Cənubi Qafqaz üzrə “Brüssel Sazişi” və Azərbaycan-Türkiyə tandeminin rolu. Bakıdan baxış
Brüsseldəki görüşə Bakıdan baxış
Sabah, aprelin 5-də Brüsseldə ABŞ dövlət katibi, Aİ-nin ali komissarı və Ermənistanın baş nazirinin iştirakı ilə üçtərəfli görüşün keçirilməsi planlaşdırılır. Sammit ərəfəsində Dövlət Departamentinin rəhbəri Entoni Blinken Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevə zəng edərək Azərbaycan tərəfini əmin edib ki, görüşün məqsədi üçüncü ölkəyə qarşı deyil. Əliyev də öz növbəsində belə bir qeyri-inklüziv görüşün regionda gərginliyin artmasına xidmət edəcəyini bildirib.
“Qərb birtərəfli, erməni mərkəzli hərəkətləri ilə regionu qeyri-sabitlik və artan gərginlik uçurumuna sürükləyir”, – Cənubi Qafqaz Tədqiqatlar Mərkəzinin ekspertləri deyirlər.
- “Azərbaycanda erməni hərbi əsir yoxdur”. Bakıdan baxış
- “Ermənistanda bir şey deyirlər, amma başqa şey edirlər”. Bakıdan şərh
- Rusiya-Ermənistan gərginliyi və Azərbaycanın yeri. Bakıdan baxış
Cənubi Qafqaz Tədqiqatlar Mərkəzi (CSSC) Brüsseldə keçirilməsi planlaşdırılan üçtərəfli görüş, eləcə də onun mümkün nəticələri ilə bağlı analitik material dərc edib.
Gecikmiş reaksiya
“Dövlət katibi Blinkenin Azərbaycan prezidentinə zəngini Qərbin gecikmiş reaksiyası hesab etmək olar. Onun “Brüssel razılaşması”nın Azərbaycana qarşı yönəlməməsi ilə bağlı dedikləri inandırıcı deyil.
Ermənistan öz qanunvericiliyində Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını aradan qaldırmır, separatçı qurumun öz ərazisindəki nümayəndəliyini bağlamır, sərhəd kəndlərini azad etmir.
Belə bir şəraitdə Azərbaycan ərazisini 25 il işğal altında saxlayan, 2020-ci ildən sonra isə Qarabağın Azərbaycana reinteqrasiyasına hər cür mane olmaqla reallıqla barışmaq istəmədiyini nümayiş etdirən bir ölkəyə misli görünməmiş dəstəyin verilməsinə Bakı soyuqqanlılıqla baxa bilməz”.
Azərbaycanın mövqeyi
“Prezident İlham Əliyev “Brüssel razılaşması”na diaqnoz qoyaraq rəsmi Bakının mövqeyini aydın və birmənalı ifadə edib: “Prezident İlham Əliyevin fikrincə, aprelin 5-də keçirilməsi planlaşdırılan ABŞ, Avropa İttifaqı və Ermənistan üçtərəfli görüşünün qeyri-şəffaf hazırlanması, qeyri-inklüziv xarakter daşıması və Azərbaycanın haqlı iradlarına baxmayaraq təxirə salınmaması Cənubi Qafqazda sülhə, əməkdaşlığa deyil, ayrıcı xətlərin və nəticə etibarilə, gərginliyin yaranmasına gətirib çıxaracaq”.
Beləliklə, Qərb birtərəfli, erməni mərkəzli hərəkətləri ilə regionu qeyri-sabitlik və gərginlik uçurumuna sürükləyir”.
Prosesdə Türkiyənin rolu
“Aydındır ki, aprelin 5-də Yerevana elan edilmiş yardımın bütün həcmi açıqlanandan sonra Qərb Ermənistana daha geniş fiziki çıxışı təmin etməyə çalışacaq. Bunu ancaq Ermənistanla Türkiyə arasında sərhədin açılması ilə etmək olar.
Əminliklə qeyd etmək olar ki, bu cür təkliflər artıq rəsmi Ankaraya verilir və aprelin 5-dən sonra Ankaraya təzyiqlər daha da artacaq. Qərb artıq 2009-cu ildə Sürix protokollarını tam dəstəkləməklə bu hiyləyə əl atıb. Lakin Prezident İlham Əliyevin və Türkiyə Prezidenti Rəcəb Ərdoğanın prinsipial mövqeyi bu prosesə son qoyub. Qərb paralel olaraq baş verməli olan sülh və normallaşma proseslərini bir-birindən ayırmağa çalışacaq.
Türkiyə ilə sərhədləri bağlamaq və regional layihələrdə Ermənistana məhəl qoymamaq Azərbaycanın işğalçı ölkəyə qarşı tətbiq etdiyi yeganə sanksiyalardır. Və bu sanksiyalar qarşıya qoyulan məqsədlərə çatana qədər davam edəcək”.
Ankara hansı addımları atacaq?
“Türkiyə üçün Qərbin təzyiqi altında Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi olmadan Ermənistan-Türkiyə sərhədinin açılmasına razılıq verməkdənsə, Azərbaycanın fikrini nəzərə almaq daha vacibdir.
Türkiyə prezidenti dəfələrlə “dünya beşdən böyükdür!” deyib və bütün siyasi fəaliyyətini bu ifadəni sübut etməyə həsr edib. 2020-ci ildə Azərbaycan və Türkiyə birlikdə sübut etdilər ki, “dünya beşdən böyükdür!” və xarici təzyiqlərə boyun əyməmək lazımdır.
Türkiyə rəhbərliyi isə belə sıx müttəfiqlikdən sonra birdən-birə Azərbaycanın fikrini nəzərə almadan bu cür addım atmağa qərar verərsə, dünya bunu anlamaz”.
Mümkün nəticələr
“Regionda Qərbin təzyiqləri artır və bu, belə həyasız davranışlara reaksiya verəcək regional qüvvələri hərəkətə gətirir. “Brüssel sazişi” Cənubi Qafqazda sülhün və sabitliyin bərpası üçün bütün səyləri şübhə altına ala bilər.
Lakin vəziyyətdən çıxış yolu var və bu, Azərbaycanın ədalətli tələblərini və maraqlarını nəzərə almaqdır. Bunun üçün Qərbin hər cür imkanı var, görək Qərb bu imkanları reallaşdıracaqmı.
Azərbaycan və Türkiyənin prinsipial mövqeyi yalnız Qərbin regiondakı təşəbbüslərinin dağıdıcılıqdan konstruktivliyə çevrilməsinə kömək edə bilər”.
