Yekaterinburqda növbəti azərbaycanlı diaspor rəhbərinin həbsi - nə baş verir?
Azərbaycanlı diaspor rəhbərinin həbsi
Rusiyanın Yekaterinburq şəhərində polis xüsusi təyinatlı qüvvələrin iştirakı ilə azərbaycanlı diaspor rəhbəri Vidadi Mustafayevi həbs edib. Bakının mövqeyinə görə, onun rəhbəri olduğu qurum Azərbaycanın tanıdığı rəsmi diaspor strukturlarına daxil deyil.
O, ilkin rəsmi versiyaya əsasən, torpaq sahəsinin alqı-satqısı prosesində dələduzluq (fırıldaqçılıq) etməkdə şübhəli bilinərək həbs edilib.
Hazırda Rusiya hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən hadisə ilə bağlı istintaq aparıldığı və Mustafayev barəsində cinayət işi üzrə araşdırma davam etdiyi deyilir.
“JAMnews”un bu materialında istifadə olunan terminlər, fikir və ideyalar yalnız konkret yazı müəllifinin şəxsi mövqeyini və ya konkret icmanın mövqeyini əks etdirir və heç də həmişə “JAMnews” və onun ayrı-ayrı əməkdaşlarının mövqeyi və fikri ilə üst-üstə düşmür.
Vidadi Mustafayev kimdir və necə diaspor rəhbəri olub?
Vidadi Mustafayev adı ictimaiyyətə bir müddətdir tanışdır. Azərbaycan mətbuatı yazır ki, o bu ilin sentyabrında özünü “Azərbaycanlıların Uralda Mədəniyyət, Gənclik və İdman Mərkəzi” adlanan yeni bir ictimai təşkilatın sədri elan edib. Bu qurum, iddiaya görə, Yekaterinburq bölgəsində yaşayan Azərbaycan icmasını təmsil etməli imiş.
Həmin dövrdə Rusiya mətbuatı da Vidadi Mustafayevin Sverdlovsk vilayətində (Ural regionunda) Azərbaycan diasporunun “yeni rəhbəri seçildiyi” barədə xəbərlər yayıb. Hökümətyönlü “oxu.az” saytı belə yazır:
“O, naməlum qrup tərəfindən qeyri-müəyyən bir təşkilata “rəhbər” vəzifəyə “seçilib”. Bununla da o, bölgədə uzun illər fəaliyyət göstərmiş əvvəlki diaspor rəhbəri Şahin Şıxlinskinin yerinə keçmiş olur”.
Şahin Şıxlinski isə bir müddət əvvəl – avqust ayında Rusiya hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən həbs olunub. Məlumata görə, Şıxlinski adam öldürməyə cəhd və hakimiyyət nümayəndəsinə qarşı zorakılıq ittihamları əsasında 4 avqustda Moskvanın Basmannı məhkəməsinin qərarı ilə həbs-qətimkan tədbiri ilə təcridxanaya göndərilib.
Onun oğlu Mütvəli Şıxlinski də iyul ayında oxşar ittihamlarla saxlanılıb.
Rusiya mediasının yazdığına görə, Mustafayev bu qərarını Şahin Şıxlinskinin diaspor fəaliyyətini tənqid etməsi fonunda elan edib:
“O, əvvəlki rəhbəri həm soydaşların inteqrasiyasında zəiflikdə, həm də diasporu “cinayət yuvasına” çevirməkdə günahlandırırdı. Şıxlinski həbs olunduqdan sonra isə Mustafayev özünü Urals regionu azərbaycanlılarının yeni lideri elan etmişdi”.
Azərbaycan rəsmilərinin və mediasının mövqeyi
Azərbaycan hökuməti və hökumətyönlü media qurumları Vidadi Mustafayevin bu “diaspor rəhbəri” kimi çıxışını və sonrakı həbsi xəbərini ehtiyatla və tənqidi mövqedən şərh ediblər. Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinə yaxın mənbələr hökümətyönlü “APA” agentliyinə bildiriblər ki, Vidadi Mustafayev adlı şəxsin əslində Azərbaycan diasporuna heç bir aidiyyəti yoxdur.
Bununla yanaşı, hökumətyönlü media orqanları Vidadi Mustafayevin keçmişi barədə də tənqidi məlumatlar yayıb. Xüsusilə, APA agentliyi bildiririb ki, V.Mustafayevin əvvəllər iqtisadi xarakterli cinayətlərə görə bir neçə dəfə məsuliyyətə cəlb olunduğuna dair informasiya mövcuddur.
Bildirilir ki, indiyədək bir neçə dəfə dələduzluq və ya digər maliyyə cinayətləri ittihamları ilə üzləşib. Azərbaycan mətbuatı Mustafayevin adının Rusiyada bəzi qalmaqallı işlərdə hallandığını da qeyd edib.
Yayımlanan materiallarda onun hüquq-mühafizə orqanlarının nəzarəti altında böyük məbləğli rüşvət işində vasitəçi qismində çıxış etdiyi, lakin sonradan istintaqa yardım etdiyi üçün cəzasız qaldığı kimi detallar yer alır. Bu cür məlumatlar fonunda rəsmi mediada Mustafayevin davranışı sərt tənqid olunub.
Bəzi hökumətyönlü şərhçilər onu “Azərbaycanın milli maraqlarına zidd mövqedə açıq-aşkar fəaliyyət göstərmək”də günahlandırıblar. Multikultural.az platformasında dərc olunan bir təhlildə Vidadi Mustafayevin addımları “xəyanətkarcasına, diaspor üzvləri arasında qarşıdurma yaratmağa xidmət edən” hərəkətlər kimi qiymətləndirilib.
Azərbaycan Milli Məclisinin bəzi deputatları və ekspertləri də dolayısı ilə məsələyə toxunublar. Rəsmi səviyyədə birbaşa bəyanat verilməsə də, mediada yer alan şərhlərdən məlum olur ki, Azərbaycan tərəfi Rusiyada baş verən bu kimi hadisələri diqqətlə izləyir. Deputatlar ölkə xaricində yaşayan soydaşların təhlükəsizliyinin və hüquqlarının vacibliyini vurğulayır, diaspor təşkilatlarının Azərbaycanla əlaqələrinin qorunmasının önəmini xatırladırlar.
Eyni zamanda, hökumətyönlü siyasi şərhçilər Mustafayev kimilərinin “diaspor adı altında ayrı məqsədlərə xidmət etməsini” pisləyirlər. Belə şəxslərin fəaliyyəti nəticəsində Rusiya azərbaycanlıları arasında bölücülük yaranmasından narahatlıq ifadə olunur.
Hökümətə yaxın “Müsavat” nəşrində siyasi analitik kimi təqdim edilən Qabil Hüseynli müsahibəsində xəbərdarlıq edib ki:
“Kremlə işləyən belə “fəallar” diaspor təşkilatlarının başına gətirilməklə Azərbaycanla diaspor arasındakı bağı qoparmağa çalışırlar”.
“Rusiya öz siyasi maraqları naminə azərbaycanlı diaspor nümayəndələrinə təzyiqi artırır və bu vəziyyətdə soydaşlarımız ayıq-sayıq olmalıdır”.
Hadisənin mümkün səbəbləri və kontekst
Vidadi Mustafayevin həbsinin rəsmi səbəbi kimi göstərilən dələduzluq ittihamı (torpaq satışında fırıldaq) məsələnin hüquqi tərəfidir. Lakin hadisənin daha geniş kontekstdə, Azərbaycan-Rusiya münasibətləri fonunda qiymətləndirilməsi də vacibdir.
2025-ci il ərzində Yekaterinburq regionunda azərbaycanlılara qarşı bir neçə rezonans doğuran əməliyyat həyata keçirilib. Xüsusilə iyun ayında bu şəhərdə azərbaycanlı icma üzvlərinə qarşı genişmiqyaslı həbslər həyata keçirilib. Həmin vaxt 50-dən çox azərbaycanlı polis tərəfindən saxlanılıb yoxlanılmış, onlardan bir neçəsi 2000-ci illərdə törədilmiş qətl hadisələrinə görə ittiham olunaraq həbs edilmişdi.
Hətta iki azərbaycanlı qardaş – Hüseyn və Ziyəddin Səfərov həmin əməliyyat zamanı həyatını itirmişdi. Bu hadisələr nəticəsində Bakı və Moskva arasında münasibətlərdə gərginlik yaranmışdı.
Hökumətyönlü mənbələr qeyd edirdi ki, Yekaterinburqda azərbaycanlılara qarşı bu cür sərt addımlar atılması Moskva-Bakı əlaqələrində soyuqluq yaranmasının səbəblərindən birinə çevrilib.
Şahin Şıxlinskinin həbsi və Vidadi Mustafayevin onun yerinə keçməsi də bu kontekstin bir parçası kimi qiymətləndirilir.
Müşahidəçilər bildirirlər ki, Rusiya hüquq-mühafizə orqanları Yekaterinburqdakı Azərbaycan diasporunu sarsıtmaq üçün əvvəlcə uzun müddət icmaya rəhbərlik etmiş Şıxlinskini cinayət ittihamları ilə “aradan götürüblər”, sonra onun yerinə gələn (lakin Bakı tərəfindən tanınmayan) Mustafayev də eyni aqibətlə üzləşib.
Bəzi təhlilçilər iddia edir ki, Kremlin məqsədi Azərbaycanın təsiri altında olan diaspor qurumlarını zəiflədib, özünə bağlı şəxsləri önə çıxarmaqdır. Rəsmi səviyyədə bu iddialar açıq səsləndirilməsə də, Azərbaycan mətbuatında Mustafayevin Rusiya xüsusi xidmət orqanları ilə əməkdaşlıq edərək “diasporu parçalamaq” istəyən bir alətə çevrildiyi tezisi irəli sürülür.
Nəticə etibarilə, Vidadi Mustafayevin həbsi tək bir şəxsin dələduzluq işi olmaqdan daha geniş məna daşıyır. Bu hadisə son aylarda Rusiyada Azərbaycan diasporuna qarşı baş verən proseslərin davamı kimi görünür.
Azərbaycan hökumətyönlü mediası xəbəri neytral tərzdə təqdim etməyə çalışsa da, ortada müəyyən narahatlıq hiss olunur: Rusiyada Azərbaycan diaspor təşkilatının əvvəlki və yeni liderlərinin ard-arda həbs olunması təsadüfi sayılmır.
Azərbaycanlı diaspor rəhbərinin həbsi
