Gürcü məktəbli: “Amerika məktəblərində azad düşünməyi öyrədirlər”

Minlərlə yuxarı sinif şagirdi və abituriyent üçün imtahan həyəcanı dövrü başladı. JAMnews artıq bir ildir ki, Amerika məktəbində təhsil alan gürcü yuxarı sinif şagirdi Giorqi Orkodaşvili ilə söhbət edib. Giorqi Amerikadakı həyat təcrübəsini bölüşür və Amerika məktəbinin gürcü məktəbindən nə ilə fərqləndiyini analiz edir. Düşünürük ki, onun dedikləri yuxarı sinif şagirdlərinə və abituriyentlərinə maraqlı olar.

________________________

ABŞ-da təhsil almağa necə qərar verdim

Mən Telavidə birinci ictimai məktəbdə təhsil alırdım. Başqa fənlərdən çox coğrafiya xoşuma gəlirdi, səyahət etməyi sevirəm və bu fənn mənə müxtəlif ölkələr və mədəniyyətlər haqda təsəvvür yaratmağa imkan verirdi.

İngilis dilini 6 yaşımdan öyrənirdim. Mənə vaxtı ilə ingilis dilinin ümumilikdə inkişafa kömək etdiyini demişdilər. Qohumum ABŞ-a oxumağa gedəndə mən aşağı siniflərdə oxuyurdum. Onda mən də nə vaxtsa Amerikaya təhsil almağa getməyi qarşıma məqsəd qoydum. Yadıma uşaqlığımdan daha bir xatirə düşür, hansısa Amerika filmində məktəbi mükafatlandırma səhnəsi var idi, hər şey təmtəraqlı idi, hamı eyni formada, sonradan öyrəndim ki, forma Cap&Gown adlanır.  Bu formanı geyməyi arzuladığımı xatırlayıram. Elə o vaxtdan bu ölkəyə aşiq oldum.

Sonra, 2008-ci ildə Rusiya-Gürcüstan müharibəsi baş verdi. Mən balacaydım, amma hər yerdə ABŞ-ın Gürcüstanın müttəfiqi olduğunu eşidirdim, hamı o ölkəyə ümidini bağlayırdı.

Tədricən ABŞ-a getmək istəyi əsl arzuya çevrilirdi. Böyüyəndə arzu daha da gücləndi, çünki ABŞ, oranın təhsil sistemi haqqında daha çox məlumat əldə etdim və özüm də bu sistemlə təhsil almaq istəyirdim. Xüsusilə cəlbedici və inanılmaz olan şagirdlərin öz maraqlarına uyğun özlərinə fənn seçməsi idi. Bu məhz gürcü məktəbində yerini çəkdiyim bir şey idi.

İmtahanların verilməsi

Bir dəfə tanışımdan FLEX proqramı haqqında eşitdim. Bu proqram Gürcüstan məktəbi şagirdlərinə bir il boyu ABŞ-da təhsil alma imkanı verir. İlk cəhdimi 9-cu sinifdə etdim. Qorxurdum. Böyük ümidlərim yox idi, amma cəhd etməyə qərar verdim. Nəticədə məlum oldu ki, bütün üç mərhələni keçmişəm. Buna baxmayaraq, rədd cavabı aldım. Məğlubiyyətlə barışmaq asan deyil. Amma bir daha cəhd edəcəyimə qərar verdim. Amma ikinci cəhd də uğursuz oldu, yenə üç mərhələni keçdim, amma 5 aylıq gözləmədən sonra (son qərar məhz 5 ay sonra açıqlanır) mənə yenə rədd cavabı verdilər.

Yəqin ki, mən dünyanın ən ümidsiz insanıydım. Rədd cavabından sonra ilk həftə yəqin ki, həyatımın ən çətin anlarıydı. Proqramın şərtlərinə görə, mənim son, üçüncü cəhdim qalırdı. Hirsli başla buna son qoymağa qərar verdim, sakitləşdikdən sonra bütün ömrüm boyu axırıncı cəhdi istifadə etməyəcəyimin peşmanlığını çəkə biləcəyimi anlayıb, fikrimi dəyişdim. Bir il sonra yenə üç mərhələni keçdim və 5 aylıq gərgin gözlənti vaxtı gəldi.

Və artıq martın 14-ü səhər oldu, tətil idi və gec oyandım, tanışımdan cavabların çıxdığı mesajı gəlmişdi. 20 dəqiqə sonra mənə zəng vurub, bir illik ABŞ-a təhsil üçün gedə biləcəyimi xəbər verdilər. Və məni təsvir edilməz hisslər bürüdü.

Amerika məktəbi haqqında

Bütün Amerika məktəbləri bir-birindən fərqlənir, belə ki, dövlət və ştat hökumətinin məktəbin daxili işlərinə qarışması minimal həddədir. Məktəb və müəllimlərə təhsil prosesini təşkil etməkdə maksimum sərbəstlik verilib. Hansı fənlərin keçiləcəyi, təhsil ilinin necə olacağı və imtahanların hansı formatda keçiriləcəyinə özləri qərar verir.  

Azadlıq Amerikada çox vacib sözdür. Seçim azadlığı təkcə müəllimlərdə deyil. 9-cu sinifdən etibarən şagirdlər öyrənmək istədikləri fənləri özləri seçir. Bundan əlavə, Amerikada təhsil fənləri fərqlidir, onlar çox praktikdir. Mən, məsələn, şəxsi maliyyə menecmentini öyrənirdim, həm də ünsiyyət -məktub necə tərtib olunmalı, elektron poçtdan istifadə, özünü iş müsahibəsində necə aparmalı, CV-ni necə tərtib etməli, fəal dinləyici necə olmalı və s. kimi şeyləri öyrənirdim. Mən həm də ABŞ Konstitusiyasının və insan haqlarının tədris olunduğu fəni seçdim.

Keçən il mən belə bir qənaətə gəldim ki, Amerika təhsil sistemi üçün şagirdin hansı fəni seçməyinin heç bir fərqi yoxdur. İstənilən fənin öyrənilməsi zamanı o, istənilən halda müəyyən biliklər alacaq. Dərs prosesi elə qurulub ki, şagird gələcəkdə istənilən fənin öyrənilməsi üçün lazım olan vərdişlərə yiyələnib, bu da sənətə yiyələnmə prosesini yüngülləşdirir.

Misal üçün, dil və ədəbiyyat dərslərində biz təkcə hansısa əsərləri oxumurduq, həm də savadlı yazı, öz fikrini arqumentli şəkildə ifadə etmək, kreativ düşünmək, oxunanlardan nəticə çıxarmaq, faktları dəyərləndirmək, onların üzərində düşünmək və analiz etməyi öyrənirdik.

Riyaziyyat siniflərində cəbr və həndəsən başqa, problemin həlli yollarını, həll axtarışı və təhlil etməyi öyrənirdik. Bütün digər fənlərdə də beləydi, bu da Amerika məktəbini gürcü məktəbindən fərqləndirən əsas amildir. Amerika məktəbinin əsas məqsədi şagirdə vacib həyati vərdişləri aşılamaq, şəxsi fikri olan və bu fikri dəqiq ifadə etməyi bacaran azad şəxsiyyətin formalaşmasına kömək etməkdir.     

Dərslərin formatı haqqında ayrıca danışmaq lazımdır. Bir dənə də olsun dərc darıxdırıcı keçmirdi – daimi oyunlar, fəallıq, maraqlı tapşırıqlar, bunun nəticəsində də dərslər maraqlı olurdu.

Amerika həyatının qaydaları haqqında

Amerika getdiyim dördüncü ölkə oldu. Amma ABŞ-dakı qədər uzun müddət heç yerdə olmamışam. FLEX proqramı bir il Amerika ailəsində yaşamaq və Amerika mədəniyyəti və məişətinin bir hissəsinə çevrilmək imkanı verir.

Proqramın əvvəlində müvəqqəti olaraq çox bağlandığım Amerika ailəsində yaşadım. Ailədə beş nəfər varıydı – valideynlər və üç uşaq – 13, 10 və 5 yaşında. Ata və ananın çox məşğul olmasına və bütün günü işləməsinə baxmayaraq, ailə onlar üçün birinci yerdədir. Bütün ailə üzvlərinin iştirakı ilə şam yeməyi gündəlik mütləq ənənədir. Şam yeməyini də adətən hamımız birlikdə hazırlayırdıq – altı nəfər, həm də bu gün baş verənləri bir-birimizə danışırdıq. Şam yeməyindən sonra birlikdə əylənirdik  ya filmə baxırdıq, ya velosiped sürürdük, ya da gəzintiyə çıxır, bəzən masaüstü oyunlar oynayırdıq. Şənbə-bazar piknikə çıxırdıq, festivallara, ya da müxtəlif maraqlı yerlərə gedirdik.

Həftə ərzində hamının işi çox olurdu. Vaxtın böyük hissəsini məktəbdə keçirirəm. Amma məktəbsiz də iş çoxdur – stajorlar proqramına düşdüm və bir müddət, düzdür, çox az ibtidai məktəbdə müəllim assistenti işlədim; kitabxanada və yiyəsiz heyvanlar üçün sığınacaqda könüllü işlədim.

Qrant müsabiqələrindən birində qalib oldum, bu proqram çərçivəsində də məktəblərdə eko-klublar açacağıq. Bundan başqa, maşın yumaq, qazonları düzəltmək, zibil yığmaq, bitki əkmək, itlərlə gəzməklə pul qazanıram. Bu qazanc və üstə gəl stipendiya mənim cib xərcliyimdi. Mən hər şeylə maraqlanıram, mümkün qədər maksimum informasiya almağa, hansısa təcrübəyə yiyələnməyə çalışıram. Müstəqilliyimdə ən çox köməyimə gələn velosipeddir. Hər yerə velosipedlə gedirəm, Amerika həyatının bu tərəfi çox xoşuma gəlir.   

Gələcəkdə peşə seçimi barədə

Amerikada keçirdiyim il yəqin ki, gələcəyimin təyinində böyük rol oynayacaq. Bilik və təcrübədən başqa, Amerikada müstəqil olmağı öyrəndim. Şəxsi pul menecmentinə, qərar qəbul etməyə, çətin vəziyyətlərdən çıxmağa öyrəndim. Bu il həm də ona görə vacibiydi ki, gələcək sənət barədə düşünmək, universitetdə nəyi öyrənəcəyimlə bağlı qərar vermək lazımıydı.  

Tezliklə Gürcüstana qayıtmağı, bakalavr diplomu almağı planlaşdırıram. İliya adına universitetə, siyasi elmlər fakültəsinə qəbul olunmaq istəyirəm. Magistratura və doktoranturanı isə Amerikada keçmək istəyirəm. Siyasət sahəsində təhsil almaq qərarına gəldim.

Amerikaya ancaq təhsil almaq üçün getmək istəyirəm. Yaşamağı isə Gürcüstanda düşünürəm, çünki yaxşı ölkələrin öz vətəndaşları tərəfindən qurulduğuna inanıram. Mən də ölkənin həyatına öz töhfəsini verəcək birisi olmaq istəyirəm. Gürcüstanı gələcəkdə tolerant, hüquqi və təmiz dövlət kimi görürəm.