Yekaterinburq insidenti: Azərbaycanlılara qarşı zorakılıq və Bakının rəsmi ritorikasının sərtləşməsi
Yekaterinburqda baş verənlərə reaksiyalar
Rusiya Federasiyasının Yekaterinburq şəhərində Azərbaycan mənşəli şəxslərin yaşadığı evlərdə hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən keçirilən əməliyyat nəticəsində bir neçə nəfər həyatını itirib, onlarla insan saxlanılıb və zorakılığa məruz qalıb.
İyunun 27-si səhər tezdən Yekaterinburqda bir neçə ünvan üzrə aparılan polis əməliyyatında, xüsusilə Ağdamdan olan Səfərovlar ailəsinin evinə daxil olunan maskalı və silahlı şəxslər tərəfindən fiziki zorakılıq tətbiq edildiyi bildirilib. Ailə üzvlərinin sözlərinə görə, qapı zorla açılıb, ailə otaqlarda yerə uzadılıb və müxtəlif vasitələrlə döyülüb. Əldə edilən ifadələrə əsasən, bir neçə nəfərə elektroşok tətbiq olunub, ev əşyaları dağıdılıb və saxlanma prosesi zamanı insan ləyaqətini alçaldan davranışlar müşahidə olunub.
Saxlanılanlardan biri, sonradan media vasitəsilə danışan Vüqar Səfərov bildirib ki, qardaşı ilə birlikdə bölməyə aparılarkən polisin olduğu maşında onları palçıq yeməyə məcbur ediblər və etiraz etdikləri üçün döyülüblər. Atası, ürək problemi olan Məzahir Səfərov isə, onun dediyinə görə, fiziki durumuna baxmayaraq, dəfələrlə elektroşoka məruz qalıb. Ailə üzvlərinin sözlərinə görə, evdə və daha sonra polis bölməsində təzyiq və fiziki zorakılıq axşama qədər davam edib.
“Moskva Azərbaycanı tam tabe olmuş bir vassal kimi görmək istəyir”
Yekaterinburqda baş verən hadisəyə ən sərt reaksiyalardan biri Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının sədri Əli Kərimlidən gəlib.
Onun fikrincə, bu hadisə sadəcə hüquq-mühafizə orqanlarının təşəbbüsü ilə deyil, birbaşa Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin göstərişi ilə həyata keçirilib.
“Azərbaycan kimi onsuz da Rusiyanın say-seçmə tərəfdaşlarından biri hesab olunan ölkəyə qarşı bu miqyasda zorakılıq və alçaldıcı davranışın hansısa orta səviyyəli məmurun təşəbbüsü ilə baş verdiyini təsəvvür etmək belə mümkün deyil”.
Əli Kərimli bu insidenti Kremlin Azərbaycanı bir dövlət və xalq olaraq təhqir etmək cəhdi kimi qiymətləndirir. Onun təhlilinə görə, Putin klassik imperiya düşüncəsini davam etdirir və bu düşüncəyə əsasən, Rusiyanın müttəfiqləri deyil, yalnız tabeçiliyində olan vassalları və müstəmləkələri ola bilər.
“Moskva Azərbaycanı tam tabe olmuş bir vassal kimi görmək istəyir və görünür, artıq bu statusun reallaşdığına da inanır. Bu inamın arxasında isə Azərbaycanın daxili zəiflikləri dayanır: korrupsiya, iqtisadi monopoliyalar, demokratik institutların sıradan çıxarılması və siyasi sistemin bir nəfərin ətrafında cəmlənməsi”.
Bu arqumentə əsaslanan Kərimli qeyd edir ki, belə sistemlər, kiçik ölkələrdəki təkadamlı hakimiyyətlər, adətən beynəlxalq təzyiqlər qarşısında müqavimət göstərə bilmir, əksinə, daha da boyun əyirlər.
“Putin də ümid edir ki, İlham Əliyev Qərbə və demokratik dünyaya yaxınlaşmaqdansa, Rusiyanın təzyiqləri qarşısında geri çəkilməyi və rəsmi Moskvanın şərtlərini qəbul etməyi üstün tutacaq”.
Müxalifət lideri Azərbaycan hakimiyyətinə konkret çağırışla müraciət edir:
“Ya Rusiya imperiyasının tələblərinə tabe olub, faktiki olaraq “canişin” statusunu qəbul etmək, ya da xalqa və beynəlxalq ictimaiyyətə açılaraq müstəqilliyi qorumaq, hüquqların müdafiəsi üçün siyasi iradə nümayiş etdirmək”.
Onun fikrincə, baş verənlər təkcə bir sınaq yox, eyni zamanda Azərbaycan üçün tarixi bir fürsətdir.
- Qarabağ “mübahisəli ərazi”dirmi? – Kreml mesaj verir, Bakı cavab qaytarır
- Rusiyada miqrasiya qanunvericiliyinin sərtləşməsi Ermənistan vətəndaşlarına da təsir edəcək
- Azərbaycan-Rusiya münasibətlərinin soyuqlaşması: Təyyarə qəzası sükutu, parad boykotu və hakimiyyətin “ehtiyat məsafəsi”
““Rus Evi”nin bağlanmasına və “Sputnik” agentliyinin fəaliyyətinin məhdudlaşdırılmasına cavabdır”
Politoloq Elxan Şahinoğlu isə bu hadisəni Moskvanın Azərbaycanla bağlı daha geniş siyasi münasibətlərinin kontekstində izah edir.
O bildirir ki, hadisə Bakıda “Rus Evi”nin bağlanmasına və “Sputnik” agentliyinin fəaliyyətinin məhdudlaşdırılmasına cavab kimi baş verə bilər.
Şahinoğlu əlavə edir ki, saxlanılanlara Ukrayna müharibəsinə göndərilmək üçün sənəd imzalamaq təklif olunması son dövrlərdə qeyri-rus etnik qruplara qarşı tətbiq edilən təzyiq formalarından biridir.
“Son illər bu, Rusiya hakimiyyətinin müxtəlif millətlərə, o cümlədən azərbaycanlılara qarşı tətbiq etdiyi yeni işgəncə üsuludur. Deməli, Rusiya özününkülərə həmin sənədə qol çəkməyi məsləhət bilir, bununla bağlı izahat işi aparır, digər millətlərin nümayəndələrinə isə zorla qol çəkdirir, çünki ölümə birinci onlar göndərilir.
Beləliklə, başqa millətin nümayəndələrinə Rusiyada yaşamaq və işləmək təhlükəli həddə çatıb. Bir ölkənin prezidenti “harda Rusiya əsgəri varsa, ora elə Rusiyadır” deyirsə, onun polisi işgəncə də verəcək, günahsız insanı da öldürəcək”.
“İnsanlar Rusiyaya sərbəst şəkildə işləyə bilmək üçün gedirlər”
Tarixçi Altay Göyüşöv isə hadisəyə səbəb olan struktur problemləri vurğulayır.
O bildirir ki, Azərbaycan vətəndaşlarının Rusiyaya üz tutmasının əsas səbəbi ölkədə iqtisadi azadlıqların olmamasıdır.
“İnsanlar ora rifah üçün deyil, sərbəst şəkildə işləyə bilmək üçün gedirlər”.
O, bu vəziyyəti Çin nümunəsi ilə müqayisə edərək rifahın əsas şərtinin azadlıq olduğunu vurğulayır.
“Müqayisə üçün deyim ki, mən, o gün bilmişəm ki, Azərbaycan hökuməti çinlilər üçün vizanı bir müddətdir qaldırıb, amma azərbaycanlılar üçün Çin hələ qaldırmayıb. Niyə? Çünki bilir ki, azərbaycanlılar öz müsibətindən qaçmağa yer axtarır”.
Rəsmi Bakıdan cavab
Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi hadisədən dərhal sonra bəyanat verərək Rusiya tərəfdən təcili və şəffaf istintaq aparılmasını, məsul şəxslərin cəzalandırılmasını tələb edib.
Eyni zamanda, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi Rusiya ilə birgə planlaşdırılan bütün mədəni tədbirləri, konsertlər, festivallar, tamaşalar və sərgiləri, ləğv etdiyini açıqlayıb. Nazirlik bəyan edib ki, bu addım “etnik mənsubiyyətə görə törədilmiş zorakılıq” və bu cür halların “sistematik xarakter alması” ilə bağlıdır.
“AZƏRTAC” və “AzTV”-də yayımlanan materiallarda da tonun dəyişdiyi müşahidə olundu. AZƏRTAC-ın analizində Rusiya siyasəti 1930-cu illər Almaniyası ilə müqayisə olunub. AzTV isə Vladimir Putinin rəhbərlik etdiyi siyasi kursu şovinist və islamofob adlandırıb.
Rusiya tərəfinin izahı
Hadisəyə cavab olaraq, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Mariya Zaxarova Azərbaycan XİN-in iradlarına münasibət bildirib.
Onun sözlərinə görə, saxlanılan şəxslər Rusiya vətəndaşı olan Azərbaycan əsilli şəxslərdir. Onlar əvvəlki illərdə törədilmiş ağır cinayətlərin istintaqı çərçivəsində saxlanılıb. Zaxarova qeyd edib ki, həmin şəxslərin evlərində axtarış aparılıb və istintaq davam edir.
O əlavə edib ki, 28 iyun tarixində Rusiya səfirliyinin müvəqqəti işlər vəkili Pyotr Volkovıx Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb və hadisə ilə bağlı izahat verilib. Zaxarova bildirib ki, vəziyyət hüquq-mühafizə orqanlarının nəzarətindədir və daha ətraflı məlumat Rusiya İstintaq Komitəsi tərəfindən açıqlanacaq.
Nəticə
Yekaterinburqda baş verən hadisə Azərbaycanın dövlət strukturlarını, ictimaiyyətini və ekspert cəmiyyətini ortaq bir məsələdə vahid mövqe sərgiləməyə vadar edib. Bu, həm də Azərbaycan-Rusiya münasibətlərində illərdir davam edən tarazlığın ilk dəfə bu qədər açıq şəkildə pozulması kimi dəyərləndirilə bilər.
Rusiya tərəfinin hadisəni sadəcə cinayət işlərinin araşdırılması çərçivəsində qiymətləndirməsi ilə Azərbaycan cəmiyyətinin və rəsmi dairələrinin hadisəyə verdiyi siyasi, hüquqi və insani reaksiya arasında fərq var. Gözləntilər ondan ibarətdir ki, bu məsələ yalnız diplomatik izahlarla deyil, konkret hüquqi nəticələrlə yekunlaşsın, həm etimadın bərpası, həm də vətəndaşların hüquqlarının müdafiəsi baxımından.
