“Vaşinqtonda əldə edilmiş razılıqlar Moskvada təsdiqlənəcək”. Bakıdan şərh
Ermənistan-Azərbaycan sülh danışıqları
Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh danışıqlarının növbəti iki raundu gözlənilir. Mayın 14-də iki ölkə lideri Brüsseldə Avropa İttifaqı Şurasının rəhbəri Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə, mayın 19-da isə Azərbaycan və Ermənistan XİN rəhbərləri Kremlin təşəbbüsü ilə Moskvada görüşməlidirlər. CSSC ekspertləri hesab edirlər ki, ABŞ-da tərəflər arasında əldə edilən razılıqlar Moskvada təsdiqini tapacaq.
“Praqada Bakı Yerevandan ərazi bütövlüyü və suverenliyin qarşılıqlı tanınmasına nail olub, sonradan bunu Soçi üçtərəfli bəyanatında təsdiqlədiyi kimi, indi də ABŞ-da əldə edilən razılıqlar Rusiyada keçiriləcək görüşdə öz təsdiqini tapacaq”, – ekspertlərin analizində deyilir.
- “Ya azadlıq, ya ölüm”. Müxalifətçi həbsdə 3 aydır aclıq edir
- 182 siyasi məhbusdan cəmi 8 nəfəri əfv edilib
- Xatirələrdə qalmış “fotolar”
“Vaşinqton danışıqlarında biz bir addım irəli getdik”
Planlaşdırılan görüşlərlə bağlı məlumatları Ermənistan tərəfi yayıb. Azərbaycan rəsmiləri isə konkret açıqlama vermirlər.
Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov bu gün jurnalistlərə görüşlər barədə konkret məlumat verməsə də, liderlərin gözlənilən görüşünü ümumi sözlərlə dəyərləndirib. “Bəlli bir fasilədən sonra liderlərin görüşü müsbət bir haldır. Yəqin ki, danışıqlar və onun nəticələrini gözləməyə çox qalmayıb”, – nazir deyib.
Bayramov ötən həftə iki ölkənin XİN rəhbərləri arasında ABŞ-da keçirilmiş görüş haqda da danışıb. O bildirib ki, Vaşinqton danışıqlarında “biz bir addım irəli getdik”.
“Bizim Vaşinqtonda 4 gün ərzində sülh müqaviləsi ətrafında kifayət qədər intensiv müzakirələrimiz oldu. Bu, bir sıra maddələri, vacib məsələləri özündə ehtiva edir. Biz tam razılaşma barədə deyə bilmərik, tərəflərin mövqeləri arasında kifayət qədər fərqlər var, ancaq bu danışıqlarda sülh müqaviləsi üzrə bəlli maddələrdə razılaşmalar əldə edildi. Biz bir addım da irəli getdik. Biz bu prosesə realist yanaşmalıyıq. Bir görüşdə bütün məsələlərin razılaşdırılması, əlbəttə ki, yaxşı olardı. Biz bunu arzulayardıq, lakin biz buna hələ hazır deyilik. Azərbaycan sülh prosesinə sadiqliyini daim nümayiş etdirir”, – nazir deyib.
Cənubi Qafqaz Tədqiqatlar Mərkəzinin (CSSC) ekspertləri ABŞ-da Ceyhun Bayramov və Ararat Mirzoyan arasında bir neçə gün davam edən və mayın 4-də yekunlaşan görüşün nəticələrini analiz edib və gələcək Moskva görüşü ilə bağlı proqnozlarını açıqlayıblar.
ABŞ görüşü: nəticə və fəsadlar
“Görüşün nəticələrinə dair tərəflər birgə yox, ayrı-ayrılıqda, lakin eyni məzmunlu bəyanatlar verdilər. Dövlət Departamenti “tərəflərin çətin məsələlərin həllində mühüm irəliləyiş əldə etdiyini”, Azərbaycan və Ermənistan tərəfləri isə “ikitərəfli Saziş layihəsinin bəzi maddələri üzrə qarşılıqlı razılıq əldə edildiyini, bəzi əsas məsələlər üzrə isə mövqelərin fərqli olaraq qaldığını” bildirdilər.
Danışıqların davam etdiyi müddətdə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Şuşada, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan isə Praqada normallaşma prosesinə toxunublar.
Əliyev “sülh sazişinin mətninə mövcud olmayan qondarma “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nı salmaq üçün istənilən cəhdləri” qeyri-məhsuldar adlandırıb. Paşinyan isə Azərbaycanı “etnik təmizləmə siyasəti”ndə ittiham edib, Qarabağ və Laçın yoluna beynəlxalq qrupun göndərilməsini “vacib” adlandırıb.
“Əsas məsələlər üzrə mövqe fərqi”
Ekspertlər liderlər və xarici işlər nazirləri tərəfindən verilən bəyanatlardan belə nəticəyə gəliblər ki, tərəflər arasında mövcud “bəzi əsas məsələlər üzrə mövqe fərqləri” ilk növbədə Qarabağ və anklavları özündə ehtiva edir.
“Bakı Qarabağı öz daxili işi sayır və bunun Ermənistan tərəfindən rəsmi sürətdə tanınmasını/qəbul edilməsini tələb edir: “Onlar A deyiblər, B deməlidirlər. Onlar mənim söylədiyimi söyləməlidirlər – Qarabağ Azərbaycandır!” Başqa sözlə desək, Ermənistan təkcə Qarabağı Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi deyil, həmçinin Azərbaycanın Qarabağ üzərində tək və bölünməz suverenliyini rəsmi qaydada qəbul etməlidir.
Ermənistan öz növbəsində Bakı və Xankəndi arasında dialoqun beynəlxalq müşahidəçilərin nəzarəti altında keçməsini istəyir. Faktiki olaraq Ermənistan ABŞ, Fransa və Rusiyanın əli ilə Azərbaycan daxilində separatizm siyasətini davam etdirmək istəyir.
Daim 29,8 min kv. km ərazi bütövlüyündən danışan Paşinyan, Bakının Ermənistan ərazisində yerləşən anklavlardan imtina etməsini istəyir. 1990-92-ci illərdə Ermənistan tərəfindən işğal edilən Qazaxın 7 kəndi və Naxçıvanın Kərki kəndi Ermənistan ərazisində yerləşən anklav/eksklavlardır. Bu kəndlər Ermənistanın şimal və cənub rayonlarını birləşdirən yolların, həmçinin Gürcüstan və İrana çıxan vacib magistral yollarının üzərində yerləşir. Bakı öz növbəsində ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması dedikdə Qarabağ + 8 kəndin Ermənistan tərəfindən Azərbaycan əraziləri kimi qəbul edilməsini nəzərdə tutur”.
“Bəzi maddələr üzrə qarşılıqlı razılıq”
CSSC-in analizinə görə, liderlərin çıxışları zamanı nəqliyyat-kommunikasiya xətləri və humanitar məsələlər barədə heç nə deməmələri, nazirlərin bu istiqamətlər üzrə müəyyən razılıq əldə etməsinə işarə edir.
“Güman ki, əgər Azərbaycan səfərdən qabaq Laçında Sərhəd Nəzarət Buraxılış Məntəqəsi qurmasa idi, bu məsələ də “mövqelərin fərqli” olduğu kateqoriyaya daxil edilən problemlərdən biri olacaqdı. Beləliklə, görüşdən qabaq Laçında NBM-in qurulması ABŞ-da Ermənistanı iki seçim qarşısında qoydu:
- Birincisi, Zəngəzurda NBM qurub, Qərbin təklif etdiyi “yollar üzərində suveren hüquqlar” modelini qəbul etmək;
- Qərb modelindən imtina edib, Rusiyanın təklif etdiyi eksterritorial Zəngəzur dəhlizi ilə barışmaq.
Ermənistanın Zəngəzur dəhlizi modelini dəfələrlə rədd etməsi və görüşün ABŞ-da baş tutması Yerevanın birinci varianta üstünlük verməsinə dəlalət edir”.
Növbəti görüşdən əvvəl proqnozlar
CSSC ekspertləri nazirlərin Moskvada keçiriləcək görüşü ilə bağlı proqnozlarını da açıqlayıblar. Onların fikrincə, Praqada Bakı Yerevandan ərazi bütövlüyü və suverenliyin qarşılıqlı tanınmasına nail olub, sonradan bunu Soçi üçtərəfli bəyanatında təsdiqlədiyi kimi, indi də ABŞ-da əldə edilən razılıqlar Rusiyada keçiriləcək görüşdə öz təsdiqini tapacaq.
“Azərbaycan sülh sazişinin tezliklə imzalanmasını istədiyi qədər, 10 noyabr üçtərəfli bəyanatın aktual olmasında da maraqlıdır. Belə ki, üçtərəfli razılaşma Ermənistanın üzərinə vacib öhdəliklər qoyub, Rusiya sülhməramlı kontingentinin 2025-ci ildə Azərbaycanı tərk etməsinə leqal əsas yaradır”, – CSSC-nin analizində deyilir.
