Bakıda "satmaq öhdəliyi ilə kirayə" mənzilləri: Sosial layihə, yoxsa elit seqment?
satmaq öhdəliyi ilə kirayə mexanizmi
İpoteka və Kredit Zəmanət Fondu “satmaq öhdəliyi ilə kirayə mexanizmi” çərçivəsində Bakı şəhəri, Binəqədi rayonu, Cəfər Xəndan küçəsində yerləşən yaşayış kompleksində 213 yeni, tam təmirli mənzili satışa çıxarıb.
Bu mexanizmin əsas məqsədi mənzil almaq imkanı olmayan şəxslərə daha rahat şərtlərlə ev əldə etmək imkanı yaratmaqdır.
Açıqlanan qiymətlər və şərtlər isə suallar doğurur.
Bu məsələyə iqtisadçı və araşdırmaçı Toğrul Maşallı aydınlıq gətirib. O, qurumun “əsas məqsəd vətəndaşların mənzil təminatını asanlaşdırmaqdır” fikri ilə razılaşmır.
Rəsmi açıqlama
İpoteka və Kredit Zəmanət Fondundan verilən rəsmi açıqlamada bildirilir:
“Satmaq öhdəliyi ilə kirayə mexanizmi” mənzil əldə etməkdə çətinlik çəkən vətəndaşlara uzunmüddətli və rahat ödəmə imkanları yaratmaq məqsədi daşıyır. Kirayəçilər mənzili ilkin ödəniş etmədən əldə edə və uzun illər ərzində sərfəli şərtlərlə ödəmə imkanı qazana bilərlər. Bu model Avropa və dünya praktikasında da geniş istifadə edilir və əsas məqsəd vətəndaşların mənzil təminatını asanlaşdırmaqdır”.
Qiymət və şərtlər: sosial layihəyə uyğunmu?
Satışa çıxarılan mənzillərin aylıq ödənişləri 954 manatdan başlayır.
“Bu rəqəm rəsmi statistikaya əsasən Azərbaycanda orta aylıq əməkhaqqının (1063 AZN, vergilər çıxılmadan) təxminən 90%-nə bərabərdir.
Bu isə o deməkdir ki, ortalama əməkhaqqı alan bir vətəndaşın bu mənzillərdən birinə sahib olması üçün bütün maaşını ayırması lazımdır. Praktiki baxımdan bu, real görünmür”, – deyə iqtisadçı Toğrul Maşallı bildirir.
Kimlər üçün nəzərdə tutulub?
Rəsmi açıqlamalara baxmayaraq, Maşallının fikrincə, reallıqda yalnız yüksək gəlirli şəxslər bu şərtlərlə mənzil sahibi ola biləcəklər.
“Təxminən 2500-3000 AZN qazancı olmayan şəxslər bu mənzilləri almaq imkanına malik deyil. Halbuki, bu kateqoriyaya aid olan şəxslər üçün ipoteka götürmək daha əlverişli ola bilər”, – o əlavə edir.
Sosial layihə adı altında elit mənzillər?
Toğrul Maşallının sözlərinə görə, Azərbaycanda sosial mənzillərlə bağlı əvvəllər də suallar yaranıb.
“Sosial evlər əsasən aşağı gəlirli vətəndaşlara yönəlik olmalıdır, lakin praktikada bu evlərin alıcıları daha çox maliyyə imkanları geniş olan insanlar olur. Bu isə sosial ədalətsizliyin dərinləşməsinə gətirib çıxarır”, – o bildirir.
Hökumətin mənzil problemini həll etmək üçün atdığı addımların əsasən daha yüksək gəlirli şəxslərə fayda verdiyini vurğulayan Maşallı əlavə edir:
“Real ehtiyacı olan şəxslər üçün daha əlçatan və münasib mənzil siyasəti aparılmalıdır. Hazırkı model sadəcə varlı təbəqəyə xidmət edir”.
Alternativ nə ola bilər?
Bəzi ölkələrdə sosial mənzillər aşağı gəlirli vətəndaşlar üçün xüsusi subsidiya proqramları ilə təqdim edilir.
“Məsələn, uzunmüddətli faizsiz və ya aşağı faizli ipoteka proqramları tətbiq olunur. Aylıq ödənişlər gəlir səviyyəsinə uyğun tənzimlənir və kommunal xərclər subsidiyalaşdırılır”, – deyə Maşallı misal çəkir.
Onun fikrincə, əgər Azərbaycan hökuməti həqiqətən sosial mənzil siyasəti həyata keçirmək istəyirsə, bu cür modelləri nəzərdən keçirməlidir.
“Əks halda, bu layihələr sadəcə ‘sosial’ adı altında daha varlı təbəqəyə xidmət edən bir mexanizmə çevriləcəkdir”, – deyə iqtisadçı xəbərdarlıq edir.
satmaq öhdəliyi ilə kirayə mexanizmi
