Şərh: Gürcüstandan Rusiya “dəhlizi” – Qarabağ münaqişəsində gərginləşmə nə ilə nəticələnə bilər?

Dağlıq Qarabağda hərbi münaqişənin inkişafıRusiya və Türkiyənin birbaşa müdaxiləsinə gətirib çıxara bilər. Bu halda Rusiya Ermənistana əlavə qoşun yeritmək üçün Gürcüstandan “dəhliz” istəyə, o cümlədən də ermənilərin yaşadığı Cavaxetiya regionunu nəzarət alıtına götürməyə cəhd edə bilər – gürcüstanlı jurnalist və hərbi şərhçi Temur Kiquradze hesab edir .

Hazırda Gürcüstan rəsmi səviyyədə münaqişədə neytral mövqe tutur və hər iki tərəfi atəşi dayandırmağa və Tbilisini görüş yeri kimi istifadə edərək sülh danışıqlarına başlamağa çağırıb.

•Qarabağda hərbi əməliyyatlar, yenilənir. Reportajlar, video/foto 

•Rusiyalı ekspert: beş rayon Azərbaycana qaytarılmalıdır, ermənilərin Qarabağdan qovulması yolverilməzdir

•Ermənistandan və Azərbaycandan olan ekspertlər itkilərlə bağlı rəsmi rəqəmlərə inanmırlar 

Amma sülh dabışıqlarının olmamasını nəzərə alaraq, demək olar ki, Azərbaycanın Gəncənin (əhəmiyyətinə görə ikinci şəhər) bombardman edilməsinə cavabı Ermənistanın özünə təsdiqlənmiş və mübahisəsiz hücumu ola bilər.

Tutaq ki, Türkiyənin ikinci Qarabağ müharibəsində iştirakı ilə bağlı səhih sübutlar keçir. Rusiya KTMT (Rusiya, Ermənistan, Belaru, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Tacikistanın daxil olduğu Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı) protokollarını işə salır və münaqişədə rəsmən Ermənistanı dəstəkləyir, həm havadan və son nəticədə isə qoşunla.

Rusiyanın mövqeyi aydındır – o, öz müttəfiqini və strateji maraqlarını qorumalıdır – Rusiyanın istismar etdiyi Cənubi Qafqaz dəmir yolunu, energetika və dağ-mədən şirkətlərini, o cümlədən də çoxunun ikili vətəndaşı olan (həm Ermənistan, həm Rusiya) Ermənistan sakinlərini müdafiə etməlidir.

Mahiyyət etibarilə Ermənistan tarixi rəqibləri – Türkiyə və Azərbaycanla mühasirəyə alınmış təcriddə qalan ölkədir, İranla qısa sərhəd xətti var, əsas təchizat yolu isə Gürcüstan sərhədidir.

Rusiya Ermənistandakı bazalarını və hərbi əməliyyatları təchiz edə bilmir, çünki Gürcüstan Rusiyanın hərbi yükünün tranzitini, o cümlədən də Ermənistana və Azərbaycana istənilən hərbi yükün daşınmasını qadağan edib.

Rusiyanın Ermənistandakı hırbi bazalarının təchizatı üçün istifadə olunan İran üzərindən hava marşrutu çox uzun, çox ləng və çox bahalıdır. Rusiyaya təhlükəsiz və etibarlı təchizat kanalı lazımdır, buna görə də Moskva üçün ən yaxşı variant təchizatı Gürcüstan vasitəsilə həyata keçirməkdir.

Gürcüstan üçün ən pisi də budur. Rusiyanın Ermənistandakı bazalarının təchizat marşrutu böyük ehtimalla Gürcüstandan qopmuş Cənubi Osetiya regionu vasitəsilə həyata keçiriləcək. Bu regionda Rusiyanın hərbi iştirakı böyükdür və birbaşa Rusiya ilə sərhədi var.

Cənubi Osetiyadan Ermənistana marşrut Tbilisidən və ya alternativ olaraq Axalkalakidən və bütün Samtsxe-Cavaxetiya regionundan – Gürcüstanın əsasən ermənilərin məskunlaşdığı cənub ərazisindən keçməlidir. Paytaxtın ələ keçirilməsi çox mürəkkəb və bahalı əməliyyat olduğu üçün böyük ehtimalla alternativ marşruta üstünlük veriləcək.

Bu regionda artıq müəyyən qeyri-stabillik və Ermənistana dəstək çıxışları müşahidə olunur. Rusiyanın bu regiona yüksək marağı regionda gərginlik doğura, yerli ermənilərlə qonşu icmalardan olan azərbaycanlılar arasında iğtişaşların və ya toqquşmaların başlaması və təşkili üçün vəziyyətdən istifadə oluna bilər.

O zaman asanlıqla iki ssenaridən istifadə etmək mümkündür:

Samtsxe-Cavaxetiya regionu Gürcüstandan müstəqilliyini elan edir, “Xalq Respublikası” yaradır, Gürcüstanı yerli əhalini, onun dilini və mədəniyyətini sıxışdırmaqda, müharibədə Türkiyə və Azərbaycanı (Gürcüstanın ən böyük ticarət tərəfdaşları) dəstəkləməkdə günahlandırır. Rusiya regionu “Qərb və Türkiyə kukla oynadanlarının gürcü faşistlərindən” xilas etmək və regiondakı Rusiya vətəndaşlarını (Cavaxetiya əhalisinin böyük hissəsi ikili – Gürcüstan-Rusiya, hətta üçlü – Gürcüstan-Ermənistan-Rusiya vətəndaşlığa sahibdir) müdafiə etmək istədiyini bildirərək bu bəyanatı dəstəkləyir.

Rusiya Gürcüstanı terroru dəstəkləməkdə ittiham edir (Birinci və İkinci Çeçenistan müharibəsində və 2002-ci ildə Rusiya Gürcüstanın Pankisi dərəsini bombardman etdikdən sonra analoji ittihamlar irəli sürülüb) və Tbilisini Türkiyəni dəstəkləyən Suriya qiyamçılarının Gürcüstan vasitəsinə cəbhə xəttinə daşınması üçün təhlükəsiz marşrut təqdim etməkdə günahlandırır. Bu ittihamlar artıq səslənib və Gürcüstanın Dövlət Təhlükəsilik Xidmətinin rəhbəri rəsmi təkzib bəyan etməli olub.

Rusiya qoşunları Cənubi Osetiyada baza kimi istifadə edərək, tələsik “antiterror əməliyyatı” keçirir ki, Samtsxe-Cavaxetiyada Türkiyə sərhədini təhlükəsizləşdirsin və Gürcüstanın qərbi ilə şərqini birləşdirən iki əsas yolu kəsə bilsin.

Rusiya qoşunları hətta asanlıqla köhnə sovet bazasını Axalkalakiyə qaytara bilər, hansı ki, hələ 19-cu əsrdə Rusiya-Türkiyə müharibəsi zamanı və soyuq müharibə təhlükəsinə qarşı istehkam imi istifadə olunub. Əsas yollar təmin olunandan sonra Ermənistana yol açıq olacaq.

Bu əməllərin ardınca nələr baş verə bilər və Cənubi Qafqaz hazırkı sərhədləri çərçivəsində mövcudluğunu davam etdirəcəkmi – burada müxtəlif variantlar ola bilər. Amma onlardan heç biri nə bizə, nə də regiondakı hər hansı digər ölkəyə sərf etmir. Qarabağ yeni Sarayevo ola, bir qığılcımla alovlana və nəhəng ocağa çevrilə bilər, bu ocağa isə əsgərlərin və dinc sakinlərin saysız-hesabsız həyatları atılmış olacaq. Bu dəlilikdən əl çəkmək lazımdır.