bu cür yol tutmayıb.
Xocalı, bizim milli səfərbərlik simvolumuzdur. İndiki mərhələdə isə bu hadisə tariximizin ayrılmaz yaddaşı kimi yaşadılmalıdır. Sülh məsələsində də, əgər qarşı tərəf bu gerçəkləri qəbul etsə, Konstitusiya dəyişikliyini həyata keçirsə, Xocalının tanınması sülhə heç bir mənfi təsir göstərməyəcək. Əksinə, bu, daha ədalətli və dayanıqlı sülh üçün təməl olacaq.
– İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının Azərbaycanın iqtisadi prioritetlərinə dair qəbul etdiyi dəstək qətnaməsi ilə bağlı soruşmaq istəyirəm: bu sənəd xüsusilə hansı sahələri hədəfləyir? Məsələn, işğaldan azad edilmiş ərazilərin bərpası, infrastruktur layihələri nəzərdə tutulurmu? Azərbaycan hökuməti bu qətnamə çərçivəsində üzv dövlətlərdən hansı konkret maliyyə və ya texniki dəstəyi gözləyir?
Çox mühüm bir məqama toxundunuz. Tarix göstərir ki, müharibələrdən sonra başlayan dövrlər hər zaman bərpa, quruculuq və yenidənqurma mərhələləri ilə müşayiət olunub. Bu proseslər isə təkcə milli resurslarla deyil, qlobal çağırışlar, proqramlar və beynəlxalq həmrəyliklə həyata keçirilir. Misal üçün, İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Avropanın, o cümlədən Almaniyanın dirçəlməsi məhz Marşal Planı çərçivəsində mümkün olmuşdu.
Bu qətnamənin məqsədi də təkcə vəsait ayırmaq deyil. Burada əsas ideya ondan ibarətdir ki, xalqlar bir-birinə təhlükə yox, dayaq olmalıdır. Bu, gələcəkdə davamlı sülh və qlobal təhlükəsizliyin təmin olunmasında ortaq əməkdaşlıq missiyasının bir hissəsidir.
Azərbaycan bu həmrəyliyə layiqdir. Çünki biz təkcə öz torpağımızda deyil, Kosovodan Əfqanıstana qədər sülhməramlı əməliyyatlarda iştirak etmişik, humanitar layihələrə qoşulmuşuq, pandemiya dövründə beynəlxalq yardımlar göstərmişik. Bu gün isə bizim dəstəyə ehtiyacımız var.
Hətta bizimlə birbaşa maraq əlaqəsi olmayan ölkələrin belə, kiçik də olsa, bir töhfəsi işğaldan azad olunmuş Qarabağın və digər bölgələrin bərpasında mühüm rol oynaya bilər. Bu, təkcə maddi yox, mənəvi borcdur. Çünki bu planetdə harada harmoniya pozularsa, onun dalğası hər yeri əhatə edir. 1990-cı illərdə bizə yuxarıdan baxan bəzi qonşu ölkələr bu gün özləri müharibənin və qeyri-sabitliyin mərkəzinə çevriliblər. Artıq anlayırlar ki, Azərbaycan xalqı necə ağır sınaqlardan keçib və necə mübarizə aparıb.
Türk Dövlətləri Təşkilatının iqtisadi potensialı böyükdür, təxminən 1.2 trilyon dollar, əhalisi isə 300 milyona yaxındır. Əgər bu ölkələrin hər biri 1-2 milyon dollar məbləğində yardım etsə, bu, bir şəhərin və ya qəsəbənin bərpasına kifayət edər. 56 üzvü olan İslam Əməkdaşlıq Təşkilatında da hər bir dövlət, məsələn, bir məktəb, bir məscid, bir tibb məntəqəsi və ya kiçik kəndin inşasını öz üzərinə götürsə, bu təkcə Azərbaycana yox, həm də birliyimizin real ifadəsinə çevrilər.
Bu, sadəcə diplomatik bəyanatlarla kifayətlənməməlidir. Əgər bu təşkilatlar sadəcə kağız üzərində qalırsa, onların real güc və nüfuz faktoru qalmır. Amma biz bu sənədlərin real məzmun daşımasını çox arzulayırıq.
Dünyada bu gün Ukrayna ətrafında yaranmış beynəlxalq koalisiyaya baxın, hələ müharibə başa çatmamış, artıq 1 trilyon dollara yaxın yardım vəd edilir. Bəli, burada da suallar var. Məsələn, Trampın bəyanatı var idi ki, ABŞ-ın göndərdiyi yardımın üçdəikisi yeyintiyə gedib və bu başqa bir söhbətin mövzusudur.
Ancaq mahiyyət ondan ibarətdir ki, bu yardımlar Rusiya ilə mübarizə üçün deyil, Qərbin təhlükəsizliyi naminə edilir. Açıq şəkildə deyilir ki, “Ukrayna bizim əvəzimizə döyüşür”. Bu o deməkdir ki, biz sülh və təhlükəsizlik içində yaşamaq istəyiriksə, başqalarının mübarizəsinə arxa çevirməməliyik.
Azərbaycanın gözləntisi də budur: qəbul olunmuş qətnamələr, iqtisadi dəstək və həmrəylik sadəcə simvolik yox, real addımlarla müşayiət olunsun. Çünki Azərbaycan vətəndaşı doğulduğu torpağa qayıtmaq istəyir. Uzun fasilədən sonra belə, o insanın torpağa bağlılığı dəyişmir.
Biz arzulayırıq ki, Türk dövlətləri adından azad edilmiş ərazilərdə bir qəsəbə salınsın. Azərbaycanın özü qardaş Türkiyədə zəlzələ zamanı 100 milyon dollardan çox vəsait ayıraraq bir şəhərcik saldı. Biz də qardaşlarımızdan, dost dövlətlərdən, müxtəlif dini və mədəni koalisiyalardan bu cür real dəstək gözləyirik.
NATO-ya üzv 26–27 ölkə birgə qərar qəbul etsə və Azərbaycana bir yardım proqramı ayırsa, bu təkcə bizim üçün deyil, onların nüfuzu və etibarı üçün də böyük töhfə olar. Hətta onların adı həmin tikililərdə əbədiləşdirilər, təşəkkür nişanəsi kimi xatırlanar.
Zahid Oruc İƏT konfransını şərh edir
